Search


May 20, 2017

Pathien Hming


Hming dang po po nekin,
A mawi tak Lal Isu hming.
-Suoklien

Hming hi ei Pathien thu lakna hnara mihai chun inkona ringot ni loin, a puttu umphung hriltu khom niin an ngai. Pathien khomin a mihriem siem hmasa tak Adam kuoma pawtfawlia a pek hmasa tak chu hming phuok sin (Naming Minister) a nih. Hming tin hi van ram lekhabua ziek lut le mihriemin van ram chena a som thei um sun niin an inchuktir. Pathien hming hriet khom ama Pathien hrietna leh inkop tlatin an ngai (Sam 9:10). Mi hminga thil hril le thaw khom an aiawa thuneina neia thawa ngai a ni leiin, Mosie kuoma Pathien inlar trum khomin, “Israelhai kuoma chun zu fe ta lang, ‘In thlatuhai Pathien chun in kuomah a mi hung tir a nih’ ti ta lang, ‘A hming iem a na?’ lo ti sien, iem ka hril ding?” ti-a Mosien a’n don khan Pathien chun, “KEIMA (UMA) CHU KA NIH. Israelhai kuoma chun ‘KEIMA/UMA’ chun in kuomah a mi tir a nih’ i ti ding a nih” (Ex. 3:13-14) tiin a hril a nih.

Hi hming hi Hebrai trong hawrop pali inkop ‘YHWH’, Tetragammaton an ti, vowel pakhat khomin karche loa fil thrala an ziek, vowel an zep hnung a ‘Yahweh’ (Iahua) tia an lam, Saptrong awphawia ‘Jehovah’ ti-a an ziek le lam, eini khoma ei som ve tah pei chu a nih. Eini rawi chu ei invet huoi lei amani ding, nauhai hminga som tah hiel khom ei kat nok a nih. Ei tuhai ngei ngei khoma, “Jehovah hung rawh, ka zei hrep ding che a nih” an hang ti el chuh, lu a mui chuoi chuoi el hlak! Israel hnam sawm inhmang laia mi ei ni nawzie hriltu a ni lei am a ni ding maw? An naw leh, Krista zara nau nina changtu le rohluotu ei ni leia Pa hming chen khom ei inchupek ngam lei? Naupa ‘Immanuel’ hming khom hi a him chuong nawh, a nuhmei a pasalin ei put fir fer el! Lal Biekna ei hril chang a, “I hming inza um raw se” ei ti hin ei inhuom satir ve naw a hoi khop el. Ei nasa. Vaihai lem hi chuh an nasa zuol: Krishna Krishna, Ram Ram, Shiva Shiva, Vishnu Vishnu…
 A ieng khom chu ni sien, Mosien Deuteronomy 6:4-a “Aw Israel mihai, ngaithla ro. LALPA ei Pathien chauh hi LALPA chu a nih. LALPA in Pathien chu in lungril po poin, in thlarau po poin, in hratna po poin in hmangai ding a nih” a ti-a hawroppuia LALPA ti-a inziek po hi Jehovah (YHWH) tina le ‘Pathien’ ti hi ‘Elohim’ tina a ni a, chuonga tiem chun “Jehovah (LALPA) ei Elohim (Pathien) chauh hi Jehovah (LALPA) chuh a nih” ti-a tiem ding a nih. Hawrop china “Lalpa’ ti inziekna po po hi ‘Lord’ tina a ni thung.

Pathienin a nazonga a hming sam pawlawt le hmang suol a khap lei kha’m a ni ding, kha hmaa intîm loa a hming lam hlak Israelhai khan Babulon sala an intang hung suok khan YHWH hming umna an tlung pha leh lam ngam loin Adonai an ti a, lam thieng loa ngaina an hung nei lien pei a; iemani chen hnungah ‘haSem’(a hming chuh) tiin an hung thlak zui a. Hienga kum za tam an thaw hnung hin YHWH lam rik dan indik tak khom an inhmang tah niin an hril. Sakei tri-a Pathien amanih nu le pa amanih tri thrat nawzie hril fiena thra khom a ni el thei.

Thuthlung Hlui (TH) Hebrai Baibula hming hrang hranga Pathien an ko dan tlangpui le a chuong zat Blue Letter Bible hai hril dan chun El Shaddai (Iengkimthawthei Lalpa Pathien: Lord God Almighty- voi 37); El Elyon (Chunghnungtak Pathien: The Most High God- voi 28); Adonai (Ka Hotu Lalpa: Lord, Master- voi 434); Yahweh (Lalpa Jehovah: Lord, Jehovah voi 6519); Jehovah Nissi (Lalpa Hnena Puonzar: The Lord My Banner- voi 1); Jehovah Raah (Mi Vengtu Berampu le Lalpa: The Lord My Shephard- voi 1); Jehovah Rapha (Sukdamtu Lalpa: The Lord That Heals- voi 1); Jehovah Shamma (Lalpa Um zing: The Lord Is There- voi 1); Jehovah Tsidkenu (Ei Felna Lalpa: The Lord Our Righteousness- voi 2); Jehovah Mekoddhishkem (Serthiengtu Lalpa: The Lord Who Sanctifies You- voi 2), El Olam (Chatuon Pathien: The Everlasting God- voi 1); Elohim (Pathien (hai): God- voi 2000 chuong), Qanna (Thikthusie: Jealous- voi 85), Jehovah Jire (Phuhruktu Lalpa: The Lord Will Provide- voi 1), Jehovah Shalom (Inremna/Thlamuongna Lalpa: The Lord Is Peace- voi 1), Jehovah Sabaoth (Sipaihai Lalpa, Iengkim Lalpa: The Lord Of Hosts- voi 285) a nih.

Baibul inleta inhmanghaiin harsatna tam tak an hmasuon laia khir le hautak chu thumal pakhat ni si, a hmangna hmun le san zira umzie hrang hranga inlet le hmang a ngai hi a nih. Entirnan, a chunga Pathien hming laia dangdai deu el ei thur suok, Hebrai trong mal ‘Qanna’ ti, Saptronga ‘Jealous/Zealous’ ti-a an inlet, eini tronga ‘Thikthusie’ ti-a ei inlet, Exodus 20:5 a “Kei, LALPA i Pathien hi Pathien thikthu sie..” ti hi a nih. Ka ruolpa, anni tronga Baibul inleta a kûl a tâia thrang la ve chun, “Hi chânga Saptronga ‘am a jealous God’ (Thikthusie Pathien) ti-a an inlet hi indik thei naw nih. Pathienin mi thik a nei chun a tluk lo an um tina ning a ta, thlak danglam ding a nih” a ta. Kei chun, “Unaupa, ngaituo non ngai a tih. Hi taka Hebrai thumal a hmang ‘qanna’ hi TH-ah voi 85 zet ei hmu a, a hmangna (context) zirin umzie hrang hranga inlet a ngai a, sienkhom an intringmit vong a nih. Pakhat hi i her danglam chun namen loin buoi i tih. Mizo trong Baibula Chief Translator le mi thiem filor, KAN BIBLE HI ti buotsaitu Rev. Dr Zairem-in ‘Qana’ umzie suina a lekhabu tawp tienga a hran topa a zep sa kha tiem hmasa phot la thrang a tih. Baibul hi patzai sût ang a na, a zai i sukchin chun a buoi vong el a nih” tiin thurawn ka pek a. A hnungin kan inhmu rawn taa chuh a hril zui ta nawh.

Entirna pahnina chu Johan 1:1-2 a ziektu Johanin Grik thumal ‘Logos’ ti a hmang, Saptronga ‘Word’ ti-a an inlet, eini tronga ‘THU’ ti-a ei inlet hi a nih. ‘THU’ ti chu sir hrang hranga inthoka bi khomin a thrat hle laiin, Saptronga inthoka ei lo inlet sawng ni naw sien chuh, thu mal dang inril lem le chieng lem a pieng el thei ti dam hi zeldin tlak a nih. Ei hril tum tak ruok chu ‘logos’ ti hin Pathienin mihriemhai ta dinga Isu Krista hmanga a thiltum puong suokna thu kawka hmang a ni a, sienkhom umzie le hmangna 70 chuong a nei a, ei hmangna le hmang dan zirin umzie tum tum a pai a, sienkhom Isu Kristaa intringmit vong a nih.

Pathien hming hrang hrang laia pakhat Jehovah Sabaoth , Saptronga ‘The Lord Of Hosts’ ti-a an inlet, eini rawiin sawr chin zuola ‘Sipaihai Lalpa’ ti-a ei inlet, TH-a voi 285 inlang hi Pathien hminga hmang ding chun, a hming hung suok laia an khawvel boruok leh a lo inhmè a ni khomin, a fuk chie nawh. ‘HPC/KNA/ZRA Lalpa’ ti ang khom a hoi. Thlaler ram trawl le sahala inthoka pieng sakhuo pathum, sul khat kuol, trobul intrawm, ‘People of the Book’ ti-a ko hlaw- Judaism, Christianity & Islam-hai hi sakhaw rawng, mi dang sakhuo ngai thei lo le indopui dinga chem inlet zinga ngai le chuong ang chanchin hau chu an nih. Chuong zawnga sut chun Pathien hminga ‘Sipaihai LALPA’ ti inbuk khom chu thil awm lo a ni nawh. Tu lai boruoka inthoka thlir chun, thlarau tienga indona thil a ni ngot naw chun, hang lamin kam a’n dên zăn nawh.

TH Baibula ‘Sipaihai LALPA’ ti inlangna hmasa tak chu 1 Samuel 1:3,11 ah a nih. Israelhaiin Kanan ram an lut hnung khan Bethel hmar tieng, Jerusalem le Sekem inkarah Efraim khawpui pakhat Silo a um a, Joshua hun laia inthoka Samuel hun chenin hi hmuna hin thuthlung bawm le biekbuk a um a. Chu hmuna chun hmun hrang hranga inthokin Pathien be dingin an hung hlak a. Zawlnei Samuel chun Elkana chu a nuhmeihai pahnih, Penina le Hana thruoia ‘Sipaihai LALPA’ be dinga an hung thu a ziek a. Hi hi TH-a ‘Sipaihai LALPA’ ti inlangna hmasa tak a nih. Kanan mihai hlu suokna dinga an Pathien thruoina ropuizie an hmu chieng leia a kona dinga hming thar an ser chu Zawlnei Samuel hin a lekha ziekah a hung hmang khom a ni el thei. Hi taka Hebrai thumal Sabaoth (se bâot) hin hnuoi le vana Pathien ta dinga dotu thilsiem po po (hosts) kawk leiin, tu lai inlet thara an thaw dan angin DV-a chuh ‘Iengkim LALPA’ (LORD Almighty) ti-a thlak vong a ni tah.

Isu Krista Vs Krista Isu
Thuthlung Thara (TT) Pathien hming ruok chu Pathiena mi pathum (Pa, Naupa & Thlarau Thienghlim) hming, Isu Kristaa infawk khawm a ni tak a. Christian Bible Reference Site-a Bible Version inlar pali-a Isu ti le Krista chuong zat chu: ISU & KRISTA -KJV (983;555), NASV (986;516), NIV (1273;530) & NRSV (999; 468) a nih. Thupui 28-a an thrè hnunga umzie hrang hrang a kawk an lak khawm chu 443 a nih. Chuong hming, nina le a fen khawm po po chanchin ziek suok ding chun, Johan-in a ti angin (21:25) “chu lekhabu chu khawvel khom hin a keng ka ring nawh.”

Kâr iemani zat liem tah khan DHCF Inkhawm trinin tuolah Jim Green (Lalramsang Hrangate) –in zawna dangdai tak anga inlang, hang ngaituo chet chun Kristien inti taphotin an hriet chieng ngei ngei trul si, sienkhom indon khom an indon sin lo ni awm tak, kei khoma zawna ka dong voi khatna chu, a mi’n don a. A zawna chu: Isu Krista le Krista Isu umzie danglamna le lekha ka ziek changa ka hmang dan a nih. Mi dang leh kan inbiek buoi lai a ni bakah a zawna chu bau khat bau hnia hang don el thei chi a ni naw leiin hril tlang hman loin kan inthre a.

Hieng hming le nina pahnih ei bi luot ding hi Thuthlung Thara chauh a um. Baibul bu hrang hrang ziektuhai laia hmang inrim tak chu Tirko Paula a nih. A lekhathonhai inlet ding chun a danglamna le khirkhan tak taka a hmang dan hai hriet fie a ngai. Chun, hi thil hi man chieng naw chun Pathiena Mi Pathum, Saptronga ‘Trinity’ an ti hih man fuk thei a ni nawh. Chu thu chu dangdai takin Hmangai Johan chun, “A tirin Thu a um, Thu chu Pathien kuomah a um, Thu chu Pathien a nih. Ama chu a tira inthokin Pathien kuomah a um. Iengkim ama hmanga siem a nih; thisiem po po hi ama hmanga siem naw hrim a um nawh. Amaa chun hringna a um; chu hringna chu mihriemhai ta dinga var a nih” (1:1-4) tiin a lo ziek a. Chang 18 chen ei tiem chun a thu laimu a khè fai pap hman a nih. Hieng khopa thutak khǐn le chatuon daih hi mihriem awm thusuok chu a ni thei nawh. Lekha dang ziek tah dĕr naw sien khom, literechar khawvelah hming hlun ser hrim hrim a tih.

‘Isu’ ti hming hi Mathai 1:21 ah a hung inlang ruolin, a hming dang ‘Immanuel’ ti a hung inlang nghal a (1:23); Mat 16:16-a Peterin Isu chu ‘Krista, Pathien hring Naupa’ a ni thu a puong khan Israelhai lal lo beisei, Pathien hriek năl, Mesia ngei chu a nizie ei hung hmu thei a. ‘Mesia’ umzie chu Pathienin lal dinga hriek năla a namdet tina a ni a, chu chu Hebrai trongin meshiach ti a na, Saptronga an ziek pha ‘Messiah’, Grik trong ruok chun ‘Christos’ tiin an ziek. A nuhnung lem hi ‘Christ’ tia ziekin Saptrongah an hung hmang lar lem leiin eini chen khomin ‘Krista’ tiin ei hung ko ve tah a nih. Mari kuoma vantirko Gabriel-in a hril hming ‘Isu’ ti hih Kanan rama Israelhai thruoi luttu, râl hrât khawkheng ‘Joshua’ hminga inthoka lak a na, a umzie chu ‘Pathienin a sandam’ amanih ‘LALPA chu sandamtu a nih’ tina a nih.

“Isu Krista” ti hi zawlneihaiin Davida thralbea inthoka Judahai lal hung dinga an beisei, Mesia Isu, hriek năl Isu, Davida Naupa, Pathien Naupa, Lalhai Lal, Hotuhai Hotu, Suol Hnetu, Sandamtu, Tlantu, Thiempu Lal, Pathien Beramte, Inchikna Hongtu, 100% Mihriem, Thu mihriem taksa puta hung le mihriemhai laia cheng, 100% Pathien, Iengkim siemtu a nih. Damaska kotsuoa thonawk Isu hnung zuituhai sukchimit tumtu Saula le an intuok khan, “Lalpa, tu am i na?” tiin a’n don a, “I sukduda ISU ka nih” tiin a don. Hi hnung sawtnawtea hin sunagoka hai thu hril ve-in Isu chu Pathien Naupa a nizie a hril tran a, mi makti le ringhla a kai nghal ti ei hmuh (Thil 9). Rong a hung bawl tak tak hnungin, Rom, Korinth, Galati, Efesi. Filipi. Kolosa, Thessalonika kohranhai le mi mal Timothe, Tita le Filemon hai kuoma a lekhathonah hai ‘Isu Krista, Krista Isu, Lalpa Isu Krista, Lalpa Krista Isu, Lalpa Isu Krista Pa le Pathien le a dang dang a hmang nasa hle a. Hienghai hi tiem liem mei mei loa ei sui chik pha leh, Paula chengna khawvel hi ei hmu chieng thei tak tak chauh a nih.

Thil mak deuh pakhat nia ka hriet chu, chibai buknaah, Asia rama kohranhai kuoma a lekhathon tin deuthawah “Kei Paula, Isu Krista siehlaw, tirko dinga ko, Pathien Chanchin Thra hriltu dinga ser hran” ti ang deuh a ziek vong laiin Europe tieng, Makedonia ram Filipi le Thessalonika kohranhai lekha a thona chuh Pathien ditzawnga Krista Isu tirko dinga ko le ser hran a nina hi a ziek sa vê dĕr nawh. Ieng lei am ni ding maw?

(May 20, 2017; Delhi)

###

1 comment :

Unknown said...

Ei trong zula ei inlet Isu Krista ti hi original hmingin inlet le lam vong nisien a thra lem naw maw? Ka hming Siema USA-ah khawm Siema tho a ni a, Isu hming tak Yeshua Mashi/Iesues Masi? tiin ko lem ni sien.