Beiseina Khamhrui

To travel hopefully is a better thing
than to arrive, and the true success is to labour.
- Robert Louis Stevenson.

Vanitity of vanities; all is vanity.
- King Solomon

Kan ruolpa Lalfakzuol inah kan lêng a. Chu zan chun lung an lêng deu rieu leiin a ruolnu Pi Lalnipui chu Mizo hla rikawt insaktir dingin kan ngĕn a. Rikawt chu an vir kuol vut vut a. A thrim a hang inchuktir chun rawl innem le lungrunthlak, muong le inhnâk châtin Puna hla phuok,

Hunte an kiam zêl a, lei hlimna a ral thrîn,
Khawvelah lawmna a kim thei si lo

ti hla hi an hril Rengte Siempui Sailo chun a hung sak no hnêp el a.

Chu hla chu ni dang voi tam lo sak tah hlakin mi sak ngei khom lo ngaithla tah hlak lang khom, chu zan ang chun ka lungril a la tawk ngai nawh. Ka ngaithlak zing lai chun nun hlui liem hnunghai chu ka hmaah rikawt invir ruol chun an hung invir lêt vut vut a. Ruolhai leh inthrung zingin nun hlui chul ramah umni ka lo khâm hi a lo ni a. A nih, damlai nihai chu kiem peiin, Sam ziektu sana inkhina ang chun ka damlai nisa khomin thlang her zai a lo rêl tah hiel a; vanglai nihai khom tienami changin an inher liem tah. Beiseina khawl lipuiin damlai sana a her vel chu a fe hrât ruolin hlimna nihai chu a ni têlin an liem a. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Khawvel le mihriem nun hi ka ngaituo zui pei chun, kan hla ngaithlak phuoktu ngirhmunah ka zuk ngir a, chu tlanga inthok chun damlai lampui an lang chieng hle a. Tlar hni chaua, trong tluongtlam pangngai hmang bok sia mihriem ngirhmun chieng êm êma a hang hrilfie thei chu ropui ka tiin mak khom ka ti hiel a. A nih, mihriem ei hung pienga inthokin ei tar kûn chenin hlimna ram hnotin, beiseina hruiah intûlin, ei phe vêl a. Amiruokchu, ei hnot hla po leh ei bei a dong sei el si! ‘Bei am sei Run dung' an lo ti hlak chun mihriem beiseina seizie hi a lo hrilkhi phak teu naw hle. Mihriem beiseina chu Rûn vadung ang chaua tawi ni loin, khawvel ki li a dâp suok bâkah thi hnunga khawvel danga um dan ding chen beiseiin a lunginkhampui hlak. Beiseinain hma ei nor a, ei beiseina leh bok thlanmuolah ei lut a, ei dung sei dan zirin ei hnuoi chang dan an thlau mei mei chauh a nih. Pastor Thangngur (1891-1943) in a lo hmu chieng hle a,

Lawmna zongin an tlân vêl sang tam tak,
Hmu lovin thlan thimah an inkhêlpui;
Ropuina hlim an hnot chu sûm hlim ang,
Hmu le changtu khomin an nei song nawh.

Tien lai chun Venezuela ram hmun pakhatah 'Rangkachak Ram' (El Dorado) um dingin an lo ring hlak a. Chu ‘Rangkachak Ram’ chu zongin mi sang tam tak chu beiseina ke pênin an inthok suok a, an beiseina leh beidongin mi sang tam an thi a. Chu ram chu tu chen hin tu khomin an la hmu suok naw a, hmuin tlung ngai bok naw ni hai.

Rangkachak ram, engthawlna le zalenna ram, hausakna le hadamna ram, beiseina hlimthlaa inlang ruok ruok chu zongin mihriem hi a sûr a sa hnuoiah ei inteibuoi takmeu a. A pieng hmasahai beisei le beidongin thlanmuol an liem a. An lo thaw char chu thrangthar hung pieng pei haiin an hung thaw ve nawk pei a; tawpintai a nei nawh. Hlimna thing lemhai chu zuonin, zawng inbanin ei pakai hmatiem a, a tawpna chu a pangngai tho. Beiseina hlima chêng lai hi a’n hoi lai tak a lo nih. Ei beisei tak anga ei ngai hlak khom ei hang hmu meu chun, "Hi hi chu a ni chie naw ie!" ei ta; ei hmaah beiseina hlim hnot ding a lo um pei leiin ei hlim innui rihai chu sawtnawteah beidongna rawlin a zui hlak. Chu lei chu ni naw nim R.L.Stevenson (1850-94)-in, "Beisei taka inzin hi tum ram zuon hma nekin a hlimum lem" a lo ti chu nih. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Mihriem nun inhoi le zalen lai tak chu naute ni lai hi a ni ngei ring a um. Phingtrâm, dangchar le natna hre thei sien khom chuong hun lai chun mihriem nun hi mawlna ramah la châmbângin, taksa mit le ngaituona lungril mithai a la’n hong chieng naw leiin, Eden huona Adam le Evi nun angin a la mawl-zalen-engthawl a, saruok ei ni khom ei la’n hriet nawh. Pathien le ei inzomna hrui khom a la nghet hle a, Pathien mi ei la nih. Thla iemani zat ei hung tling chun damten ei mit a hung var a, khawvel varhai ei hung hmu chieng a, innui dan khom ei hung hriet hlak. Eden mawlna ramah ei la leng leiin ei thil hmu danhai chu a la thienghlim a, ei innui khomin sungrilah suolna chi rêng a la pâi naw leiin a mawi a, thlir nghok a um naw a, mi khom a sukhlim. Amiruokchu, chu mawlna rama chun Adam le Evi khom an cheng zing thei bik naw leiin suoksan ni a la tlung hlak.

Chu mawlna ram chu damtea suoksan dingin ei hung inthranglien a, sie le thra hrietna tam lem hung neiin saruok ei ni khom ei hung inhriet ta pei a. Chu ruol chun ei hringnun chu CHÂKNA chi tinrenga damte tea sung sipa hung umin, duâmna hai, itsikna hai, theidana hai, mani hmasielna hai, inhnarna hai, lungsenna hai ei hung hriet a; chuonghai chun mihriem nun chu salah an intângtir hlak. Chu châkna chun mihriem nunah hmun a khuor nasat po leh Pathien le ei inzomna a hung chîn tiel tiel a, a tawpa lem chu ei mizie thlungpui indik tak ei hung inhmang a, Pathien le ei inzomna a hung inchat hlak.

Edenah, lungril hre zing la,
Ka Pathien angna an hmang tah;
Ka lallukhum a tla.

Edena chenghai pot lêngtu châkna băna intûlin inchungdel tumin ei intlansiek a; chungdelna ramah lêng ei tum seng leiin ni nuom khom ei hau hle. Lekhathiem ei hmu leh a neka thiem ni ei nuom a; mi lien, a neka lien; mi hausa, a neka hausa lem; a hmel thra, a neka hmel thra; hla sak thiem, a neka thiem lem; inkhêl thiem, a neka thiem; iengkim ni ei nuom deu vong a, tawpintai hrim a nei nawh. Chuleiin, ei damsung hun po po chu châkna bâna keiin hlimna ram hnotin ei pheleng a, a tawpah lungngaina leh thlan thimah ei lut hlak. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Naupang chîte ei ni lai chun lien vat vat a, nunghak tlangval ni vak ei nuom seng. Ei hung tleirawl a, ring ang hêhu chu a lo ni nawh. Khawvel ei hang hmu chieng deu deu a, mawphurna hlen ding ei hung hau a, khawsawtnahai ei hung hriet a. Chu huna zet chun naupang lai hun, zalen taka mani kawng inkhit a, ei nuomna tieng tieng ei thle vel lai kha ei ngai nawk lem hlak. Ngaizawng ei hung nei a, ei hlim chang hun nekin ei khawsawt chang ni a hung tam lem a. Mi thikthu sie lem chun ngaizawnghai an keipui sahau hlurh tum tlat leiin ralvêng bûka diuti ang zing an na, lungril hadam nikhuo an nei khât hle hlak. Ngaizawng tak nei inla chu khawvelah lawmna kim dingin mi tam takin ei ring a. A thren lem chun ngaizawnghai leh tu dang ngai loa Chongmawia inpêm hiel khom an nuom. A thren ruok chun ngaizawng tak le chuh bahra khura fak zonga khawsa khom inhoi hlie hlie dingin an ring bok.

Amiruokchu, ngaizawng inliek tawp thei lo khom an hang innei meu chun bahra khura fak zong chu hril lo, fai sa ring a, pipu thangsuo thlarau nuna an khawsa khomin hlimna ram zuon phak chu an vang hle. An innei hnung sawtnawteah tak ram an hang hmasuon a, lungngaina chirdum an pal nikhuo chu lam hul an hraw ni nekin a hung inzing hlak. Nupa inkara hmangaina dong rawn lem ni an hung inchu tran a, 'Sem sem, dam dam, ei bil thi thi' ti thu rêng inri phak ta loin, a thren lem chun kuttum leh rorelna hmoltum an vilik hlak. Nunghak tlangval laia zie thup a, a lema an lo indawrnahai chu inthup zing thei a lo ni tâk naw leiin an zie an hung inhriet chieng zuol pei ruolin inhmusit tonna a hung lien a, "A poi ngei, a va poi ngei de maw !' ti hi an ni tin thunon a hung ni lem hlak. Nau le te an hung nei a, enkol dan ding ngaituoin tha le zung le lungril an hung sêng tran a, nauhai leia inhalna ri a hung pung a. Tleirawl pangti innona le innemna a hung chul a, hmai zûrin ngainobeina a hung chuoi a, nau êkin puonbil a hung triel pher a, a sir a hung intriet neng a, zun hǐng le êk thu rimin khum a hung bawm zet chun lung a hnûr a, trangkai thrak loa beidonga kam pet sawi bût hun a hung tlung hlak.

Nunghak tlangval, nuhmei pasal nei lo hai khom an hlim sawt bîk chuong nawh. 'Lêngtrûl' hming an hung put a, ieng anga mi fel le thra khom ni hai sien, mihaiin mi tling lo, nuhmei pasal hmu zo lo angin an hung ngai a, khawtlang lakah hmai an inhmang a. Nunghak upa lem chun an kum le nihai fe hrât lo dinga chel ding an nuom a, mi hriet loa an kum zât thuah ramri an khang hun a hung um a. A nih, chu huna chun an kum zat indon chu invêt hlawna a ni bâkah tuolthat ang hiela inngaina a um thei leiin an piengcham ni chau inchik a, an kum zat ruok chu theinghil der a ngai ta hlak.

Papui nupui ni hnung lem chun hma tieng pana fe hrât deu tu khomin an phŭr ta nawh- tar kûn le thlân chau naw chu hma tienga lo hmuoktu ding an nei ta naw leiin. Mi tam tak chun damsunga an thokrimna ra chu chu huna chun chên an inbeisei hlak a, amiruokchu beiseina thlawn mei mei chauh a nih. Hriselna a hung châu a, bawkah kĕl sam a hung inlal a, per angin ruongzâng a hung inkŭl a, ha tlamin phîngpui a hung chău a. A nih, chu huna chun khawvela bu le sa inhnik po po inchawk theina ding sum lo inkhawl ta hrim la khom umzie a nei tlawm tah. Nunghak tlangval laia hmel inno tak tak, 'Enchimlo Parte' hlaw hlak hai khom powder chûl nâm ruol loa hung vuoiin,

Sakhmel no-beina chulin,
Thradâng rong thing ang a chul;
Hnêmtu sakhmel par,
Hnêmlo par an chang

ta hlak a nih. An thi ve ni chun nunghak tlangval inhoi chênna remchang an inchang phâk trawk a. Ieng anga thlan lung mawi phunin thu thra ziek inla khom, vate êk khum le changpan bawm khum an hlaw phâk trawk a nih. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Mihriem damlai nihai a kiem pei ruolin hlimna nihai chu a ni têlin an kiem a. Ni tinin ei nun pêng laia bung threnkhat chu hmang ralin ei maksan pei a, hlimna ram beiseiin hma ei nor a, beidongna ramah ei lut hlak. Chuleiin, hun liem ta hnung ngaiin ei kûr a, chuong ang ngaina thuhai chu hlain kûr nguoiin ei phuok hlak a. A nih, hun liem ta hnung ngaia kûr chu tu khomin trangkai an ti nawh. Amiruokchu, ei nun pêng laia bung thra thra, hmu le chang nawk ta lo dinga ei maksanhai chun lung an sukleng naw thei naw a, ei ngai vong vong hlak a nih. Hrietzingna hi lo nei ta naw inla, hlim deu ei tim? Mihriem nun pangngaia chu chuong ang hrietzingna nei nawhai chu mi invêt an ni tlat si. Chu hrietzingna, a chânga mi sukrinumtu chu mi pangngai awnaah ei bel tlat si leiin, hrietzingna thra neihai chun mi ngaisang an hlaw lem hlauh a nih. Hi ngirhmun hi P.B.Shelley (1792-1822) chun a lo hmu chieng ngei!

Hnung tieng hma tieng ngha vêlin,
Lungkham lo ding ei lungkham a;
Nau ang ei hlim nui rihai chun,
Luoithli tuitling an pâi rûk a ;
Ei kûrkukpui zaihlahai khom hi,
Lungkham-beidongna biethu an ni si!.

An leh, nun hlui ngaia ei kûrinkuk lai hin zêldin thuah nun hluiah lo kir nawk thei ding ni inla, hlim ei tiu? Hi zawna donna thra tak chu Washington Irving (1783-1859) chun kum tam tak liem tah khan a lo ziek a. A thiltum chu kum sawtnawte sunga America ram hmasawn hratzie tienami hmanga tar lang ni sien khom, hi zawna hi a lo don fûk kher el. Rip Van Winkle chu tlangah kum sawmhni top a in innghil hnungin a thranghar a. Zana zâl, a tûka tho nawk el anga a’n ngai leiin iengkim chu zania a hmu anga hmu a tum a, sienkhom iengkim a lo danglam ta vong si! Hriet lo rama inzin ang elin an khuo um dan le mihriem nun chu a lo danglam zo tah. Mi khawsak dan le nun dan a hriet thiem naw ang bokin ama nun dan khom mihaiin an hriet thiempui ve nawh. An inkar chu thrang hni zetin a daidan ta si. A hang ngha vêl a, a mal êm êm. Beidongna ngot, beidongna ngot. Beidongna rama khuolzin a lo ni dĕr el.

Nang khom thrang hni zet liem tah nuna khan zuk kir nawk thut la, i bei a dong hle naw ding maw? Naupang chite i ni lai, tuthlaw mawl tak chawia khawhnawma sephung i cho lai nun dam, ra-tlân thrat nâ na hŭma changthleng kam dam; sawt tak rapa sie trawl tah rawnâl chang sak a. saihli ngar vung ham hama siem a, sairîl chang inuoi tak el a hruiah hmang a, leithra ruolin duthusama intlung pilpok an se chip ngeia inthoka hruol saihlum chang thra fek fok, tler pang el, mansa sip trala paia vate pera fe dam; favang tlangah ruolhai leh phîng dawt pop khom inlau thrak loa tlângsâm buk thra thra baw pêna tui anga inhlieu dam; fur ruopui a hung inbaw huk huk chânga tuihok ting a, tuisamput thratna hmun hmunah tuikhur siem a, bal inlau thrak loa saruoka chêng hun lai dam; tuolzawlah ruolhai leh lâmving intok a, pawirik inhnok a, pawi inkâp a, khaw dung khaw vaiah sielsiela thaw a, inchai vel a, zan thla var hnuoiah hlim taka tuolchai a, khawhnawma khuongbai sun vel lai dam hun le thawveng taka khawvel i hmang hun, 'homework' le 'tuition' um nawna khawvela khan zuk kir nawk la, i hril a hai hle ring a um. Thingtlang khaw rila naw chu chuong ang thawpui ding chu ruol hmu ta naw ti ni a, lo thaw pei hrim khom ni la, mi nuizat bûr chauh hlawng i ta, Rip Van Winkle chan chu nêpte ni ngei a tih.

Chuleiin, nunhlui ngai ei ti khom hi hmu nawk thei ta lo ding a ni lei mei mei a nih. Naupang laia ruol thra êm êm, hun sawt tak inthre ta hnung, inhmu nawk inla hlim êm êm dinga inring khom hi ngirhmun inang ta lo hnunga ei hang inhmu nawk chu ngaidan le titi nuom zawng a lo inang ta naw a, bei a dong nuom lem hiel a nih. Chuleiin, nun hluia chambâng hin hlimna a siem naw a, khawsawtna le lunglengna a hring suok chau lem a nih. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Mi tam tak chun, "Lekha hung thiem ka ta, fak le dawn hmuin damsung chu hadam le hlim takin lêng ka tih" ei ti bok hlak. Lekha inchuk hin hadamna chu taksa khawsakna thilah a siem ngei a, hlimna tak ruok chu a siem chuong nawh. Pawl inhnuoi ei ni lai chun mi'n lekhabu sa tak tak kepa High School an kai chu ei inhnar hle a, ni inla hlim hle dingin ei inring. High School ei hang lut a, lekhabu tam tak kep a trûl meu chun zieklobu le ziekfung chauh chawia College kaihai chu ei inhnar nawk lem daih thung a a nih. High School ei hang zom ding chu ei phûr hle a, khawnghat khom ei suksang tum hiel. Amiruokchu, ei hang lut meu chun a sikul pumpuia pawl inhnuoi tak ei ni ei hang hmu suok hmasa tak phot a, Pawlsawm ni ei hang nuom nawk a. Pawlsawm ei hang tlung a, hmabâk a lo hla deu deu, tum ram a lienin a hla tuol tuol.

Keini hun laia Pawlsawm hang tling chu a lo inhoi ie! Hlim a um a, nunghak hang lêng vêl khom hmai an chang. Amiruokchu, College vêl zoma, inchuk zom pei naw chun kamdingpui khop a lo ni nawzie ei hang hmu suok nghal a. College zom châkna a hung lien a. Mi rethei ta ding lem chun hmun thraa fe chu a lo hautak leiin mani chau ni loin sunghai chen lung inhângna ei kei suok a. Ruolhai khawpui lien le hmun thratna panin an liem a, ei fe thei ve si naw chun a hlawkna hlekte um dêr loin lung hi a awi naw hlur el a nih. College khom chu hang zom inla, a pawl inhnuoi tak ei nizie ei hang hmu suok hmasa tak a, lawm a kim sawt nawh. Sienkhom, College hang zom chu mi ngaisang ni inringna lungrilah a lien leiin pheikhai a zângin khawnghat khom an sang deu. Threnkhat lem chun vok êk le bawng êk sir pher duoi khopin khawnghat an suksâng a, an ropui lai tak ning a tih. College ei hang zom a, hrietna ram tawp lo ei hang lut tran tum a, ei hrietna tlawmzie le ieng ei ni nawzie ei hang hmu suok tran a, lien le insang fea inngai kha ei chinin ei tlawm rong rong a. College ei hang zo ding meu lem chun "Khaw lam thrangna hmung ka ta?" ti inngaituoin lungril a sawl a. M.A khom inchuk inla, a tawpna chu a pangngai tho. Thiemna le hrietna tuisuoriet lienzie ei hang hmu chieng meu chun ei hrietna tlawmzie ei inhmu suok a, inzakin ei indom kun choi choi el a nih. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Pawlsawm voi hni zet ka tlol hnung chun tling ve hi ka châk khop a, hang tling lang chu hlim hle dingin inringna ka nei. Ka hang tling ve meu chun ring ang hêhu chu a lo ni nawh. Beiseina tharah chuong kaiin B.A tling lang hlim hle dinga inringna ka nei nawk ta pei a. B.A ka hang tling chun M.A zom chu ka nuom nawk ta pei a. A chu khom chu ka hang zo nawk hrâm a, amiruokchu ka hlimna ram hnot chu thli hnot ang chauh a lo na, hnot phâk tik a um thei nawh. Beiseina tharah chuong kai peiin I.A.S ekzam dam chu ka hril mawi tran nawk tah a. Ka hang tling ve hrâm chun ka lo duthusam rûk, ka sâm dok ngam chie lo, Indian Foreign Service chu ka hmu ta nghe nghe a. Ka hang zom ve meu chun beiseinaa Kanan ram tiem, bawngnene le khuoizu luongna rama an hril ngei khom chu ring ang hêhû chun a lo hnawng thra bik naw a, lungngaina chirdum le thlaler ram trawl tam tak huol vel a lo ni ve tho.


Mi bei chawi inhnik lem dinga ringna mei mei angin India Sorkara sin insang tak khomin lungawina famkim a lo pai chuong nawh. Chuong lei chun a fawrên khom la fe hmain Sura liengko inthlâk thaw a, High School zirtirtuah kir nawk a, mani tapsak zawlah, sathu ûm bulah zalen taka dierchengchep kei a, thing khampalei chang takah inthrung a, behna changal hme inhuom bût bût chok a, ruolhai leh ramri khang um loa titi bawraw sep a, an naw leh hlaw lak nikhuoah vênghai ui inchaw a, a bawlhlo indik tak leh inthak mangkhenga suong a, Manipur bufai inhnik, khu hlieng hlieng leh UPC khuong anga mara phîng hmul inkhat phuor khopa thlengpuia fak vel dam chu inhoi lem hman hman dinga ngairuot chang ni a tam.

Sienkhom, khawvel thil hrim hrim hi 'amiruokchu' ti hin a tawpah a zui vong leiin, chu ngaituona khom chu 'amiruokchu' ti bokin zui ngei a tih. Sawtnawte inhawmthaw taka sipai sutri anga khuo tieng hang suok vuoi hi a’n hoi hle. Mihaiin hmel thar an mi la’n sa a, an mi ngaina der a, inchibai vel an zing a, bu fa dinga mi fiel an tam a, titi ngainuomum phu suok ding hre naw hai khomin pantu zûr zutin ei nei hlak. Amiruokchu, ei hang châm sawt deu a, mi mi huorna pang sa a hung re a, khawlaia ei intuok khomin hmel hriet lo kar hla mi anga an mi pêl hun a hung tlung vak a, Minister ni hlak, inthlanga tla ang elin, ei da sawt nuom hle. Chu hun a tlung zet chun in tieng pana fe lai, tlung hun ding hisap lai kha a lo inhoi lai tak a nih ti ei hriet suok hlak. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Khawvel thil hi a ieng ieng khom ei phâk hla po leh ei phâk tawizie ei hriet a, ei hriet rawn po leh ei hriet tlawmzie ei hriet suok chau lem a nih. Pahom chu ni khat sunga a tlân huol thei sung po ram chu nei dinga an ti leiin a thâ po po hmangin phûr takin a tlân a. A tlân hlat po leh ram thra lem a hmu pei leiin duâm taluon a tlân hlum thrak a. Chuong lawma ram dit lien chun a dung chen khur a chang phâk trawk a nih. Pahom thaw chie chu mi tinin ei thaw seng a, ei thaw dan a’n ang naw mei mei a nih. Sir Isaac Newton (1642-1727) chu Scientist hmingthang, khawvelin an suongtolol laia pakhat ni sien khom a hrietna an sit hle a, hrietna tuisuoriet incham puou el, kawlkawdong hmu phak lo chen dâp phak, kamah inthrung a, a kama hrietna trieulung tlawm te rût phak chauh angah an ngai trawk a nih. Solomon, khawvela mi var hmingthanga hril khomin, "Lekhabu siemin tawpintai nei naw nih; tiem rawn khom hi taksa sawlna chau a nih" a lo ti hiel rêng a nih. Hriet rawn hi hriet nawzie hrietna chau a nih. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Mi tinin hausak ei nuom. Thlarau tienga hausakna nek hmanin taksa tienga hausakna ei ngaisang lem bok. Hang hausa ta thûr inla, hlimna ramah cheng ei tim? Fâk le dawn thua chu hnienghnar hleng ei ta, mi ngaisang khom hlawng ei tih. Amiruokchu, dai kil kara mi pasie nêkin mi hausa chun mi a suklungawi tam ang bokin hmelma khom a hau lem dai. A nei rawn po leh a dit rawn leiin mi duâm le mani hmasiel a hung kai a, mi theida le er a hlaw hlak.

Chu chau chu an le! Poisa hin iengkim an chawk thei nawh; sungril hlimna lem chu a teu nawzuol. In ropui le mawi an chawk thei a, sungkuo hlimna ruok chu an chawk thei nawh. Khum nal tak tak le puonthuo innem tak tak an chawk thei a, imu inhnikna ruok chu an chawk thei nawh. Lekhabu thra thra an chawk thei a, ngaituona thluok thra ruok chu an chawk thei nawh. Bu le hme inhnik hnik an chawk thei a, phingtrâmna le bu châkna ruok chu an chawk thei nawh. Thuomhnaw mawi chi kim an chawk thei a, hmelthratna ruok chu an chawk thei naw a, sungrila hmel thratna le nungchang mawina lem chu a teu nawzuol. Damdawi thra thra an chawk thei a, hriselna thra ruok chu an chawk thei nawh. Hlimsip bawlna chi kim an chawk thei a, hlimna tak tak ruok chu an chawk thei nawh. Kraws thing kawkal an chawk thei a, sandamna ruok chu an chawk thei nawh. Biek in le kohran chen an chawk thei a, thlarau thienghlim le van ram ruok chu an chawk thei nawh. Sana thra thra an chawk thei a, Pathien sana, hunbi kim vongtu ruok chu an chawk thei nawh. Chuong po po khêla chun hausakna ringotin khawvela hin khaw lai kil tak am hlimna hmu tang i ta? Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Khawvela lal ropui an hril laia thrang sa rop ding, Pathienin varna le hausakna a vochuom bik Solomon (c. 1015-977 BC) kha ngaituo ta! Mi tu khom inhnar bik lo ding ngirhmunah Pathienin a dom kang a. Thuhriltu bu ei tiem chun a hlim nawzie ama ngeiin chieng takin a mi hril. Hlimna ram hnota an mai lai chun Saphaiin Three Ws (wealth, wine & women) an ti po po a nei kim a, sienkhom a hlim chuong rak nawh. A tir chun zu le sa hmanga hlimna ram zuon a tum a, a hlawsam a. Nuhmei 700 le hmei 300 a nei a, nuhmei hmu zo lohai lem chun pakhat pahnih hang hlê ve dinga hni khom inphalam um lo ding a nih. Zan tin pakhat zalpui pei sien, a nuhmei kol po po a kuo kimna ding chun kum thum vel a ngai a nih. Chuong khopa nuhmei tienga hnienghnâr chu ni sien khom a hlimna ram hnot chu a tlung phak chuong naw a, beram vengtu Shunam nunghak zŭnah a’n uoi a, a sai hla phuok chen Baibulah a chuong a nih.

Chuonga a beidong hnung chun khawtlang thratna ding ngaituoin an huot rak a, thil tam tak a thaw a. A lâm inhai le lemchangna in hai chu a nêp naw hle. A ram sunga nunghak hmel thra thlang khawmhai chu khuoibêl bu lûn vanglai ang elin an inzi nuoi nuoi a; hla pawl le rimawi remtu khom a hau hle. Khawvelin a pêk thei po po nei sienkhom a la lungawi ta chuong naw leiin, "Nun hi ka nghok a nih" a ti hlol hrim a nih.

Kong khata chu Solomon kha mi lungsietum tak a nih. Thuvar a zieka khom, " Mi hausa tam tak chu an rethei hle a, mi rethei tam tak chu hausakna tam tak koltu an nih" a ti nawk bok a. A hung hriet chieng zuol pei chun hausaknahai khom chu hung ngainêpin, "Sum ngainatu chun a dittawk nga ngai hrim hrim naw nih. Hausaknan hlimna an tlun hlak ti chu ngaituona invêtthlak a va ni ngei! Ei nei rawn po leh a hmangna ding a hung pung a; chuleiin, kuldolhap anga mani kuta inthoka sum an luong ral mita thlir ngot naw chu iem trangkaina a nei a?" a ti hiel a nih. Chuleiin, Solomon meu khom kha a lo beidong khop el. Isu Krista lem khan chu a ropuina po poa Solomon inthuom kha tuktinpar khom tluk zo loin a hril a nih. Khang khopa lal ropui khan, nisa hnuoia thil iengkim hi iengmalo a nizie le chuonghai ringsana hlimna ram hnot chu thli hnot ang chauh a nizie a lo hmu chieng hle. Khawvelah lawmna a kim thei si nawh.

Khawvela hin beiseina bânin ei inban a. Ei mawl ang dungzui peiin ei beiseina insangin a’n hnuoi a, ei thil hlimpui tawk khom a’n ang nawh. Mawlna rama chenghai chun Rangkachak Ram khom hnai hle dingin an ring a, an van ram beisei le thlir khom inhnuoiin a hnâi a, an lungawina khom a la chîn. An hang phâk hla deu a, thil hriein an hung hmu rawn met a, a lo hla tul tul a, kawl bul tawp tlung tuma hnot ang el a nih ti an hung hriet hlak. Chengna ruom chitea inthoka thlir chun kawl bul chu hnaitein a’n lang hlak hrim a. Pi le puhai chun khawvel hi inmum loa an mita an hmu tawpna chu insam thla huk dingin an ring a, chuleiin kawlvalensam, kawlkawdong' ti trongkam malhai hi a hung pieng a nih. Sienkhom, kawl bula inlang kha va chuong kai la, kawl bul hla lem hmu pei i tih. Davida anga hnuoi le van tawp lo ram hre chiengtuhai chun, "Mihriem hi ieng am a na, i hriet zing hlak nih!" an ti vong vong naw thei nawh.

Mihriem hi ei mawl ang dungzui peiin thlarau khawvel ei beisei dan khom a’n ang nawh. Mi tam takin van ram inhoi dingzie an hisap neka ropui lemin khawvela mi tam tak chun an damlai nun an hmang dêr tah. Pi le puhai chun pielralah fai sa ring a, zu le sa chên a, suok le rongbawltu tam tak nei a, sin rinum thaw ta loa thlarau khawvel nun hmang an nuom leiin, an damlai ngei thangsuo ngirhmun chang tumin a sûr a sa hnuoiah, a tûr a hrâng karah, lam suk lam tung le khoinkhamah beiseina khamhruia intûlin hma an nor a, mi tam takin thokrimna chauin nun an hmang zo hlak. Amiruokchu, tu lai hun leh hang tekhi chun, eini lai ngei khom pipu hun laia thangsuohaiin hluo an beisei pielral nun neka insang lema khawsa mi tam tak ei um tah. Chun, mi tam takin van ram ei hisap dan ang hin hluo ta chie inla chu, hun sawtnawteah ei bei a dong nawk nghal ring a um. Thlarau khawvel ring ve lohai chun hi hnuoia hin van ram indin an tum bok a. An hlim hle nawzie chu ralthuom siem rawn an uor hin a suklang.

Khawvela hin lawmna a kim thei si naw leiin mi tam takin thi hnunga thlarau khawvelah chatuon lawmna tawp lo chang beiseiin sakhuo tum tum an chel a; sakhuo hi beiseina leia umin beiseinaa innghat a nih. Chu ringna ram tiem chu hnotin, hnuoi rinum hi mi tam tak chun lawmna hlaa inawiin,

Lei lungngaih leh hrehawm buaina tinreng hnuaiah,
Ringtute chu lawmin an zai zêl thrin

tiin, retheina le pasietnahai chu hma tienga ropuina le hlimna lo hmuoktu ding lei chun theinghilin, lu le mong khom hre chang loin an hranglâm hlak. Chuong ang beiseina leia damsung huna lungkham bang theihai chu mi hamthra an nih. An beiseina le thlanmuol an liem phaa van ram an ring ang hêhu a lo ni naw khomin an hamthra ta tho tho. An ring ang a lo ni lem chun hamthra zuol an tih. Joba beidong lai tak chun,

Mihriem hi a thi pha leh,
A hring nawk thei am a ni?
Ka hun dinga i ruot sung po,
Inrim taka sin thawin,
Ka suok hun ding nghak ka tih.
Mi ko i ta, don ka ti che a,
I kutsuok hi ngaina ta’ng i tih.
Chu pha chun ka kal chawi tin,
Nangin mi tiempek i ta,
Ka suolna hnuhma ruok chu,
Mi suipek ta nawng i ta,
Ka bawsietna po po khom,
Ip sungah mi kharpekin,
Ka suolna hliekhu’ng i tih (14: 14-17)

tiin a khêk suok a. Chu beiseina chun hratna thahrui a pek leiin a thil tuor rapthlak tak chu sel takin a tuor muolsuo tah a nih.

Albert Schweitzer (1875-1965) chun, "Hringnuna mi vangduoi chu beisei boa dam hi a nih” (The tragedy of life is what dies inside a man while he lives) a ti angin, beiseina nei dêr lo mihriem chu hring zing sien khom mithi a nih.

(Originally written at Room 209, External Affairs Hostel, Curzon Road 10^th April 1974)

###

• Previous You are viewing Last Post