Delhi Tlang

Kum sawm neka tam liem ta khan Zoram Khawvel-2 ah ‘Hebrai Mite Zo Mite’ ti thupuia hmangin, Hebrai mihai le Zo hnathlakhai inangna le inang nawna threnkhat ka ziek a, chu taka chun ei thupui hi entirnain ka hmang a, a tiemtuhai chun an la hriet ka ring. Hebrai mi ei tihai hi Israelhai/Judahai an na, anni ruok chun Hebrai mi an inti ngai nawh; hnam danghaiin an kona hming a nih. Hebrai mi an ti tak hlak hai chu umhmun nghet nei loa an ran ruol leh thlalerah invak a, a remchangna hmun hmuna puon in keia khawsa hlak, Arabhaiin ‘Bedouin’ an tihai ang hi an nih. Hi taka ruok hin chu Israel/Judahai aiawin ei hmang ding a nih.

Ei thupuiah lut nghal inla. Ieng leia phaizawla khaw um Delhi hi ‘Delhi Tlang’ ei ti tlat am a na? Ieng tin am phaizawl chu ‘tlang’ a ni thei hrim hrim a? Hi hi sierkop formula hmang a, 1+1=2 anga hisap chun thil thei a ni naw hrim a nih. Amiruokchu, cultural formula ei hmang ruok chun thil thei el chauh khom ni loin thil ni rop hlak a nih. Chuong chu ni naw sien, ieng tin am ‘long chawlna tlang thienghlim’ (Patea) ti dam a um thei ding? Chuleiin, ‘Delhi tlang’ ti hi a hriltuhai kalchar trong a na, inril takin a hriltuhai aidentiti a kop sa tlat bok a nih.

Hebrai mihai hi eini ang boka tlangmi, Israel tlangram hluo a, ran vai a khawsa an lo ni hlak a, an hmun insang hluo laia an suong tak chu Jerusalem a nih. Tuipui kam vela chenghai chu Kanaan mihai le hnam danghai an nih. Chuleiin, Hebrai trongah anni be ding le dawr dinga hunghai hrim hrim hrilnaa an trongkam hmang chu “hung tung, fe tung, hung pan/lawn tung” ti a ni vong. Chu umzie chu ‘hung’ ti ringot an hmang ngai nawh tina a nih. Iengkim anni chun an zuk thlir a, an en suk a, an tlanghai chen khomin an suk en ve thung a nih. Pipu trong kulmuta hril chun ‘zuong en/thlir’ ti ding ning a tih.

Eini rawi khom hi tlangrama um ei ni leiin, Delhi-a inthoka ei ram tieng pana ei fe le ei rama inthoka Delhi pana ei fe thu ei hril changin Hebrai mihai ang charin thil ei hril hlak a nih. Ei trong hmang dan indik taka ei hril chun, Delhi-a inthoka suok ding a ni chun, “Ieng tik am ei ram tieng i pan/fe/kîr tung ding? Manipur hang sir vak i tum am? Aw, hang kai tung vak ka tum” ti a ni vong. Ei ram tienga inthoka fe ding a ni chun, “Fe thlak/suk, pan thlak/suk, kir thlak/suk ti a ni vong thung. Ei ram tieng ei pan tung a, Delhi tieng ei pan thlak a nih.

Hebrai mihai ta dinga hmun insang tak chu Jerusalema Tairawpian ruom le Kidron vadung inkara Tempul Muol, Zaiawn tlang an ti bok chu a nih. Hi muol chikte hi a tlang insangna lai tak a ni lei ni loin, an hmun thienghlim tak umna a ni leiin iengkim chunga an sie niin an lang. Jerusalem nekin Bethlehem chu feet 100-in a’n sang lem a, Abraham, Isak le Jakob hai an phumna khuo Hebron lem chu feet 250-in a’n sang lem bok. Amiruokchu, Hebrona inthok khom hin Jerusalem-ah zu fe loin an hang fe tlat hlak a nih. Baibula khom hin en chieng hman inla, Jerusalema fe hrim hrim hrilnaah ‘pan tung, hang fe’ ti a ni vong. Hi hi a san chu Jerusalem inkhinaa an hmang chu cultural formula a ni lei a nih.

Tlangrama um, thingtlang mi lungril puthai chun iengkim hi an hmu ‘tlâng’ vong leiin Delhi khaw zawl khom hi an ta ding chun ‘Delhi khawtlang’ a na, Delhi phaia um nekin ‘Delhi tlanga’ um chu inhoi an ti lem a, an thla a muong a, an ngai a thra bok a nih. Chuonga mani nina kengkaw tlata Delhi-a khawsahai chun Delhi khawzawl hi ‘Delhi tlang’ ti zing an tih.

(August 19, 2004, Delhi)

###