‘Delhi Belly’ chu trong lêr, Saptronga ‘slang’ an ti, einin ‘sûngkhaw’ ei ti hi a nih. Khuolzin, abikin ram hnufuol le lum hnawngna rama inzin zaa 50-60 vel hi an inzin chang an sungin a khaw hlak a. Chuleiin, India rama inzin dinghaiin an huphur tak le tribai tak chu Delhi Belly a nih. Fak le dawn inthieng tawk naw leia thil um a ni tak a, fak suol (food poisoning) amanih le ngei lo zawng fak palh lei khom a nih. Ram hmasawn, hmun thienghlim le ram deiah chu sungkhaw hi a tlawm a, sienkhom a um ve tho. New Zealand-a kan um lai khomin khâng anga hmun fai le thienghlima khan, “I have Delhi Belly” ti tawk chu an um ve tlat.
‘Delhi Belly’ hi Mexican-hai chun ‘Montezuma’s revenge” an tih. Montezuma II (1466-1520) chu Aztec lal a na, a khawpui chu Tenochtitlan a nih. Spanish ralhrat Hernan Cortés chun dawhaa thawin Montezuma hi a man a, a lalram chu Spain ramper-ah a siem a. An hril pei dan chun, hi lai ram hi ram hnawng, sungkhaw inleng tamna hmun a ni a, ram dang mi khuolzin, abikin mingohaiin an tuor nasa bik a. Chu chu Montezuma thlarau lungsenin dawhaa beia hung hnetu mingohai a lo soisakna le phuba a lo lakna ni dinga an hril thang leiin ‘Montezuma’s Revenge’ (Montezuma Phuba) tia hriet a hung ni ta pei a nih. Chuong ang deuh chun, ‘Delhi Belly’ ti khom hi mi threnkhat chun ‘Gandhi’s Revenge’ (Gandhi Phuba) an ti ve thung. Gandhi hming chu India aiawa an hmang a nih.
Pakistana sungkhaw chu hming lem ‘Karachi crouch’ an inbùk a, Japan rama chu ‘Tokyo Trots’ an ti ve thung. Burma (Myanmar) a sungkhaw ruok chu ‘Rangoon Runs’ an ti ve thung a, a hming le a natna mizie khom an inhme hlein ka hriet. Voi iemani zat ka tuok ve ta a, ka hriet chieng khop el. Shan khawpui Taunggyi-a kan inzin trum lem chun kan doctor ruoipa’n suktawp loa ama le ama a suok fai vong kha thra lema a hril leiin ‘drip’ khai pumin daihnai bu thakin ni thum zet ka thak char char el a nih. Daktor thiemhai chun sungkhaw hin ei thil faka ei ngei naw le ei ta dinga tûr inchang thei tam tak a thruo thlak leiin amaa a’n thruo fai vong chen nghak hi thra an ti tak a, kum khatah voi khat bêk inthruo fai hi thil hrisel lem niin an ngai bok.
Hnuoi hmun thuma threa hmun hni vel hi tuiin a chìm ang bokin mihriem taksa hmun thuma threa hmun hni vel hi tuiin a hluo ve a. A kip a kawia tuisika inthoka mihriem ei hung insieng dan hretu le a ruongam ding reltu Isu chun Nikodem kuoma ‘tuia le thlaraua’ pieng thar ding thu a hril khom kha tuta ei thil hril le inzom khom hi a ni el thei ti dam hi ngaituo tham a nih. Tui chu mihriem taksa aiawa a hmang a hoi khop el. “Mihriem taksa puta i pieng ringot hi a huntawk nawh; thlarau nei i ni leiin thlaraua i pieng thar a ngai a nih” a tina a ni ring a um. Hi hi ei thiempuhaiin ‘tuia le thlaraua’ pieng thar an mi hril dan leh chu inang kher naw nih. Sienkhom, i bi inthuk po leh ngaituo tham a nizie hre suok i tih.
Sungin a mi khaw zàtin a khaw thlak zât po kha tui ei inhmang a ni leiin a hluotu ding tui dawn zing a ngai. Taksaa tui a tlawm pha leh ei hung inhil a, chu chun thil thra lo kakhawk thei a hau êm êm a nih. July 11-13, 2007 sung kha kei khom Delhi Belly lei hin sun le zan zomin toilet panin ka tlân a, voi sawmthum hnung kha chu ka tiem zom pei ta naw a, chu hnung chun ni khat le zan khat ka la sunzom a nih. Chuonga ieng dang thaw thei loa ka um lai chun sulhnung ram ngaituonain ka fang vel a. D.M.College-a kan um lai, kum 47 liem taa kan hostel êk in hla chang thum zet ka phuok dam chu ka ngaituo suok a. A ziek khom ka file pakhata chu ka la kolin ka hriet a, sienkhom a umna ka hriet ta nawh. Mi tinin ni tin voi khat bek ei sir ngei ngei hlak a ni leiin a hla hmingah “Singmi tin lawina rûn” ka’n buk a. A châng khatna chu hieng ang deuh hin a fe ni tain ka hriet:
Aw, nang singmi tin lawina rûn,
A ngûr a’n rieng inlawina i nih;
I hmaah zak thup hrim an um naw a,
A hun taka sir hlaktu che chu,
Mi hrisel le vangnei a nih.
Chu thu chu tirdak loa hril tak vek chun, ‘inhnawm’ ti thu mal a hung suok dan hi hang hril vak ei tih. ‘Inhnawm’ hi ‘êk che’ tina a ni a. Amiruokchu, ‘êk che’ ti chu trong mawi a ni naw leiin thuthupa ei hrilna chu ‘inhnawm’ ti hi a nih. Thingtlang khuoa chu tu khomin êk in an nei naw leiin khaw hnawm remchangna hmun taphot chu an êk in a nih. An êk an che ding pha leh hnawm an pan a, chu taka inthok chun ‘hnawm’ hi êk che aiawa hmangin, ‘ka hnawm a suok, inhnawmah ka fe, inhnawmna a thra, inhnawm thei loin ka um’ ti trongkam po po hi a hung suok a nih. Ruo ching ni khuoa thrul buk pana inhnawma fe chu thil rinum pawla ngai a ni leiin, “I hnawm suok le ruo niching intuok raw se” inti dam chu trongsie tawpkhawk inphurna a nih. Hienga thu thup hmanga hril hi Saptrong chun ‘Euphemism’ an tih. Mihriem zamaw tieng le inhnai hrim hrim hi thuthupa hril a ni deu vong. A ngiel a ngana sâm mi chu miin ngaidan khatin an ngai hlak.
Ieng le khaw leh, ka Delhi Belly chu ni thum hnungah damdawi mum Ofloxin & Ornizazole inpol, a mum hminga 02 an ti chu mun hnih ka fak a, siktan ang elin a tawp chat el. Sungkhaw lei hin inzina fe mi zaa 50/60 vel an buoi hlak leiin a vengna dingin inkap chi spi-VEC an siem suok a, voi khat inkâpin thla ruk sung a vèng niin an hril a. Chun, a mûma fak chi Dukoral an siem suok bok a. A siemtuhai le Chiron Corporation le inzom Powderject Pharmaceuticals, Oxford an nih. Hieng damdawihai hi olsam taka hmu thei a la ni hri nawh niin an hril.
Sungkhaw hril taka chun kan sikul kai lai hun le zirtirtua ka thrang lai hun ka zuk hriet suok chu tie. A san thra tak hril ding um si loa sikul kan thrul changa Leave of Absence hnina lekha kan ziekin kan suonlam tak hlak chu sungkhaw hi a nih. Saptrongin a hming hi a lam a harsa nawa chu ziek indik a harsa hle a, chu chu a nih kan buoina tak hlak chu. British English chun ‘diarrhoea’ tiin an ziek a, American English chun ‘diarrhea’ tiin an ziek thung. Vimala Raina Girls’ High School le Parbung High School-a zirtirtu ka ni laia damnaw leia sikul kai thei lohaiin Leave an hninaa an suonlam tak chu sungkhaw le khawsik a na, sienkhom ‘diarrhoea’ tia indik taka ziek thei chu mi tlawmte chauh an nih. Hi ka ziek lai khom hin ka sut suol a, computer-a auto-correction mitin a lo hmu kar a, a hung hril nghal a, ka la siem thra nawk a nih. Kan naupang lai chun ‘darhaw’ tiin kan lam hlak a, a lo kàp threlh chieng khop el.
(Delhi, July 21, 2007)
No comments :
Post a Comment