Kristien hla ka hriet le sak ta hlak laia ropui le mawi ta ti tawp thei naw pakhat chu December 20, 1943-a fam lo chang tah Pastor Thangngur hla phuok, “Pielral Nisa” ti hi a nih. Hi hla hi châng ngaa sei le thunon nei a nih. Independent Kohran Hla bua a thu khaitua an hmang chu “Pa Thununna” ti a nih. Hi hla hi kristien kalchawinaa le thu le hlaa a hlutna sîr tina inthoka inkhiin ro taktling hla a ni takzet.. Thu le hla hi khuoithlâr zu nei anga a hung insiemna thlâra inthoka hung put suok ngat chu a tak a, a thlum vong vong a, a mi them dan khom a dang zak el a nih. Hieng anga testimawni ropui, a ropuizie ang phua trongkam mawia hril suok hi hla dang hmu ding a tam naw khop el.
Pastor Thangngurin fiena nasa tak a tuok thu le chu chu a tuor muolsuo hnunga a rinum tuorna po po lawmnaa a hung par vul thu chu hi hlaa hin ei hmu a. Chu fiena chu ama chun ‘Pa thununna’ tiin a hril a, a hla thunonah a hmang bok a nih. Ieng ang fiena le thununna am a na a tuor ti ruok chu a hla le a lekha ziekah a hril fak nawh. Watkin Roberts phun North East India General Mission (NEIGM) a hung buoi tran laia a chunga thil tlung le inzom ni dinga ring an um. An hril dan chun, a phuntu tak Watkin Roberts kuta inthoka a Mission phun hung inchu thlatu H.H.Coleman chun ngirhmun le hlaw thra tak pek tiemin Pastor Thangngur chu nasa takin a zawr a. Thangngur chun iemani chen sung trongtraia Pathien rawnna le inngaituona hun pe phot dingin Coleman chu a hril a. Nasa taka Pathien a buon hnungin, hnuoia ngirhmun thra le hausakna nei nek chun thu dik tran a, Watkin Roberts inphatsan loa um a, rinumna le pasietna tinreng tuor chu a thlang lem leiin Coleman zawrna chu a hnawl fithla tah a nih. Hi thil le inzoma hi hla hi a phuok ni dingin mi tam takin an ring. Voisun chena a hla saktu mi tam tak lungrila thu a la hril pei theina khom hi Pathien laka a ringumna ra suok ni peiin a’n lang.
Hi hla hi ka sak pha leh Jabok vadung kama Pathienin zan khawvara Jakob a buon thu (Gen 32) kha lungrilah a hung inlang nghal hlak a. Malsawmna dong khopa inthla nuom loa Jakobin a buon hnung chun hnèna a chang a, hming thar pekin a um bok a. A tuk zingkara Jakob-in an inbuonna hmun a fe pel lai chun zing ni suok mawi takin chu buonzawl, buonzawl po po laia buonzawl ropui tak, malsawmna hnar hung luong suokna hmun chu, a hung khaw êng sût el a. “Hmai intuoin Pathien ka hmu a, a mi hlâ si a” tiin a hmun hmingah ‘Peniel’ a’n buk hiel a ni kha. ‘Peniel’ chu ‘Pathien hmêl’ tina a nih. Thangngur khomin, fiena le thununna a tuor muolsuo hnunga Pathien lungawina le thlamuongna hmel, zing ni suok mawi tak anga a chunga hung var chu ‘Pielral nisa’ tiin a hril a nih. Hieng anga Pathien le mihriem inbuonna hmuna hin a nih hming thar, nina thar, malsawmna thar le thu thar a suok rop hlak chu nih.
Chu ruol bok chun ringtu nuna fiena, thununna le thlemna hung tlung hlak hi a danglamna hriet fie a trulzie a mi’n ngaituotir hlak bok a. Isu zirtir laia pakhat Jakob-in, “Ka unauhai, fiena tinreng in tuok pha leh lawmum vongah ngai ro, in ringna fiena chun nangniah tuorselna a siem ti in hriet si a” (1:2-3) a ti dam, “Fiena tuoka ngîr nghet tlattu chu a hamthra, fiena a tuor muolsuo pha leh Lalpan ama hmangaituhai pek a tiem, hringna lallukhum chu a chang ding a ni si a. Tu khomin thlemna a tuokin, ‘Pathienin a mi thlem’ ti naw raw se. Pathien chu suol thlem ruol a ni nawh, ama khomin mi a thlêm ngai nawh” (1:12-13) a ti dam chu lungrilah a hung inlang bok a.
Hi lai thua hin ching fel ngai thu poimaw tak a um a, chu chu ‘fiena’ (trials, test) ti le ‘thlemna’ (temptation) ti thu malhai hi an nih. Ei Baibul hmang lai BSI le RP Version chun ‘fiena tinreng in tuok pha’ ti le ‘fiena tuoka ngir nghet tlattu chu a hamthra’ tia thu mal, Delhi Version-in ‘fiena’ tia an inlet hi anni chun ‘thlemna’ tiin an inlet a, a hnunga chang 12-13 ah Pathienin mi a thlem ngai naw thu a hril zui bok si leiin a saisa ta nuoi a nih. A buoina chu Pathien thilthaw le Setan thilthaw angkhata an hril kop hi a nih. Chu chun mi tam tak a sukluhai a nih. Baibul inlet suol hi poi inthuk deu a nih. Ei ngaituona mit a hung var pei ruolin a poizie hung hre fie deu deu ei tih.
Chuleiin, ‘fiena’ le ‘thlemna’ le ‘thununna’ tihai indanglamna chu hieng zawng hin hang hril fie tum inla. Pathienin ama ringtu le zuituhai a fie hlak thu Baibulah chanchin tam tak ei hmu a. Pathienin mi a fie hrim hrim chun a ringna suknghetna ding le sukhrat zuolna dinga a fie hlak a nih. Setanin mi a thlem ruok chun a ringna sukphet dinga a thlem a ni thung. Pathienin Abraham a fie a (Gen 22:1), pumraw inthawinaa a naupa Isak chu inhlan dingin a hril a. Chu fienaa chun Abraham chun zaa za mark a hmu leiin Pathien ngeiin a ekzamna tlang, Jehova Jire tia Abrahamin a’n bûka chun chop le chilin malsawmna tiem seng lo a pek ding thu a puong nghal a nih (17,18). Baibula ziek sa lo, Abraham sakhuo le inzoma sakhuo threnkhat, entirnan Islam sakhuo lekhabua an ziek dan chun, a naupa inhlan dinga ni thum lama hlaa Abraham a fe lai khan Setan chun lampui intluonin Pathien thupek chu zawm lo dingin a thlem ngat ngat a nih.
Joba chanchina chun Pathien mi suong Joba ringna nghetzie chu fie a phal a, Setan kutah a pek suok a, Setan chun Joba ruol thra mi pathum ruoi le hmangin, Pathiena a ringumna chu phet thluk tumin an bei ngat ngat ti ei hmuh. Sienkhom, Joba chun hniek a phawi der naw leiin Pathienin a let tamin malsawmna thar a vur nawk ti ei hmu bok. Hi taka hin fiena chu Pathiena inthok a na, thlemna chu Setana inthok a nih ti a chieng. Chu ‘fiena’ chu ‘thununna’ tiin hril a ni bok. Mi ei thunun hrim hrim chu an thratna dinga ei thaw a ni hlak. Chu lei chun a nih Paulan Korinth kohran kuomah, “Fiena in tuok hlak hi mi tuor bak a ni chuong nawh. Pathien chu a ringum a, in tuor thei baka nasa fiena in tuok phal naw nih, indo zo theina dingin fiena in tuor pha tlan suokna lampui siempek lem a ti cheu” tia a lo hril kha (1 Kor 10:13). Hi thu khom hi ei Baibul inlet danga in tiem chun ‘fiena’ hi ‘thlemna’ tia an inlet vong leiin buoi ngei ngei in tih.
Isu chu kum sawmthum a tling khan tlang hrietah rongbawlna sin a tran ding a ni ta a. Jordan vadunga baptisma a chang zo khan iengkhom fa le dawn loa ni sawmli le zan sawmli zet fie dingin Thlarauin thlalerah a thruoi a, Diebolin a tokdar hriet po po hmangin a thlem ngat ngat ti ei hmuh. A thlem hne naw phing leh hun danga bei nawk dingin a maksan a nih. Chu Diebol chun kros lera chen khom ringhlana lungril inneitir tumin a hnot thlur ngat ngat a, a thi tawm ruoi chenin “Ka Pathien, ka Pathien, ieng dinga i mi maksan am?” ti chenin a’n khektir hiel a ni khah. Sienkhom, thi chena a Pa thupek a zawm leiin mihriem ta dinga intlanna sin chu a hlen a, Setan chu chatuona dingin hnena hlado a’n sam khum tah a nih.
Grep chingtuin a kau, ra insuohai chu an ra tam zuolna dinga a hun taka a thrum hlak angin, Pathien khomin a nauhai chu an thratna dingin a thunun hlak a, a thren chu na takin, a thren ruok chu na rak loin. Hi thu hi Hebrai 12: 5-11 ah chieng takin a tar lang a. Chu taka chun, “Thununna hrim hrim hi tuor lai chun a rinum èm leiin thil lawmumin a’n lang ngai nawh; sienkhom mi a sawizoi hnung ruok chun ra thlamuongum tak a’n suo a, mi a siem thra hlak” ti ei hmuh. Chu testimawni chieng êm èma hrilna hla chu Thangngur hla phuok ei bi lai hi a nih. Ieng tin am a hril a?
Pielral nisa ka lungrilah a hung var tah:
Ka thla, muongleia kal chawiin,
Ka rinumna lawmnan a hung par,
Pa thununna ka tuor muolsuo zoin.
Kum 1980 laia Dr. Rochunga Pudaite-in ‘Beyond the next mountain’ ti film a buotsai lai khan hi hla hi inthrangtir dinga an thlang leiin Saptronga sak thei dinga hung inlet dingin a mi hung ngen a. Chu truma ka buoipui tak chu ‘pielral nisa’ ti inlet dan ding hi a nih. A ngiel a ngana ‘paradise sun’ tia hang inlet chu a nal naw el bakah a phuoktu hril tum a phok suok zoin ka hriet bok si naw leiin, Saptronga an phuok chu ni sien, an hril suok dan dinga ka ring dan takin. “Heavenly sunshine has dawned on my darkened life” tiin kan let tah ringot a, a kâp fuk le fuk naw khom ka ngaituo zui ta lèm naw a. Ka’n let dan ang hin Hmar trongin inlet nawk sawng inla chu ‘pielral’ ti le ‘lungril’ ti a thrang ve ta si naw leiin, “Van ni êng mawi ka nun thimah a hung var tah” ti ni dai a tih. Chu chu a nih translation buoithlakna le harsatna chu. Chuleiin, ‘lost in translation’ ti trongkam dam hi a hung suok a, film hminga chen khom an hung hmang tah pei a nih.
A tlar hnina hi kha hma khan “Ka thlamuong leia kal chawiin” tiin an ziek hlak a. Hi hi an ziek suol a ni thu le “Ka thla, muongleia kal chawiin” ti ding a ni lem thu artikul ka ziek a, an mi hung khak sap sap a, sienkhom ‘thu dik le saihlum chu a’n ngè ngai nawh’ ti ang deu khan, a bu an hung sut nawk meu khan chuh ka ti ang charin an hung siem thra a, lawm a um khop el. Hi taka hin a thlamuong leia kal chawi ni loin a thlarau khan Pathien angsung himna hmuna kal a chawi tàkzie thu a hril a nih. ‘Muonglei’ ti hi himna hmun, hmun him, ral a muongna hmun (place of safety) tina a nih. Tien lai chun khaw inhuonna kul amanih, khaw kawl hnai tinhmun amanih an tlung pha chun himah an inngai a, ramsa le ral laka hima an inngaina hmun chin chu ‘muonglei’ an tih. Dannaranin, khawtlang tuikhur amanih le kotsuoa an innghak khawmna ‘tinhmun’ chen amanih, sa le ral laka an insan nghal theina chin hi muongleia an ngai hlak a nih.
“Thununna hrim hrim chu tuor lai chu a rinum êm leiin lawmumin an lang ngai naw; sienkhom mi a sawizoi hnung chun ra thlamuongum tak a’n suo a, mi a siem thra hlak” ti hi ama nun ngeia a pal tlang dan chu chang khatna le a thunona hin chieng ém èmin a hril a. Thununna a tuor laia a chan rinumzie chu, “Lungriem mitthli’n aw a mi’n sil ni tinin” a ti top el a nih. A tuor muolsuo hnung ruok chun a rinumna chu lawmnain a hung par vul a, pielral ni êng mawi inzâm karah muong takin kal a chawi dêm dêm thei tah a nih.
Chang hninaa hin thununtu ding nei lo khawlai nau a ni nawzie, Pathien tak paa neitu a ni leiin thununna tuok hlak ding a nizie a mi hril a. Pathiena pieng a ni thu chu, “Ka’n siengna Lal thisen a nih” a ti hin a hril chieng bakah suol sin thaw loa chatuona hlun ding a Lalpa rong chauh bawltu ding a nizie a mi hril bok a nih. Hi chang hin 1 Johan 3:9-a “Tu khom Pathiena pieng chun amaah Pathien chi a pai zing leiin suol a thaw zing ta nawh; Pathiena pieng a ni leiin suol a thaw zing thei ta nawh” ti kha ei kalchar thuom inbeltirin ei bu zawlah ei hriet thiem thei zawng tak dingin a mi hung inthrutpek a nih. Hi thu khom hi Delhi Version-a mi ni lo in tiem pha chu buoi map in tih. A ieng khom chu ni sien, pieng thar inti seng seng lai khom a thar chieng le chieng lo, chiengna ram paw phak le paw phak lo nun chu a lo inang naw thei hle ding a nih ti Thangngur hlaa inthok hin ei hmuh.
Chang thumnaa hin inhlàn faina nun umzie chieng takin a hril a. Ama ta dinga a hring lai chun a lawm ngai nawzie, huomhapna ngot huomhapna ngota sip a nizie dam le Krista kona anga a kotu ta dinga thi ngam dinga inpe a, Lalpa Phuhrukna (Jehova Jire) tlanga Abrahamin a naupa Isak a’n hlanna maicham, ‘Isak maicham’ tia a hrila a nun a hang inhlân zet chun “malsawmna tuikhur, lawmnan a hung luong” tiin a mi hril a nih. Malsawmna tuikhur lawmnaa hung luong suok chu a va hang thra tlek tlek de aw! Chu hringna tui chu a nih Isu’n Sukar khuoa Samari nuthlawi a hrilhmu kha. Hi changa a hril hi tu laia eini rawiin ‘tlak fai le inhlàn fai’ ei hril leh hin a thu chu inang char sien khom a tak rama ei hmang dan leh chu sim le hmar angin an indanglam ni sien a hoi khop el.
A chang linaa “Mansoul khawpuia hin hmun le ram ka nei nawh” ti hi ei sak liem mei mei a, ‘Mansoul khawpui’ umzie tak hre chieng ruok chu ei tlawm hle ka ring. A thu ngaituo loa sak liem mei mei hi ei kalchar thara ei thil ching laia ditum lo tak pakhat chu a nih. ‘Mansoul khawpui’ ti a hung suokna trobul le a umzie a tawi fel thei ang takin hang hril ei tih.
Pilgrim’s Progress ziektu John Bunyan chu a ringna leiin Bedford Prison-ah kum sawmpahni zet an intangtir a, chu sung chun kristien kalchawina khokhamzie inentirna dingin tienami iemani zat a ziek a, chuonghai laia pakhat chu Holy War (1682) a nih. Hi hi eini trongin ‘Indona Thienghlim’ tiin an inlet a. Hi tienamia a thupui chu mihriem lungril hluo inchua Pathien rawihai le Setan rawihai indona thu a nih. Thangngur hla danga, “I sungah suol le thra an indo tam? I thrangpui lem lem chu rohluotu ning a tih” a ti thu ang char kha a nih. Hi tienamia an khawpui inchu chu a hmingah Mansoul (man=mihriem, soul=lungril, thlarau) tiin a’n buk a, chu chu ei trongin ‘Hriemkhuo’ tia inlet ding ni awm tak a nih. A tienami a hril trannaah “Now there is in this gallant country of Universe a fair and delicate town, a corporation called Mansoul; a town for its building so curious, for its situation so commodious, for its privileges so advantageous, (I mean with reference to its origin,) that I may say of it, as was said before of the continent in which it is placed, there is not its equal under the whole heaven” tiin a ziek a ni kha.
Hi tienami hi Lusei trongin an inlet a, ‘Indona Thianghlim’ tiin an ko a, kristien hmasahai chun hi lekhabu le ‘Kristian van ram kawng zawh’ (Pilgrim’s Progress) chu thu an hril changa Baibul thu ang topa an sam inzing a nih. Holy War inlettu hin Pilgrim’s Progress inlettuin hming po po Mizo hming a’n puttir vong anga thaw ve loin ‘Mansoul’ hi a ni ang angin a sie a, a tiemtuhaiin ‘Mansawl’ tiin an lam a. Chu khawpui Mansoul, Diebol le a rawihaiin an chengchila chun hmun le ram a nei naw thu, Isu Krista an hmusitna chu phura khaw kawl tieng pan a, Jerusalem thar, vanah hmun nei a thlang lem thu chu Thangngurin a hril a nih. Chu ngei chu a nih Hebraihai kuoma lekhathon ziektuin, “Chuleiin, Isu khomin ama thisen ngeia a mihai a sukthienghlim theina dingin khawpui puo tieng a lo tuor tah a nih. Chuongchun, ama an hmusitna chu phurin a kuomah kul puo tieng fe suok ei tiu. Hnuoia hin ei ta dingin khaw hlun a um naw a, khuo la hung um ding chu ei zong lem a nih” (Heb. 13:12-14) a ti kha. Thangngur hlahai rêng rèng hi hang bel chieng inla, Pathien thutaka nghet taka inthlung, tak bit tak a ni vong.
A chang tawpna tak, a testimawni kharna hi trongtraina le inhlannain a suktawp a nih. Thil pathum a hni a: (1) Isu Krista ta a nizie theinghil ngai lo dinga thrangpui dingin; (2) Isu Krista hringnaa inhringtir dingin; (3) Isu Krista thu thua a dam sung po kal inchawitir dingin. Hi hla chang, lungril le thlaraua saktuhai chunga chun ieng lai khomin hlimna zing arsi, pielral nisa chu var zing a tih. Chu pielral nisa chu zani, voisun le chatuon chena danglam ngai lo a nih. Lungril le thlarauin hang sak ve hrim ta’m:
I ta ka nih, mi’n nghiltir naw, ka Lal Isu,
I hringnain mi’n hringtir la,
Damlai thlalera ka’n zin sung hin,
Ka kal chawi tin hi i thu ni raw se.
(Delhi, August 3, 2007)
No comments :
Post a Comment