HSA hotuhaiin kum 2007 sunga magazine buotsai dinga thu an rèl khan a hming ding hung ngaituo dingin Editor-in-Chief David Buhril chun a mi hung ngèn a. Chop le chila ka lungrila hung inlang chu ‘Sekibusuok’ ti a ni a. Kar khat sung inngaituona hun mi pe dinga ka hril leiin chu sung chun magazine hming ding chu dorzon khat lai hiel ka dap khawm a, ka khaikhin a, ka bûk tuo a. Amiruokchu, ‘Sekibusuok’ ti nêka ka lungril hluo lien lem a um naw leiin, magazine buotsaituhai kuomah ka hril a, an lo pom a, lawm a um kher el.
Sekibusuok chu iem a na? Khaw laia inthoka hung suok am a na? Ieng am a na a trangkaina? Ei tienamia sekibusuok hung suokna chu Sura tienami a nih. Sekibusuok neitu chu ramhuoi laia pakhat Phungpui a nih. ‘Phungpuinu’ amanih ‘Phungnu’ amanih tia ko a ni bok. Phungpui chun sekibusuok lem le tak a nei a. A lem chu a lu le mong hang bena vok ek hriel hung suok chi a nih. A tak ruok chu a lu tieng ei ben leh bu hmin sa, a mong tieng ei ben leh sa hmin sa a suok. Chu chu anni khawvel, fak le dawna hnienghnar chu dam sunga mihai inza, chawi sang le hlut an ni bakah an thi pha khom pielrala sin thaw sawl ngai ta loa faisa ringa inhoi taka chatuona khawsa dinga ngaina hmuna chuh chuong neka ropui le hlu lem chu beisei ding a um nawh. Chu sekibusuok neitu chu mi huoisen Sura’n a man a, intlan suokna dingin Sura chu a thil nei laia hlu tak a pek a nih. A hmasain a tehlem chu a pêk phot a, Sura’n a hang ensin leh vok êk hriel ngot a hung suok leiin a hnawlpek a, a tawpah Phungpui chun thaw ngaina hre loin a tak tak chu a pek tah a nih.
‘Sekibusuok’ magazine ei insuo hin ei thil tum tak chu hi magazine hi hmanga ei nuna trangkai ding thil hlu iemani bek inhril hmu le huot dok niin ka hriet. Ieng am ziek ding ti tu khom bituk bik um naw sien khom sir hrang hranga inthokin mi pathumin sekibusuok poimawzie an hung ziek a. Tu laia dinga sekibusuok chu THIEMNA a nih ti hi ziektu po po thu pom le hril uor tak chu a ni bok. Hi thu hi an hril ruola thil poimaw tak ei hmu sa chu ei pi le puhai thu le hla hai, tienami hai, thusim hai le thurachi haia hin varna thu inthuk tak tak le nun enton tlak a lo inphûm vezie a nih. Chu chu hmu suok ding chun ei thu le hla hluihai hi mit thara thlir a, na thara ngaithla a, hnâr thara inhnam a, bau thara beng a, ha thara soi a, lei thara a’n hnikna lo intem a, hnuk thara lem thlak a, phingpui thara soi chip a ngai a. Hi thil hi ei thil hlui neihai hlutzie thlir kirna tia hril thei khom ning a tih.
Kum zabi 14 AD laia Grik rama inthoka intrana Europe ramin an thu le hla hluihai ropuizie le hlutzie an sui kir leia nasa taka thu le hlaa har tharna hung tlung kha ‘Renaissance’ ti a ni a. Sakhuoin a sukdel an chawlolna le mawkna mit hawk a, lungril kot honga thil thlir nachang an hung hrieta inthokin ngaituona thar an hung put a, chu chun siem tharna hun (Reformation period) a hung hring suok a, chu chun Industrial Revolution a hung hring suok pei a, chu hmasawnna lampui chu hrawa intlansiekin khawvel hi hma tieng panin a fe mup mup zing a nih.
Hi sirbi hi eini khomin a tranna hmawr chu ei hraw ve zing tah. Chu chu ei thaw laiin, khaw lai am a na ei inthlungna hrui chu? Ke nghatsan hmun nghet taka inthlung am ei ni, an naw leh tuipui chunga zung inthlungna ding nei lo hlo inleng ang mei mei lem? Ei thralaihai, Delhi le khawpui hmun hrang hranga lekha inchuk le sinthawa khawsahai hi ienga inthlung am an na? Hnam thila chu mani hnama inthlung inti vong ei ni ka ring. Fak le dawn thila khom dannaranin ei thil du zawng le fak nuom zawng a la’n khuongruol hle bok ka ring. Amiruokchu, thu le hla tieng a hung ni pha leh ei bo map el a nih. Ei pi le puhai thu le hla chu hril lo, Pastor Thangngur hai rawi hun laia an thu le hlaa khom ei inhnik phak ta naw a, inhnikna khop ding hriet khom ei nei ta nawh. Chun, hang inhnikna ding lekhabu tiem ding ei nei naw chu thu khat ni sien, lo nei hrim khom ni inla, inhnik khopa tiem phak dingin ei trong ei thiem ta tlat nawh. Hnam hnukpui laia poimaw pakhat chu trong a ni a, trong ei inhmang dan level chen kha ei hnam khom a thi ve pei a nih. Bohmangna thlàn tieng pana ei fe zut zut lai hi hnam damna lampui tieng kir nawk dinga kona rawl, thlalera khek rawl a ni thei ve beiseiin Sekibusuok hi ei hung buotsai a nih.
Hriet naw karin ei khawvel hi a lo indar zau ta hle a. Artikul hung ziektu mi 12 lai Hmar tronga ziek 6, Saptronga ziek 10 an um a. Artikul pali chu India ram puo tieng-Asia, Africa, Middle East, Europe le USA- hmun hrang hranga inthoka an hung ziek a nih. Saptronga ziektu a tam lem hi thralai an ni bakah ziektu laia naupang tak chu kum 12-mi chauh a la nih. Hmar tronga ziektu chu kum 45 chung tieng mi vong an nih. Artikul ziektu laia upa tak le naupang tak inkara hin kum 56 a tla a nih. HSA, Joint Hqrs., Delhi magazine a ni leiin Delhi tlanga um inchukhai laia inthokin artikul a tam lem beisei ni sien khom pahni chauh hmu a ni a nih. Hi hin ei khawvelah hrietna mau nasa tak a’n tàm a nih ti a sukchieng hlein ka hriet a, a poi khop el. Keini khom kan hun lai khan kum tin deuthawin HSA Annual Magazine chu Imphal tlanga inthokin kan buoipui hlak a, chu taka artikul ziektu zaa sawmriet vel chu inchuklaihai vong kan ni hlak kha tie! Chun, hang bi chieng la, Delhi Thurawn-a artikul insuo 90 per cent chuong hi inchuklai ni lohai ziek vong a nih. Ei inchuklaihai hi khaw lai am an um zo an ta a?
Hienga chàu le zomthawa inlusuhai hi ‘Sekibusuok’ hin iengti zawngin amani bekin kei har thei sien la nuom a um khop el. Inlusu pumin ei sekibusuok lak tum hi nuom elin ei lak naw ding a nih ti hriet chieng a poimaw. Mi tam takin tu chena sekibusuok ei kol hi a tehlem, hang bena fak le dawn thra insuo thei loa vok ek hriel ringot insuo lem khom ni sien a hoi khop el. Thiemna sekibusuok, sor tak tak thei chu hrietna le thiemnaa inthlung a ni ngei ngei ding a nih. Ei ram tienga ei thingtlang sikul tam lemin ‘NIL’ ringot an phu suok khi ei ngaituo hlak am? Zirtirtu tam lemin an sekibusuok lema inthokin vok el hriel an phu dok a, chu chun naupang an chawm a, an naupanghai khom vok el hriel bokin an inhnawm suok el a nih. Sakhuo tienga ei sekibusuok tam lem khom hi a tehlem a ni leiin ei vok ek hriel inhnawm suokhaiin kohran bu zawl tin a sip a, a thu vut vut a, Pathien ta ding chun hril lo, mihriem ta ding khoma hang hnai rinum khopin ei bangkhal rimin a mi ur a nih.
Thiemna sekibusuok hi ieng dang neka mi tinin ei hlutsak a thra a, inchuklaihaiin an hlutsak zuol a poimaw. Sura sekibusuok kha chu tu laia khawpui le hmun changkang deua umhai ta ding chun a hmangna a tlawm a, ei sum sengna zaa sawmthum vel chauh hi bu le hme inchawkna dingin ei hmang tah a nih. Sura sekibusuok chun sa le bu chauh naw chu ieng khom pek suok thei a nei nawh. Chuleiin, mihriem mamaw dang phuhruknaa hmang thei a ni nawh. Thiemna ruok chu sekibusuokhai sekbibusuok a ni leiin iengkimah hmang tlak a nih.
(Delhi, August 11, 2007)
No comments :
Post a Comment