Search

TOTAL ARTICLES: 514

Sep 29, 2007

Ringnaa Khuolzin


September 5, 2007 kha Mother Teresa thi champha voi sawmna a lo ni nawk dèr tah. Ama hi Watkin Roberts-in Senvona chanchin thra meiser a hung put lut kum, 1910 August 26 a Makedonia khawpui Skopje-a pieng a na, a hming tak chu Agnes Gonxha Bojaxhiu a na, Albanian hnama mi a nih. Kum riet mi a niin a pa-in a thisan a, a nuin a keitlei a, kum 12 a niin Roman Catholic ‘nun’ a zom a. Kum 18 a niin English inchuk malamin Ireland-a Loreto Abbey ah a fe a, chu chu India rama Loreto sikula thok ding nun-hai Saptrong an inchuktirna hmun a nih. Hi taka inthok hin 1929 khan Darjeeling tieng a fe a, 1931-a a dam sung rongbawl dinga an peka inthokin a hming khom Teresa tiin a thlâk a. Chu hnungah 1937 khan Calcutta Loreto Convent School-a zirtirtu sin a thaw tran a. Kum 1946 September-a Darjeeling a chawl hadam dinga a fe trumin mi rimsi le retheihai laia rongbawl dinga kona rawl a dong leiin chu chu 1948 khan a zom a. A hnungah Calcutta-ah Missionaries of Charities an indin a, chu taka chun a thi chenin rong a bawl zui ta pei a nih.

Hi nu chikte, ngirhmun inhnuoi taka inthoka hung intran hi ringnaa a tak taka kalchawitu enton tlak a ni lei le mihriem ngaia a rongbawlna hmusitum tak chu Pathien mitah hmusit a um naw ni ngei a ta, khawvela chawimawina insang tak Nobel Peace Prize chen 1979 khan a dong a, poisa faia a hmu cheng maktaduoi kuo zet khom a rongbawlnaa mi retheihai enkolna dingin a pek fai vong a nih. Sorkar hrang hrang khomin chawimawina insang an pèk bâkah khuo-le-tui nina chen an inhlàn a. A thi chun India sorkarin State Funeral pein mi ropui vuiin a vui liem a nih. UNO chen khomin khawvela mi inlâr le hmingthang takhai laia a sie a nih. Pathienin mi a chawimawi nuomhai chu Mordekai hun hma le a hnunga khom tu mitmei a veng naw leiin mi makti khopa insang le ropuiin a sie el hlak a nih.

Tuta September 2007 thla bul khan lekhabu pakhat, ‘Mother Teresa: Come Be My Light’ ti a suok a. Hi lekhabu hi Mother Teresa thlarau nun, sakhuo tienga a ngirhmun lekhathona a phor ngamnahai kuoma kum 60 vel sunga a ziekhai chu besana hmanga thlirna a nih. Editor chu Rev. Brian Kilodiejchuk, Canadian mi, Mother Teresa le kum 26 zet lo indawr ta hlak, Mother Teresa Center-a director ni lai le Roman Catholic kohranin mi thienghlim laia Mother Teresa hlangkai le namnghet dinga hma an laknaa a chanchin la khawmtu le buotsaitu a nih. Hi lekhabua hin Mother Teresa nuna zan thim a pal dan ama lekhathon ngeia a hrilhai chu an hung insuo a. Khanga ringnaa hmathruoitu hmasa tak Abraham ang hiela mi ngai Mother Teresa khan kum sawmnga chuong zet Pathien rawl hre loa sungril tieng ruok êm êma a’n ngai thu miin an hang tiem chun an barakhai a nih.

A lekhathona chun a thlarau nun chu pûk inthima inzin ang leh a tekhi a. Pathien ngaiin a ko a, sienkhom a rè trok trok si. Pathien um chen khom a ringhla rum rum a. “Ka nuna khawsawtna le kawrongna hi a nasa êm leiin, ka hang ngha vel khomin ka hmu thei naw a, ka ngaithlakin ka hriet thei bok naw a, lei chàng chu ka hmu a, sien khom a trong suok si nawh....Chuong ang khop chun Pathien ngai lang khom hnawlin ka um a, ka ruok a, ringna ka tlasam a, hmangaina ka nei naw a, tha inthakna ka nei naw a, thlarau sansuok dinga phûrna khom ka nei ta nawh. Van ramin umzie a nei bok nawh......Ieng leiin ka thok inrim ding a na? Pathien a um si naw chun, thlarau um naw ni a, thlarau a um si naw chun aw Isu, nang khom um tak tak ni naw ti nih.....

“Ka sungrila hin ka phor lang ngam lo, zawna don lo tam tak a um a, a san chu Pathien hrilsiet ka’n lau lei a nih. Pathien, i um a ni chun mi lo ngaidam rawh. Van tieng ka ngaituona infetir ka tum changin, ka sungrila kawrongna um chu ka hriet chieng êm leiin, chu zuk ngaituona chun chemte ngei tak angin a mi sun a, ka thlarau a sukhliem a...A taka ka sungrila inthimna, deina le kawrongna chu a nasa êm leiin, Pathienin a mi hmangaizie thu an mi hrila chu ieng khomin ka thlarau a them phak nawh. Rongbawl dinga kona ka hmu lai khan ngaituo chieng hman loa ka lo pawngpaw pom el kha ka thaw suol am a ni ding maw?”

Hienghai hi lekhathona a thuruk a phorna tlawmte chauh entirna dinga ei hung tar lang a nih. A ngirhmun hrilnaa a trongkam hmang rawn tak chu trawlna le hulna (dryness), malna le khawsawtna (loneliness), inthimna le pikna (darkness) le hrem tuorna le sukrinumna (torture) a nih. An hril pei dan chun, rong a bawl trana inthokin ramhuoi honpuiin an zui nghal a. A thi tawm lem khan chu Roman Catholic-hai thaw danin ramhuoi hnot suok thiem (exorcist) an ruoi a, hadam taka in theiin muol a liem a nih.

Hi lekhabu hin zawna tam tak a cho suok a. Mother Teresa rongbawlna khak nuom pawl, abikin Pathien um ring lo (atheists) hai le sakhuo hi inhlemna le lemchangna mei meia ngai pawlhai chun Mother Teresa nuna thil tlung hi an thukhawchang indikzie tar langtu niin an ngai a, ke chinginlirin kut an ben a nih. Protestant turuhai chun Roman Catholic-hai vuokna takin hmang an tum bok a. Roman Catholic zuitu mi thiemhai le Mother Teresa trantu pawlhai ruok chun harsatna tam tak huol vel kara a thi chena hlawtling taka rong a bawl kha ringna umzie indik tak hril fietu ni lemin an ngai thung.

Ringna hi la hmu lo thil ei beisei chu a um ngei a nih ti hriet chiengna a nih tiin Hebrai ziektu chun a hril fie a (Heb 11:1). Chu chu a thua hriet le a tak ngeia hriet chieng inkar chu sim le hmar anga inhlat a nih. Hnuoia Isu rongbawl lai chanchin ei tiem chun a la fe ngai nawnaa hmuna khom tu am a nih ti lo hre nghaltu chu mihriemhai ni loin ramhuoihai an ni zat zat lem. An thlatu bul Belzebub-a inthoka an hriet a nih. Amiruokchu, a kal pawl le khing pawl an nih. Pathien chun ama hretu le ringtu, a thu inzatu le zawmtuhai chauh a nih a pom. Hriet ringot chu ieng tina khom a ni nawh. Mother Teresa chun a rongbawl sung po po thina hlim ruom inthim hraw zing angin inngai sien khom, rongbawl dinga ringnaa a’n pekna chu thlathlam loa thi chena ringum taka a thaw pei khan a nun ngeia ringna umzie hril fiena chieng tak a ziek a nih ti inla, khêl ni kher naw nih.

Ringna ei ti hi ei tum ram pana inzinnaa mi thruoitu a nih ti tieng pangin hang hril inla. Ei tum ram tak chu thi hnunga ei tlung tumna ram tlung a nih. Chu chu panin dam sungin ei inzin a. Chu ram mi tlungpui theitu dinga sakhuo hrang hrangin ei ring chu a’n ang nawh. Kristienhai chun a tlung theina um sun chu lampui le thutak le hringna Isu Krista a nih. Isu ngeiin, amaa fe naw chu tu khomin Pa kuom an tlung naw ding thu a hril (Joh.14:6). Chu chu a nih lampui hrang hrang hmanga vanram tlung tumtuhai le ei inkalna chuh. Chu ringna lampuia ei tum ram pana ei inzinnaa chun suk le tung, phaizawl le trênbaram, fur le thral, favang le thlasik, sun le zan, thim le var ei pal tlang a ngai a, lam hul ei hraw chang nekin chirhak ei pal chang hun khom a tam lem el thei. Inhoi taka lampui ei hraw chang dam, kat trang tranga mani kraws seng puta trenbaram le lam innal hraw a, ei sir inphet a, ei tluk le inhlum chang dam, pil vâng vânga lungngaina chirdum pal a, beidongna le thlaphangna tuipui infawn chunga ei intawl laia sietna thlipuiin a mi not chang dam, hlawtlingna neka hlawsamnain a mi hmuok chang dam, damna neka natnain a mi tlung chilh chang dam a um naw thei nawh. Chu lampui chu ei hraw seng dinga khuorel a nih. Thlipui ringot tuoka damlai nun hmang zo hiel khom an tam. Chu huna chun ei ringna nghetzie, inuoizie le dawrawmzie a hung inlang hlak.

Hringnun hi nisa ang ni loin thlapa ang deu a nih. Thla a hung de a, a hung lien tiel tiel a, ni iemani zat hnungah a hung lir a, chu zoah a ni telin a hung chin tiel tiel a, a tawpah a hung mang a. Hringnun khom hi a dêt hun, a lir hun le a mang hun a um naw thei nawh. Chu chu khuorel a nih. Ringnaa mi huoisenhai chanchin hang sui inla, khuorel hringnun kalbi hi a hraw naw an um ngai nawh. Abraham chu a hran topa Pathienin a ram indintu dinga a ko suok niin malsawmna tam tak pek tiem sien khom fiena turu tak tak voi sawm zet a tuok a. A voi sawmnaah a nau inhlan ngama a ring zo hnung chun, Pathienin ama angpuia mihriem a siem ngei khan Ama Pathienin mihriem sandamna dinga a Naupa inhlan a tumna lungril kha a zuk paw phak leiin Pathien a lung a awi a, malsawmna tinrengin a vur ding thu inkhâm meuin a puong a ni kha (Gen 22:1-18). A ringna inphet a, khêl a hril leia nasa taka a’n kei buoi hun le mihriem hisapna hmanga a nuhmei siehlawnu Hagar chu hmeia a nei el leia tu chena buoina ching fel ruol lo a chok suok lai hun le ringnaa ngir nghet a, Jehova Jire tlang a tlung hun kha chu danglam tak a ni tah.

Mother Teresa hringnun tieng bi nawk ta lem inla. Pathienin iengkim a thaw thei ti ringa a rong bawl dinga pen suok a nih. A tumru ang hrimin mi retheihai le baivaihai enkol sin a thawnaah khawvel mit fu khopin a hlawtling a nih. Kum sawmnga chuong hiel ni tina mi retheihai somdawltu a nih. Mi ieng zat hiel am ama le a rawihaiin an dom hlum ti anni ngei khomin an inchik seng ka ring nawh. Damna an hnipek a, an thi tho. Mi rimsi le retheihai changkangna dingin an hni a, sienkhom an pung tuol tuol. Dom hlum seng lo, enkol seng lo, mi lunginsietum tak tak, Chanchin Thra la hre ngai lo an nei zing. Thrangpuina sum khawvel hmun tina inthokin hung luong lut sien khom chuonghai hringna chu sumin a san suok thei nawh. Isu dam lai ang kha chu ni sien, a zuk sukdam zung zung tawl ding bah. Sienkhom zani, voisun, zinga le chatuona chena danglam lo Pathien ni zing siin a mihai hmangin a thilthawtheina a suklang mang ta bok si nawh. Hniin a hlawk nawh, an thi zing. An thi tawma thlamuongna thua an inthla kha an thaw thei tawk a ni el. Chu ngirhmun chu Mother Teresa ang khan kum sawmnga chuong hmasuon inla, ringna mit invai lo ding tu am um an ta? Kum sawmnga chu hril lo, hlaw ieng khom nei loa ringna leia thla khat thaw pei khom ei tam ka ring nawh.

Kum sawmnga chuong rong a bawl sung chun Pathien rawl a ngaithlak nuom êm êm chu hre ta loin a’n hriet a, a thlarau a dangchar a, a dang inhilin a trawl bor bor a nih. Jabok vadung kama inbuona hratna a chang zoa Jakob-in an buonzawl a fe pel laia zing ni zung mawi takin a hung khaw sur ang khan hlimna varin a nun a sun êng tah ngai nawh. Thununna hlaw zoa Pastor Thangngurin, “Pielral nisa ka lungrilah a hung var tah” tia a’n sam anga insam ding a nei ve nawh. A hringnun sungril a châr bor bor a nih. Amiruokchu, chuong zing lai chun hmêl hlim sieu a put zing a, mi a hmu taphotin a hmelah Isu thlamuongna hmel lawmum chu an hmu tlat a nih. Chuong ang sungril trawl, ‘mi lungngai, natna hre mi’ hmela inthok chun iengtin am hmangaina hmel a êng suok thei ning a ta? Lemchang a thiem hle lei am a ni ding maw? Chu chu a nih Mother Teresa mak chuongchuongna chuh.

Ringnaa hma tieng pana kal ei chawinaa hin ei ring sung po chu hma ei sawn pei a, ei ring naw charin ei kal pen a tawp chat el a nih. Ringtuhai hi ringnaa ei beisei chatuon in pana khuolzin ei nih. Damlai ramri ei kàn hmaa inzin pei loa chawl el thei ei ni nawh. Hlimna kawl êng inlang der lo khoma chawl chuong loa hma tieng pana inzintu Mother Teresa chu ringhlelna lungrilin a honpuia zui dul dulin, chu lei chun a ringna a’n thawt met chang um sien khom, a tawp chena thlathlam loa a ring Isu Krista rong a bawl kha a ringna nghetzie tar langtu ni lemin a’n lang. Thilthawa a Pathien ringzie puong langtu a nih. Thilthaw thrang lo ringna chu thil thi a ni si a.

(September 29, 2007, Delhi)

No comments :