Search

TOTAL ARTICLES: 514

Oct 27, 2007

Senvon Diary-2


Aizawl tlangah
Delhi-a inthoka Senvon pan dan ding kan ngaituo lai chun khaw tieng lampui am hraw inla a tluong tak ding ti kan dap vel a. Thruong thuma inthoka lut dan a um a. Pakhat chu, Delhi-a inthokin vuongnain Imphalah, chu taka inthokin motorin Tipaimukh Road (National Highway 150) a fe a nih. Chuong anga chawl der loa fe chun, a thuphung ringot chun, ni thuma ban thei a na, sienkhom ni li bek a lak el thei. Lampui dang chu, Delhi-Calcutta-Silchar vuongnaa fe a, Hmarkhawliena inthokin Tuiruongah longin intawl tung a, Tipaimukh-ah kai a, chu taka inthoka motora fe. Hienga fe hin a sawt naw tawpah ni li pum hlum a ngai a, kar khat sung khom a lak el thei bok. A hnaina tak le sengso tlawmna tak nia kan hriet chu Delhi-Calcutta-Aizawl ni khatin ban a, Aizawl-Senvon ni khat boka ban a nih. Chuong anga tluong taka fe chun darkar 36 sunga ban thei a nih. Hi a hnaina tak lama fe sung hin Delhi-New York inkarah voi hni neka tam ei inlon hman a nih. Hi hin chengkol hniek zuia khawvel la pal pawl le pengleng speed neka hrata inzin pawl khawvel indanglam sawtzie le thil hnai le hla ei inkhina hlam inang tak nawzie a tar lang chieng hlein ka hriet.

Kan tum dan chun October 8-ah Aizawl vuong lut a, a zingah Aizawl-ah cham a, Oct 10-ah Aizawla inthoka Senvon ban a nih. Amiruokchu, Manipur tieng Tuivai kaia mi lo lamtu ding Lal Remsiem motor tir chu Senvon tlung hmain a se leiin Oct 10-ah a sietna bung thlakna ding Aizawla inthokin an thon a, sun le zan chawl loin, km sawmhni chuong lem chu ke ngota fein, an hang thak a. Chuleiin, October 9-10 chen chu inhoi takin airuo ching inphi seng seng hnuoiah Aizawlah kan cham pha tah a nih.

Aizawl ka sir nuhnung tak chu February, 2003 kha a ni ta a. Kum li le thla sari sung hin Baibul inleta ka buoi leiin chanchin bu le magazine-a insuo ding artikul ziek dinga an mi fielna po po chu ngai poimaw naw ang elin ka don naw vong a. Chuleiin, “Keivom-in pension a ngei nawh; a pension charin chepchep vuok thlak angin a rè tah daih a!” tia mi hril an hung ripawt chu ka thu dong rawn tak a nih. Vantlang hriet zingna hi bûi mei anga tawi a ni leiin ruol thra threnkhat ti lo a mimir lem chun kha hmaa an mi hluhlang ang khan an mi hriet ngut khom ka ring phak ta naw a. Chuleiin, ka khawpui nèl le taa ka nei hlak Aizawl khawpuia hin tuta trum chu mikhuol anga lut ding anga inngaina ka nei a, ni dang angin ka lungril a tlangnêl nawh.

Aizawl hin rieu a nei a, chu chu a man fu naw ta ding chun Aizawl hi Aitrèn, trênbaram, khaw lai hmun khom hi sir inphet meta tluk hlum theina deu vong a nih. A man futu ruok chun hi trenbaram, sakel anga mihaiin hmun an khuorna hmun hi sawt nawteah an hmu zawl nghal el a nih. Chu chu Zo hnathlakhai khawpui dang pakhat, Churachandpur le Aizawl inang nawna chu a nih. Churachandpur chu phairai inhoia um a ni leiin a lawilen a’n hoi a, a hadam a, sir inphet meta tlak hlum theina trênbaram a um ve nawh. Amiruokchu, ei hang bèl chieng deu deu a, Churachandpur chu trênbaram le indaidanna bang chikte tea sip, tu lem hin chu AK-47 inlalna a nih ti ti ei hmu suok a, ei hriet inril po leh thla a ngam naw zuol a, ei nèl naw tul tul el a nih. Hmun inhoi le rinum, muongum le trium ei ti hi a hmun lei ni loin a mihriem chenghai lei a lo nih. Hmun inhoi le thlakhlaum chu ei hmangaihai le mi hmangaituhai, ei ditsakhai le mi ditsaktuhai chengna hmun a lo nih. Zo hnathlakhai ta ding chun tlanga indin Aizawl dam le Pherzawl dam hi phaizawla rem Imphal hai le Delhi hai nek daia inzawl lem a lo nih.

Zu le Mizoram
Ka riekna ding Circuit House-a kan inthak lut hman chauh ti chun, hmai khom kan phi hman hmain Zozam magazine-a an reporter pahniin a zing nawk ela an magazine suok dinga thrang hman dingin intarviu an hung hni a. Sitting Room tieng mi an tam leiin Bedroom-ah kan inson lut a, David Buhrilin a mi tungngha a, intarviu chu kan tran nghal a. Aizawl tlanga khawsahaiin zawna an indon laia a ser laia a mei ang chu zu khap burna dan (total prohibition) chungthua ka ngaidan a nih. Hi zu khapna dan hi an beramhai veng le chawm hne lo kohran thruoituhai norna leiin 1997 khan a kum nawk inthlanga tling zawn nuom Lalthanhawl inrawi Congress sorkar chun an puong a, kum sawm zet chu khapna bawia chun an intang tah a nih. An khap hlim, April 18, 1997 khan a a thrat nawzie le a hlawtling naw dingzie thu, ‘Zu thlavang hauhna’ ti artikul sei tak ka ziek a, chu chu zu khap thua artikul inlang hmasa tak a nih. ‘Thudik hril le sa zâng kâp a na’ ti ang khan, a lo insuotu SENHRI magazine chungah sorkarin thubuoi siem an tum a, rala inthokin hang khap dei naw lang chu inbahrik kei nasa ngot an tih.

A ieng ieng khom chu ni sien, zu khaptu Congress sorkar kha inthlangah ke van vawrin an tla a, inthlang nawka khom an tla nawk a, kum sawm ding lai eptu pawl tieng an thrung inhil ve tah. An khap lal zu ruok chu an lal deu deu a, a man let hni let thumin a pung a, a rûkin a tam deu deu a, zu leiman hmu ta lo sorkar a kiem deu deu a, a bawzuitu tlawmngai pawla insiem YMA an tawrot deu deu a, a’n thawtirtu tak, lemderna kawra inthuom kohran thruoituhai ruok chu an voi rim se hle sien khom voi lo angin, ke chinginlira faifukin, an inthrung veng veng el a nih. An mawphurna an hlen zo naw leia thil tlung a ni le ni naw lem chu an ngaituo nuom der nawh ni sien a hoi. An beramhai enkol hne chu ni sien An khap tah laklaw si chun, khapna dan suttu sorkar ni nuom an um ta bok si naw leiin pheng ngawi ngawi le hmai sen phît phìtin an tràngai (vabak, simbu) lungpui sa chel zing ringot el a nih.

Chuong chu a ni leiin, kha hma po poa mi intarviutu taphotin an indon nuom chu zu thua ka ngaidan a nih. Tu khom hin chu bok chu an mi’n don ka ring ang hrimin an mi’n don ngei bok a nih. Zu i dawn hlak am? Dawn hlak e. Sienkhom dawnna ding hun ka nei tlawm. Zu hi suol a ni? Ni lo e. Zu hi suola ngaitu chun Baibul thu a hriet tlawm lei ning a tih. Zu hi suola ei ngai ding a ni chun ei Baibul bu iemani zat hi ei hnawl ngai a tih. Judahai nuna a ser laia a mei ang a na, Jehova hmaa an inthawina ser le sang iengkim khom zu thrang lo chun a kim thei nawh. Malsawma an um ding thu an Pathienin a hril zata a sàm sá zie chu bu le zu (uoiin) an hau ding thu a nih. Chuleiin, Isu khomin a poimawzie hrein zu hmangin rong a bawl tran a, a tawpah a zirtirhai leh zu bok hmangin zanbu nuhnung tak an kil tlang a ni khah.

Chuong ang chu ka don dan tlangpui a nih. Chu zoa an zawna indon rop chu: An leh ieng leia zu hi doa ei khap am a na? ti a nih. Zu ei do le khap san chu a hmang suol ei um lei a nih. Zu hi amain a suol naw a, a thra bok nawh. Changal le zu hi a danglamna a um nawh. Thil an ni ringot a, anniin an suol naw a, an thra chuong bok nawh. Changal hi a huntawk chara hmang chun hme sukhniktu a ni ang bokin zu hi a huntawk chara dawn chun hriselna ta dinga thil thra a nih. Sienkhom changal hi hmang suol la, zing thoa inthokin dawn tah ngat ngat la, sawtnawteah i phingpui inlawngin hung inveng a ta, thipui el i tih. Zu hmang suol khom chuong ang bok chu a nih. Khawvela thil thra ei tihai hi ieng khom hmang suol chun a thra tak hrim a um nawh. Hriemhrei hi a hmangna ding hmun le hun taka hmang chun thil trangkai a na, mani amanih mi dang suknatna dinga hmang ruok chun thil thra lo a nih. Zal le in hi taksa chawl hadamna dingin a thra. Sienkhom, del hlum faa khawsa tum ni awm hrima zal le in rawn taluo ruok chu a thra chuong der nawh. Taksa ta dingin bu fak a thra; fak rawn taluo ruok chu taksa ta dinga sietna intluntu a nih. Iengkim hi inbuk tawka thaw a thra.

Hi hin sakhuo ram, thlarau ram lem chu ei la hril phak nawh. Zu rui nek hmanin sakhuo amanih thlarau tieng inrui hi ben har an intak lem a, an trium lem bok. Zu ruihai chu darkar sawtnawteah an hung har a, thlarau inruihai ruok chu thil thra thawah an inngai tlat leiin an thaw taphot an inthiem chop a, an lungrila an hisap le thaw nuom zawnghai chu thlaraua an hmu le inhriettira um angah an ngai pei a, tawk an harsa em em Tu lai khawvela tawrotna le turuna kut inlettu po po deuthaw hi sakhuo le inzoma inrui biling an ni deu vong a nih. Chuonghai laia a turu zuola ngai Al Qaida le Taliban pawlhai dam hi Islam sakhuo sula inthoka pieng, an sakhuo hminga thisen insuo ngam dinga kal pên suok pawl an nih. Khawvel hi Pathien le Setan indona zawlah an ngai a, anni rawi chu Pathien tienga thrang, an dohai chu Setan tienga thrang niin an ngai. YMA ei tihai khom hi a chang chun an danglam chuong nawh. Hienga indika an ngai kengkaw dinga an lungril an inhmin pawl hin phuba laa thisen an insuo rawn po leh an Pathien ta dinga thaw thraah an inngai a, an thi khomin daireka van ram kai a, pasal an ni chun pielralah nunghak thienglam sawmsari chungah inbuol a, chatuona inhoi tawp loa khawsa dingin an inzirtir a nih. Chu ngirhmun chu hluo châkna nei dinga an dawi vet tawl an ni leiin, sakhuo zirtirna zawma thi chu an chak hlie hlie el a nih. ‘Suicide bombers’ hai hi chuong anga thi châk hlie hlie pawl chu an nih. Chu lei chun a nih Karl Marx-in, ‘Religion is the opium of the people’ a lo ti chu ni. Lungril pieng suol siem thrat sin hi sin hautak laia hril a ni hrim a nih.

Mizorama zu khap burna dan kohran pawlin an ram sorkarna cheltuhai an insuotir hi a ramin a trul tongkhonga an ngai leia an inthawtir khom lo ni sien, hi thil hin zawna tam tak, don harsa tak tak, a cho suok a. Chuonghai chu kum sawm sunga chanchinbua an thu chai rawn pawl tak a ni el bakah lekhabu khom iemani zat a hring suok tah bok a nih. Chuong thilhai kara thil chieng êm êm chu: zu dawn pawlin an dawn zing a, a khap pawlin khap hlawtlingah an inngai zing bok a, thutak kotthlerah a tlu a, an pal zut a, lemderna thuom an inbel nghet deu deu a, ni tinin suolna chi hrang hrang mautam mazu angin an pung a, a ramin sorkar laipui sum an bat rawn deu deu a, sienkhom an chungpikzie hrie le hre nuom an tlawm êm êm. Chu khawvel, zu khapna dana intang chun zawna an indon nuom tak chu suol um suna an ngai suol ZU thu a nih.

Chuleiin, ka fena taphotah zu thu hi an mi’n don mol mol a, zu khap hi mawl lai thil a ni a, khaw lai hmuna khom a hlawtling ngai nawzie tlang takin ka ngaidan ka hril mol mol bok a. A nih, an hmusit êm êm Tuikukhai hmana an khap nuom lo Mizoram sorkarin a khap el hi chu thlaraua mitdelhai varna hmanga a thaw a ni ngot naw chun thil hriet thiem harsa chu a ni hrim hrim. Zu thu ei la hril ei la hril el khom hi ei hnufuolzie tar langna a nih. Zu bawia intânghai le zu do pawl hi zât khat char an na, a chuongliem bik an um nawh. Trongtraipui an ngai ve ve.

(Delhi, 27 October, 2007)

No comments :