Search

TOTAL ARTICLES: 514

Dec 30, 2007

Kum Hlu: 2007


Zaiin awi ka tih hun ral tahai chu,
Sang tam ta din lawmna ropui,
Tiem seng lo ta dingin trapna


tia hla phuoktuin a lo insam angin, kum 2007 hi mi tam tak ta dingin trapna a lo ni khomin kei le ka sungkuo le ka hnam chanpui ta ding chun kum hlu tak a nih.

Kum hlu a ni thu ka hril hin kan sungkuo lawmna ngotin a mi hmuok ka tina a ni nawh. Kum 2007 hin ka farnu la dam um sun Lalkhawkimin muol a mi liemsan a. Ka u Liensel nau pasal pahniin muol an mi liemsan bok a. Keima ngei khom thla hni deuthaw ka hriselna mumal loin a um. Thina amanih nat tuok hi dannaranin vangduoinaah ei ngai a, a thren chun inzakum thilah ei ngai bok. Kei chun chu ngaidan chu thil inzakum thlakah ka ngai lem. Nat tuor ding le thi dinga pieng ei ni leiin, chuong thilhai chu mihriem chunga tlung ding hrim a nih. Chu chu khuorèl a nih. Vangduoium le inzakum lem chu mihriem hringnun tawite sunga a thaw ding thaw loa a um khawthawng mei mei le a thaw naw ding a thaw lem hi a nih.

Mi tinin mani nunah mellung poimaw bika ngai ei nei seng. Inchukna tieng kum 1949-a Pawl Hni ekzama biel pumpuia pakhatna ka ni truma a khawnawta mi fiela ropui taka kan lawm zan dam; thiphuhâka 1959-a Matric ka tling kum dam; 1969-70 ekzama India rama sorkar sin insang tak IAS/IFS ka tling kum dam; thu le hla tieng, kum 12 mi ka nia ka hla phuok hmasa tak dam; 1957-58 a ka tienami ziek hmasa tak dam; Hmar tronga lekhabu puitling ka ziek hmasa tak Hmar Hla Suina kan tlangzar kum 1981 dam; Mizo-Lusei tronga lekhabu ka ziek hmasa tak Zoram Khawvel-in Book of The Year, 1991-a a hmu kum dam; Edwin Rowlands (Zosapthara) Award ka dong kum dam chu ka nuna mellung poimaw laia threnkhat an nih. Chuong naw khom chu a sie a thra hril ding tam a tih, sienkhom tlâng hrieta phor lang chi le chi naw khom um a ta, chu chena chun dittawk el inla.

Kum 2007 hi ka hlutna san tak chu kum tam taka inthoka thaw ka nuom tah, kum 2002-a inthoka kum ruk pum hlûm ni tin darkar 12-16 deuthaw râlpui beia ka bei ka Baibul inlet chu sut le tlangzar a ni kum a ni lei a nih. Mihaiin Pathien thu indik le chieng lema an hriet theina ding a ni bakah Hmar trong a dam el khom ni loa hma a sawn theina dinga hmangruo poimaw niin ka ngai a, chu chu ka lawmna a nih. A san chu, ei Baibul hmang laihai hi chîk takin hang bi inla, inlet suol a tam bakah Hmar trong indik le him ronga ziek sentence hmu ding a tlawm êm êm a. A mimirin Hmar trong indik ei hmang mumal thei ta nawna san khom hi a kaikuongpa tak chu ei Baibul trongkam hmang a nih ti naw thei a ni nawh. A chieng nawna lai lai hi a thlarauna, Baibul suk-baibultu nia ngai khom ei tam. Chu chu ei bo inthuk tâkzie hriltu a nih. Chuleiin, ei trong humhal ding chun ei Baibul trongkam her ngil le siem thrat hi thaw makmaw hmasa tak chu a nih. Chu dinga Pathien thruoia hma ka lakna chu hlena a umna kum a ni leiin 2007 hi ka ta dingin a hlû a nih.

Ka mimal ta ding chaua hlu ni loin ka hnam chanpuihai le Zo hnathlakhai po po ta ding khoma kum hlu a nih. Ieng leiin am? Pakhatna, hi kuma inthok hin Pathien thutak chu indik tak le olsam taka an hriet thei ta ding a ni leiin. Chu chun an ringna chawmin, thutakah inthranglientir pei a tih. Hriet thiem theina lungril hung hauin, Pathien hrietna indikah thruoi lut pei bok a tih. Pahnina, trong hmang dan indik hung inchûk an ta, an trongin hma hung sawn a ta, an trongin dam phanain hmang bok a tih. Trong a dam khawsuok naw chun hnam a dam khawsuok thei nawh. Hnam a dam khawsuok naw chun sakhuo khom a dam khawsuok thei nawh. Chuleiin, Baibul (Delhi Version) hi taksa le thlaraua Hmarhai ta ding chauh ni loin Zo hnathlakhai po po dam khawsuok theina ding beiseia duong a nih. Chu chu Pathien remti ngei ni ding khomin ka ring tlat. Ama Baibul hmanga ei trong sukhlum neka sukhring le sukhmasawn hi Pathien lawmzawng ni dingin ka ring bok.

Delhi Version hi H. K. Kawllienthang le kan buoipui trana inthokin a ieng a khaw an hriet hma khoma a kûl a tâia dotu an um ti kan hriet a. Kohran tina buoipui ngai chu naupa tlan hmang hung kir kha ni loin ina neitu chan changa um, a u lem kha a ni rop. An dona san hrang hrang um ngei a tih. Threnkhat chun a umzie hre mumal loa mawl taka an lo baihat tah hang siem thrat kha an ngai thei nawh. Chuong mihai khukpui le biek tak chu a Pathien thu indik le indik naw tieng ni loin an inletna trongkam le a ziek, an lo hriet innàl tah kha a nih. Chu taka chun Pathien thu amanih Thlarau Thienghlim amanih thrang kher naw nih. An biek tak chu an lo hriet nàl ta leh indik anga mawl taka an lo pom kha a nih. Hi hi thil thar a ni nawh. Bible Society-in sirsan taka a nei Revised Standard Version (RSV) khom hi a hung suok hlim khan Setan hmangruoa ngaiin mi tam takin an do a, an raw a, a threnin thlan choin an phûm hiel a nih. New International Version (NIV) khomin chuong neka nasaa kalna chu a tuok a, tu chen khom hin a la tuok zing. Sienkhom, tu lai khawvela Saptrong Baibul laia hmang hlaw tak le inlâr tak a nih. Delhi Version hi ei innghatna tak RSV le NIV sirsan bulpuia hmanga inlet a nih.

Threnkhat dona san chu chotuah an ngai lei khom a ni el thei. Kha hma po khan Baibul inlet dan thuhmun, sienkhom Bible Society of India sut le Bibles For the World sut ei hmang a. Chu khom chu ei kohran umna zirin hmang nuom bik le hmang nuom naw bik ei la nei nawknghal a. Hieng Baibul Version inphîrhai hmelhmang le Delhi Version hmelhmang hi mihaiin an hmu pha leh, ngaituona pangngai puthai chun dit lem an thlang ngei ding a ni leiin, inlâng lem dinga inngaitu chun huphura an do a ni khoma inthiem naw ding khom a ni chuong nawh. Sienkhom, chu do nuomna lungrila chun Pathien a thrang am ti ruok chu ngaituo thra ngot a tih. Thangtlawmna hrisel khom ni kher naw el thei. In nghaktu le neitua inngai thîkthu thil a ni nuom lem. Thîkna thra lo hi mihriem mit mit sukdeltu a nih.

Delhi Version hi hmathlir hla tak neia fimkhur taka buotsai a ni lai zingin duthu a sam nawna tam tak a la um a, chuonghai siem thrat sin chu sut zo a ni hma khomin tran a ni nawk dèr tah. A thrat le thrat naw hre nuomhai chun ei Baibul hmasahai leh tiemin enkhi unla, chu malam chun NRSV le NIV en bok unla, chu chun ngaidan nei thei tak tak chauh in tih. Kei chun a Pathien thu khêlah, ei trong tuoitharna le dam khawsuokna dinga hmangruo poimaw niin ka ngai. Hi hi ei trongin dam phanain a hmang naw chun, ei trong thi mêk hi eini kut ngeiin dom hlum ei ta, a thlàn ding eini kut ngeia ei choa hin ei la vui liem tho tho dingah ka ngai bok. Baibul hmangin ei trong ei suosam a, Baibul hmang boka tungding nawk hi ei mawphurna a nih. Chuleiin, kum 2007-a Delhi Version zo thei le tlangzar theia a um hi ka lawm bêk bêk a nih. Zan khat mitsim tuok khom lo ni inla, thil ropui tak mi thawpektu Pathien chungah lungawi takzet ka tih.

Tuta suok Delhi Version-a hin thumal 8,65,754 a um a, chu chu January-September, 2007 sung khan editing le proofreading thawnain voi ruk neka tam ka bi suok hman a. Chuong sa khom chun a bua rem khawmtu hi Hmar trong hre lo a ni leiin computer-a a lo sukdiknaah pei ding a lo pei naw, pei lo ding a lo pei iemani zat a um a. Chun, kha hmaa ei Baibul hmang hlak trong inher kha 60-70% vel kan siem ngila kan ngai laiin, 30% vel siem ngil la remchang lo a um bakah trongkam inlam lo le hang lama a kalbi kim lo iemani zat a la um a. A thren chu inhmaw taluo leia thaw suol lieu lieu, entirnan 2 Lalhai 6:5-6 a 'hreipui, hrei' ti el ding 'hreipui ha, hrei ha' tia sie lem dam a um bok a. Chuleiin, Baibul thra nei hi a trong hmangtu po po mawphurnaah ngaiin, taa nei sengin, tiemtu tu khomin siem thrat ngaia an hmu le hriet chu tlawmngai taka hung inchik a buotsaituhai hung hril dingin Pathien hmingin ei infiel a nih.

Baibul buoipui hin taksa le thlarauah lukhawng a hauzie hre chiengtu laia pakhat ve niin ka'n hriet. Ei tiem rawn po leh tiem châkna ei nei deu deu a, damten ei lungril le ngaituona a tleng fai tiel tiel a, a tleng faina chin peiah suolin a chàr khum ei sie le thra hrietna chawlol tah chu sukharin a keitho a, chu chun thil thra le thil thra lo a hung thlier hrang a, thil suol ei thaw ding pha rawl rilin thaw lo dingin a mi hril nghal a, chu rawl ril ngaithlaa zawmtuhai chu Thlarau Thienghlim suklawmtu an hung ni hlak. Thlarau Thienghlim suklawmtu chun iengkimah hriet thiemna a nei a, Pathien trîna le inzàna a hung nei a, chu chu Thuvar 1:7 a 'hrietna trobul' a ti kha a nih. Chu hrietna neihai chun iengkim hretu Pathien hi hlèm thei a ninawzie an hung hriet chieng a, lemchang nun an bansan hlak a nih. Eini lai lemchang nunin hmun a khuor nasatzie chieng taka hmu theina chu ei khawtlang le kohran darthlalang ni loin Baibul darthlalang a ni lem. Chu darthlalang chu ei hmaah inthrutin, ni tinin inen hlak ei tiu. Chu inenna dinga darthlalang ei neihai laia fie tak chu Delhi Version hi a nih ti huoi takin ka hril ngam a nih. A pom nawtuhai chun ei darthlalang hmasahai leh inthrut inla, enkhi inla, a fie lem le chieng lem chu hre el in tih.

Baibul inlet rongbawlna sina ka'n bùr hnunga taksa le thlaraua malsawmna kei le ka sungkuoin kan dong hi artikul pakhata inzawt seng ding a ni nawh. Chuonghai laia mi, tu lai hnai ela thil tlung, kha hmaa ka lo beisei phak ngai lo tlawmte chauh Pathien ropuina dingin hang hril ka tih. Kha hmaa lungril rûka duthu ka lo sam hlak, Pathien kuoma khom ka la hni sin ngam lo chu, ei rama Chanchin Thra hung lutna kotsuo Senvon khuoa ngei Baibul tlangzar a nih. Remruottu Mak a ni ang hrimin thil a hung thaw a, mak tak elin, sut thei dinga kan rem fel mek laiin ka beisei phak der lo, Hmar Area-a kohran pawl bik um loa thralai pawl inzomkhawm, Hmarram Kristien Thralaipawlin Senvon-a inkhawmpui an huoihot hmasa taka chun Seminar thruoi dingin an mi hung fiel chat el a nih. Chu huna Baibul tlangzar hman dinga sut ding chun sum nuoi ruk deuthaw pek lawk a ngai a. Ama Baibul sutna ding chu Pathienin hung ngaituo ngei dinga ka ring tlut ang hrimin, ka zong buoi khom ngai loin puk ding remchang a hung ruot el a nih. Chu zar chun Senvon-ah October 13, 2007 khan tlangzar thei a lo ni tah hrim a nih.

Thil mak danglam nawk chu, Senvon-a Baibul kan tlangzar ni ngei hin New Zealand-a um ka naunu Helen Ruolsingpui chu an khawpui Wellington hmar tieng district-a local election-ah thlang tling a ni a, Asia khawmuolpuia inthoka hung, hieng ang ngirhmun New Zealand rama chel hmasa tak a nih. Chu chauh chu a ni nawh. Kan naunu upa tak Margaret Thangmawi hai nupain London-a kumpui linglet in inchawk dinga an buoipui, an dit em em, sienkhom sum faia voi khata pe tlak thei inchaw nuom dang mi an um leia chang khom an inbeisei ta naw, April thla laia Pathien kuoma trongtraia kan hnipui tah chu, an beisei a bo der hnungin, Baibul tlangzar zo charin an chang tlat chu tie! Hi in hi India cheng vaibelsie (crore) nga hua an inchawk a na, a hlutna tak ruok chu valbelsie sawm chuong a nih.

Keima mimala thu le hla tienga ka rongbawlna ka hang sui kir chun, chuong ang khopa buoiin Baibul invetchil lang khom, kum 2007 sunga HSA chanchinbu, magazine le seminar-a ding ringota thusep le artikul ka ziek le insuo zat chu 50 chuong, kar tin pakhat vel a ni tlat chu tie! Chu ding chun kar tin deuthaw zan khat dannaranin ka khawvar zie niin ka hriet. Kum 2007 hi kum khat sunga artikul ka ziek rawn kum tak a ni el thei. Hun hi minit tin inza tak le hlawk taka hmang tum el loa ei hmang chie chun kum khat sung hin sin a lo inthaw rawn thei khop el. Sienkhom, ei hmangthai ruok chun ieng khom thaw si loa sin thawna hman nei der loa um thei a nih. Chuonga khawsa chu inchuklaihai lai ei tam hlein ka hriet. A poi khop el.

Hieng thilhai hi Pathienin a Baibul leia kum 2007 sunga kan sungkuo chunga malsawmna tam tak a vur laia a thren chauh Ama ropuina dinga ka hung hril a nih. Chuong neka daia nasa chun hi Delhi Version Baibul hmang hin ei ram le hnam Pathienin chawisang pei a tih ti hi ka hmathlir le trongtraina a nih. Hnama ei dam khawsuok a ni chun, kum za tam tak hnungah thrang la hung thar pei haiin ei sulhnung la hung sui an ta, kum 2007 hi ei hnam ta dinga mellung poimaw a nizie la hung hre deu deu an tih ti ka ring tlat a nih.

Tiemtu po po kum thar 2008 chibai vochuom ka buk.

(Delhi, December 30, 2007)

No comments :