Search

TOTAL ARTICLES: 514

Dec 19, 2014

ZOFEST 2014 (Part II)


Thawleni, December 2, 2014. Dr. Chongrolien Chonzik leh aman a car Toyota Etios Liva khala zing inhma taka Haflong pana suok ding kan ti kha a zania hmawsaruma damnaw nu pakhat a at chu ni nga zet inzinsan ding a ni leiin, kan suok hmaa kan dingin a thokna G.S. Road, Lotus Tower-a um International Hospital kan sir a. Kan hang lut kha inbeisei thrak loin ka ruolpa J. C. Chongkholien, Rengkai lal nuhmei Kholi (72), a bul intranna la hriet thei lo kansar, a zâng ru, ngum ru, malpui ru, nâk ru le lu ru chena lo indar tah, inrik taka na tuor chu ka tuok thut a, hril a hai khop el. Kum 1959-63 sung D.M.College-a ka kai laia kan hostel bul ela um an ni a, a sangnu Boboi leh nunghak fel le bengvara hril hat hat an nih. Ka ruolpa Dongzakai-in an inah a mi lengpui hlak leiin, chuong hun laia inthoka ka hmelhriet an ni ta a. Hi tuka kan inhmu hi kan inhmu tawpna tak a lo ni tah der el! December 13 vairika a thi thu ka lo hrietin poi ka tiin kan nupain kan sûn hle a, December 15-ah an inlalna Rengkai thlanmuolah ropui takin an vui liem a nih. Thi dinga pieng ei ni a, pumpel thei a ni nawh. Amiruokchu, ringna leia hring kumkhuo tah dinga muol liemhai ta ding ruok chun thi hi chatuona prawmawson hmuna kotsuo hongtu a nih. Pi Kholi khom kansar chim phak ta lo ropuina rama inlawi lut nia ei hriet leiin a thlamuongthlak hle. RIP.

Guwahati-Haflong
Kan inthok suok meu chun dar sawm a lo pêl dĕr tah. Lampuiah kan inzinpui ding, Muolhoi tlangval fel tak el le M.A val Zara chu kan lam phei a. Kan inzinna ding hi Lumding chen (216.3 km) chu National Highway (NH) 37-ah fe a, Lumdinga inthoka Haflong, km 95-a hla chu NH 54-a fe ding kan nih. Lumding chen hi 3 hrs 37 minutes la ding le a dang Lumding-Haflong hi 2 hrs 10 minutes aw dinga ngai a nih. Lumding chen chu lampui a thra leiin darkar thum khom tling loin kan tlung nghal a. Lumding-Haflong ruok chu lampui an siem mup mup lai zing a ni leiin a khuin hel nek nek ding a tam a, darkar li neka tam hiel kan tlan hnungin unau hmelhaiah Haflong Circuit House kan tlung chauh a nih. Mikhuol inzi nuoi nuoia lo tlung khawm tah dinga kan ring kha khaw chul rausan tah ang elin siksikrieu a’n hram a, ngai a sukthra naw khop el. Hmun dang chu ni sien, kan hung ding hrehai bek khan chu an mi lo ngaiven awm vei leh! Sim a’n zir ta’m a nih ei ti rum rum el.

Sim inzir
‘Sim inzir’ chu iem a na? Khaw var laia hung inthim thut tina a nih. Chu chu ei pi le puhai khan ‘Thimzing’ an tih. Thusim anga an hril dan chun chu thimpui chun ni sari sung a aw a, chu sung chun thil pangzatum le rapthlak tak tak a tlung a, mihriem khom sakei le sa huoiin an inchang a, an inse hlum a, an sa an infak tuo a. The Lushei Kuki Clans (1912) ti lekhabu ziektu Lt. Col. J.Shakespear chun hi thusim hi a lo rikawt a (p 90-93). Chun, Lusei hnamhaiin Trieu an kan hmaa suok Chongchen Zai laia ‘Thruthmun Zai’ an tia chun,

A tlung e, thim khawzin a tlung e,
Khua tinah thim khawzin a tlung e.

Khua tinah thim khaw zin a tlung e,
Thralai leh dawntuai an tliak zo e.

Thralai leh dawntuai an tlaik zo e,
Chhinlungah mi awm lo, vangkhua zawng ti ila


ti a chuong a (B.Lalthangliana, Mizo Chanchin p.196). Hi hla hi chik taka ei bi chun, Dulien-Lusei tronga phuok ni loin, tuta ‘Hmar Trong’ ei ti, a threnin ‘Khawsak Trong’ an ti bok, Hmar hnathlakhai trong le Dulien trong inchekpol a nih ti inhmai ruol a ni nawh. ‘Thim’ ti hi thim, inthim (darkness) ei lam anga lam loin, thlûk sei hmangin, ‘Thîm’ tiin an lam hlak a (Pu Buanga: Dictionary of the Lushai Language p.464), chu chu ieng tina am a na ti hriet chieng a ni nawh. Sim inzir ei tia ‘Sim’ ti khom hi Saptronga ‘south’ tina chu a ni naw chieng khop el. ‘Simkhawlei inhning’ tia ‘Sim’ khom hi a ni tho. Hun le hmun hrang hrangah thu mal ei lam a hung inthlak hret hret hlak anga ‘Thim’ hi ‘Sim’ tia an hung lam lei khom a ni el thei, Lusei tronga ‘chhim, chhumpui’ chu Hmar trongin ‘sim, sumpui’ a ni ang hin. ‘Thîm’ chu thil thra lo le vangduoina thu hrilna trongkama hmang a ni hlak. Chun, ‘Sim inzir’ chu sumpui amanih thimpuiin a hung bawm anga hril thei ni bok a, a umzie chu thil thra lo tlakbuoka um hi a nih. Kamlal khomin,

Lungngaihna chhumpui karah,
Kei ka lo leng e;
Lawmna ni êng a lo chuai,
Khua a var thei lo


ti-in ‘thimna râl lienin’ a nang vel lai thu rienginko takin a lo kheksuokpui a ni khah.

Chu buoina thimpui chun ZoFest 2014 chu thawk-le-khatah a hung nang thut a, thimpui inzirin ei khawvel a sukchi-ai a ni hih!

ZoFest inthrultir tumna
A nih, lampuia kan thang mek lai, a hnunga inthrung kan tlangval thruoi Zara khan kan fèna san ZoFest 2014 chu bawikawt le inthrultir a ni thu Facebook-a inziek a hmu chuh a hung hril a. Keini pahni chun tu pa zu khawn chang lo thu hung insuo mei meiah kan ngai a. Tlungkim nia inthrultir ti dam chu ngaituona pangngai put tu khomin an thaw kan ring thei naw a, ring ngaina khom a um bok nawh. Iemani chen hnungah, Zara bok chun, “Pu, an inthrultir tak tak a nih. Helpawlhai inthawtir niin an hril” a hung ti nawk a. Grik mivar Euripedes (c.485-406 BC) thu vuokthlak, “Pathienin a suksiet nuomhai chu a sukvet hmasa phot hlak” (Those whom God wishes to destroy, he first makes mad) a ti khan ka naah inbu lawl lawlin dâr a hung vuok a.

Kha hma, iemani chena inthok khan ZoFest-2014 hi Haflong-Muolhoia intlungtir lo dinga thrang la pawl an um ti chu Facebook-a hming lem hmanga an thu zieka inthokin a chieng a. Suonlam hrang hrang, Mizo ni le ni naw thu dam, Mizoa inlettir vong tumna a nih ti dam, Ngurte-a HSA Platinum Jubilee hmangna ni dinga an ruot leh inruola thaw an tum hi HSA prokram suksukuk an tum lei a nih ti dam, inkal lo dinga a ni an thleng leh Haflong-Muolhoia Sikpui Kut hmang ni khak buoi kher kher dingin an son ti dam le thil dang dang, kel rawl suok rak khopin, an khekpui a. Thil umzie ei hang indon chieng leh May thla lai daiha khawtlang le hnam thruoituhai leh ngaituo tlang a, lungruol taka an remti tlang anga bawzui a ni thu an hril bok si. A tawpa khaptu, a kaikuongpa nia an hrilhai hlakin anni tiengah dalna ieng khom a um naw thu, thla ruk liem taa an hril hnunga remruotna ieng kim an siem chauh a nih. Chuong chu ni siin, ieng leia muolphona tawpkhawk phur dinga insiem am ei ni a? Zingah nisa suok ta ngai lo dingin ei ring am a ni ding maw? Suok dinga ei ring si chun, iengtin am ei meng ngam ding?

Paula’n Timothe kuoma ni nuhnunga mihriemhai um dan ding a hrilhai (II Tim 3:1-5) dam kha sukdiktu ni tuma ramtrang ei pung sawt hle ni khomin a’n lang a, chu chu hmasawnna tirdakum a ni leiin, thil poi a tling takzet. Thil thra hrim hrim dit lo, thil thra le trangkai ieng khom thaw pei si loa mi thilthaw phot se chier le hril siet tum hrim hrim, intivei, trong tlahol, poisak nei lo, nu le pa le thruoituhai inza lo le an thu awi lo, lawm nachang hre lo, sinthaw hunah hmu ding um lo, bufak huna ruok chu a pu hmasa tak ni tum si, thrat tieng neka suol tieng awn char char mihai rimsie thret leia ZoFest-2014 khom sikiekin a kei pha niin ka hriet a. Internet hmanga titi tlang theina dawkan (social network) ei nei hi thil trangkai le poimaw a ni laiin, hming lem hmanga kam zalenna hmang suol pawlin suol rong bawlna dawkanah an inchangtir a, a poi khop el. Hnam dang chep dè kara leng, damtea chim pila um mekhai sansuok dinga sum nuoi tam senga hung ngaisaktu MZP thilthaw lo ensan dinga mi lungril sukhel tum chu Pathienin a phal ka ring naw a, Setan khomin, muolpho inlauna leiin, a remti ka ring bik bok nawh.

Tlungna ding invai
A nih, December ei lo chuong kai ta a, kum khat sunga pulpit le lengkhawmna hmun tina eini rawi thu insam rawn tak laia pakhat chu tlungna invai thu a nih. Chu chanchin chu ei hla phuok thiem Rokungin,

Chhingkhual mipui pung khawm zingah,
Mari’n riah rûn a chang ve lo,
Bawng in runpui a bel...
Khualbuk vengtu suihlung mawlin,
Van Lal Rengpui ka lung damna,
Puan ang a hnawl ta e...


tiin hnuk ulh treuh pumin a lo insam suok a. Eini khomin kum sanghni liem taa Josefa le Mari tlungna invai thu chu poiti le tuorpuiin, mitthli parol kuongin ei lo insam hlak a ni khah. Chu neka nasa hman chu Haflong tlangah December 2/3 khan ei tuok a nih. Pindan ruok a um ta si naw chun khuolbuk enkoltu chun mikhuol dang hnawl chu a thaw ding hrim a nih. Tu ruok hin chu tlungna ding in a um khep khup a, sienkhom pi le pu huna khawser an thaw lai ang elin, a khuoa lut an khap a nih! David Buhril artikul ziek nuhnung taka thupuia a hmang, ‘A mak naw ie!’ ti kharnaa, “A rim khom ei khap a nih!” a ti kha a makzie hril fiena chieng tak niin ka hriet.

Circuit House kan tlunga thuvuongva kan hriet hmasa tak chu mikhuol sang chuong an hung tlung ta a, a lo mikhuoltu ding Haflong-Muolhoi-Suongpijang haiin an khuo-ah inluttir an remti naw leia Haflong tontir Biete khuo Fiengpuia an intâng thrup thu a nih. Bus-a sawl em ema sun-zan zoma hung, New York nunghakhai nek hmana nem inno lem hiel ding Aizawl dawngmate ruolin tlungna ding invai a, thlasik lai, tuolpar khaw deia phingtram, dangchar le chaua an inthrung tlok tlok lai chu television-ah hung inlang thut sien, ei khawzawl ngeia thil tlung a ni thu hung puong hai sien, tak a ni ring tu khom ei um ka ring nawh. Ieng leiin am?

A san tam tak laia pahni chauh hang hril inla. Pakhatna, ei hnam danah, mikhuol lawm le phal taka intlungtir hi ei thil ching rop hlak a nih. Mikhuol hnar hlak khuo le sungkuo chun malsawmna an dong thei nawh ti hih pipua inthoka an thurosie le inchuktir a nih. Entirnan, ka tonhriet pakhat chauh hang hril lang. Pherzawla kan um lai le a khuo a vul vanglai khan mikhuol kan hau thei hle a, sienkhom tlungna invai an um ngai naw a, bu le bal tieng fak seng lo malsawmna kan dong bok. Pahnina, Kristienhai hi Baibulin mikhuol lawm rop dingin a mi’n chuktir a, “mikhuol chungah thrat inchu unla, chuonga thawin threnkhatin vantirkohai an intlungtir hlak khah” (Heb. 13:2) ti a ni khah. Mikhuol hnawl hi a taka Isu hnawl ei nih.

Hi thil pahni ei kengkaw ngam naw lei chauh khom hin, Haflong-Muolhoia thil tlung hin hnam poi le Pathien poi nasa takin ei tawk a nih. Inkhawmpui ei khap le khap naw chu thu dangah sie inla, mikhuol lawm lut le intlungtir chu ei khap ding a ni nawh. A khap an lo um khoma ei dodal ngam ding a nih. Hieng hun hi a nih Pathien ringtu intihai chun Pathien thu ei zawm ngam hun ding chuh. Hieng hun hi a nih kohrana rongbawltuhaiin Pathien thu zawm ngam a, rawl insuo a, ei pen suok ngam hun ding chuh.

Ka ruolpa Ngurdinglien chu February 10, 1991 khan sun var lai Nehru Marg-a Lamka EAC Biekinah inkhawmhai po po hmu lai ngei rawng takin an that a. A hnunga investigation an thaw khan witness ding pakhat khom an hmu zo nawh. An en thrup a, a hmua inhril ngam le thudik tran ngam, kristien an um der nawh. Isu zuitu Peter le Johan chun, “Keini chun kan thil hmu le hriethai hi hril loin kan um thei nawh” (Tt. 4:20) tiin Juda Inpui Sanhedrin thupek an kal ngam laiin, eini rawi ruok chun ei sa himna ding a ni phot chun thutak tran hunah mitdel le tuoldawi ei inchu lem rop hlak. Pathien thu zawm ngam si loa biekin ropui tak tak ei inngir fer fur hin iem a kawk a? Ei kristienna pawhleu tluka kawrong hi thil dang iem a um a?

En fie dinga fe
Zanbu suong dan ding le kan fak hun ding chowkidar kuoma kan hril hnung chun, kan tlangval hung thruoi Zara kha Muolhoia um a ni leiin, ama thak malama tu dang khom hriet loa thil chinchang en fie dingin kan inthok suok a. Muolhoi zuk lutna suka lampui thra naw zuol tholtu pawl chu roller leh an lo thok map map a. Muolhoi khawzawl, Pu Lalzomthang tuol, Community Hall umna, mikhuol inripawtna hmun dinga ruota chun mi an inji nuoi nuoi kan ring a, sienkhom tuola ngir mi tlawmte ti chauh naw chuh hmu ding an um nawh.

Lampuia kan thang laia Facebook-a an hril, Muolhoi Public Ground-a nuoi nga lai senga an Hall bawl khom an thriek mek ti thu chu tak a ni le ni naw en fie dingin kan inbir thla pei a. A hall chu bawl zo sa, hluo el thei dingin a lo inpei a, a sunga chun mi pali kan hmu a, thrungna hang rem el thei ding intieng khawm hnur chu hmun hni hmun thumah hmu ding a um bok a. Inthrultir tum pawlin Facebook hmanga thu an vor darh chu khêl a nizie kan zu fie chun hma lak dan ding awm ngaidan a mi’n neitir a. A tûkah MZP thruoituhai le Muolhoia thruoituhai inhmupui phot a, thil chinchang indik lem anni bau ngeia inthoka hriet chieng hnungah ching fel dan um dingin ka ring tlat a. Ching fel thei a ni naw chun tu dang khom hmu loa Silchar le Hmarkhawlien tieng pana leng kuol dingin lungril kan siem bok a.

Kan inzin sawl vei leh, zal vat a, tu mitmei veng loa vokpa sut nghak anga thin thia inhnâr bur bur kan tum laiin, ei khawvel sikiekin a kei tlat a, sukdam vat naw chun damsunga inzakna hmakhuo a suksei chu hril lo, Zo hnathlak dang po po theida le nuizat bur inchangin, ei kawl le kienga hnam tam lem, mi hnawchêptuhai lawm-sa ei hang ni el ding chu a na taluo a, zal el loin zing dar hni chen ram tin hrilin kan meng pha a. Harsatna hi siem naw khomin hmasuon ding a tam vei leh, trul loa harsatna ei insiem vet hi chuh bansan a hun ta khop el.

(December 19, 2014)

###

No comments :