Search

TOTAL ARTICLES: 514

Jan 17, 2015

Trong Hmang Dik (Lesson Ngana)


Chuleiin unauhai, Pathien lawm tlak
hlanbiekna hring le thienghlima in taksa chu inhlàn
dingin Pathien lunginsietna zarin ka ngen cheu.

- Tirko Paula (Rom 12:1).

Tirko Paula chun Rom mihai kuoma lekha a thonah (Rom 12:1-2) tekhina trongkam, Saptronga ‘metaphor’ an ti hih dangdai tak el a hmang a, chu chu ‘Inthawina hring’ ti-a inlet a nih. Thil letling amanih inkawkal rem khawm, bawm khat sunga inrem taka khum ang a nih. ‘Hot Ice Cream” ti ang deuh hi a nih. Vûr deia siem ni si, a lum ni bok si chu thil ni thei lo a nih. Amiruokchu ‘Hot Ice Cream’ an ti tlat bok si. Saphaiin a lum (hot) le a dei (cool) hi an thlier hrang thei naw lei chu ni kher naw nih. A chang ruok chun inang charin an hmang a hoi. Tleirawl ruolcham pahniin nunghak zeizel deuh an hmu a, pakhat chun, “Oh, she’s damned hot!” a ta, a ruolpa chun, “Yes, she’s really cool!” a ti thung a. An hril le an inkawktir chu thuhmun char, sienkhom an thu mal hmang chu a letling chie a nih.

Chu thil zuk hril taka chun kum 1960 laia ka hla phuok ka zuk hriet suok chu tie! Chu taka chun ‘hmangai nunrawng’ ti trongkam hi ka hmang a. Ka ruolpa, September 25, 2008-a muol liem tah, Lalthanzau Pudaite khan hi trongkam hi thra a lo ti thei hle a ni awm a. A hnung kum 12-ah, Hongkonga a hang um hnungin Delhi-ah kan um tlang nawk a. Ni khat chu a hla rikawt laia a dit bik, Chinese tronga sak hi a hung phor suok a. “Muonga, hi hlaa hin kha hmaa i hla phuoka ‘hmangai nunrawng’ ti i hmang chie kha a um ve a ni aw!” a ta, kan ngaithlak a. Hi hla thluk ang deua a hnunga hla ka phuok chu ‘Ka Chûn Nunnem’ ti kha a nih.

Hril lai nghal, la hang sap sa met inla. Kan hung tleirawl suok ve laia Pherzawl tlanga kan kurinkukpui hlak hla pakhat chu H.Lalringa phuok, a hla hming khom ‘Chatuantawii’ ti a ni top a, chu chu a thunon-ah “Aw ka ngai êm che, Chatuantawii’ tiin a hmang a. Tawptai nei lo chatuon ni si, tawi bok si chu thu letling, sienkhom a phuoktu ngirhmuna chu indik taluo si a nih. A ngaizawngin chatuona dingin ‘hmangaina biethu’ a tiem a, sienkhom sawt naw teah lung a hersan el si leiin, a duotlai, a hmangai nunrawng hmingah ‘Chatuantawii’ ti, tekhinna trongkam pahni inkawkal tak el chu a lo inbuk tah a nih. Chatuon tawi tak tak hi ei um nok a nih. Khawvel hi khawvel a ni si a.

Ei thupui chai ding ‘inthawina hring’ ti lem hi chu metaphor-a khom metaphor naran ni lo, umzie thuo tam nei, a umzie hriet suok zo mei mei ruol lo, thrang la hung thar peiin an ngirhmun pal lai le an thlirna tukvera inthoka an hmu dan anga umzie le zierang hrang hrang an la hung inputtir pei ding thil a nih. Tu hin chu a trong hmang umzie le a hril umzie hmawr chauh ei phor thuok ding a nih.

Inthawi umzie
Ei thupui takah ei lut hmain ‘inthawi, inthawina’ ti trongkam hi hril fie phot a ngai. Ei pi le puhai khan anni neka thilthawthei lem, an suklawm naw chun an chunga sietna amanih natna intlun thei umin an ring a. Chuonghai hrilna hming tlanglawn an hmang chu ‘huoi’ ti a nih. Tu lai tronga hril chun, thlarau thra lo (malevolent), thlarau suol (evil spirit) ei ti ang hi a nih. Ram nghaktu huoi an kona hming tlanglawn chu ‘ramhuoi’ (ram+huoi) a nih. Khuo (village) a hri le natna hrim hrim intluntu nia an ngai chu ‘khawhri’ (khuo+hri) a nih. Natna, hri, vangduoina le thil thra lo hrim hrim intluntu chu ramhuoi/khawhri ni dingin an ring a. Thiempu hmangin, ran thatin, ramhuoi chu biek amanih tlon lungawi tumin a kuomah an inthawi hlak. Ramhuoi chu a lungawi pha damnaw khom chu a natna la hmang a ta, dam el dingin an ring a nih.

Dawi-Dawithiem
Thiempuin ramhuoi hnot zamna dinga hmangruo dang a hmang chu dawi a nih. Dawi chu Saptronga witchcraft, sorcery le magic an ti hi a ni laiin, chîk taka an dawi hla insamhai ei bi chun, thu var hmanga inbeina a nih. Hienga dawi hmangtu hi ‘Dawithiem’ ti a ni a, a thu insam chu ‘Dawi Hla’ ti a nih. Court hmaa ukilin thu indik lem hmanga a khingpui a’n beipui ang deuh hi a nina lai a um. Ramhuoiin a thu hnuoia bawia a sie mihriem kha thu var hmanga vauh puma a va’n chù thlakpek ang a nih. Chuleiin, dawi hla hrim hrim hi thuvara inbeina a ni a, thu khăn hriet a ngai a, chu chu hmanga ramhuoi a bichar pha ramhuoiin a lo inză a, a sêl dong pha leh a’n thla hlak niin an ngai. Dawithiemhaiin an dawi hla mi kuomah an hril nuom mei mei naw a, siel pahni pathuma inchawk a ngai.

Sakhaw hmang
Ei pi le puhai kha ramhuoi kuomah inthawi hlak hai sien khom ramhuoi an chawibiek (worship) ngai naw a, an chawibiek tak chu Pathien a nih. Chu chu hming hrang hrang Khuonu, Khawzing, Khuovang, Chung Pathien, Vanhrit le a dang dangin an ko. Ama chu Pathien thra (benevolent), malsawmtu, mihriemhai ta dinga thil thra thaw hlaktu niin an ngai. Pathien chu an chawibiek a, a hmaah dawvan an kai a, sienkhom a kuomah an inthawi ngai nawh. Mi mal, sungkuo le khawtlang ta dinga veng himna le vangneina hniin kum tin ran thatin an biek hlak a, chu chu a hmingah ‘Sakhaw hmang’ an tih.

Juda sakhuo zuitu Israelhai chanchin ei sui chun, ran thata Pathien biek dan mumal tak an nei hun chu Aigupta bawia inthoka Kanan ram pana an fe lai, Sinai tlang bula an um laia Pathienin Mosie hmanga Ama an biek dan ding a hrila inthok a nih. Chu chu Exodus le Leveticus lekhabuah chieng taka ziekin a um. Eini angin an damnaw chang an inthawi ngai nawh. Bu an nghei a, an Pathien kuomah damna hniin an trongtrai a, damdawi hre mi, daktor an um leh an rawn a, damdawi an fak hlak. Chun, zawlnei amanih trongtraina hmanga mi sukdam thei an um chun an pan bok a. Thiempu hnam Levi chihai khan Tempulah an sin ding an thaw mop mop a, damnaw thawi dam dinga an fe thu le chuong ang dinga an ko inlon thu ei hmu nawh. Damnaw an dam pha Pathien kuoma lawmthu hrilin tempulah an fe a, thilhlan an chawi a, chu chu a thren a thisen leh maichamah an raw hmang a, a sa dang chu thiempuhaiin an fak hlak. Bu le bâl inhlan thua khom tlawmte chauh maichamah an raw hmang a, a dang po chu thiempuhai chan a nih. Ram an insem lai khan Levi chihai chu ram pek an ni naw leiin Pathien chanpuol chu an chana ngai a ni a, Pathien kuoma mi thil hung inhlan kha raw hmang vong loin, an raw bang kha an chang hlak a nih.

Hieng pumraw thilhlan, bu le bâl thilhlan le a dang dang baka hin kum khatah a hnam pum ta dinga thil inhlan ni an hmang a, chu chu Inremna Ni, Tlanna ni (Day of Atonement), Suol inthiel faina ni ropui, anni trongin Yom Kipur an tih. Kel pahnih an hmang a, pakhat chu a lu chungah a hnam pum suolna phur dinga thiempuhan kut an innghat hnungin thlalerah an insuo a. Pakhat dang chu an that a, a thisen chu Thiempu Laltakin Tempul Hmun Thienglimtakah a lutpui a, Thuthlung Bawm sinna, zangaina lalthrungpha chunga chun a the a, an suolhai chu Pathienin lo ngaidam dingin an ring. Hienga ser le sang an thaw dan kimchang chu Baibulah ziek a ni leiin hril sei ngai loah sie inla.

Ei hril nuom tak chu, a tawi zawngin, ei pi le puhai kha ramhuoi tlon lungawina dingin a kuomah an inthawi hlak a, Hebrai mihai ruok chu an inthawi ngai naw a, an suol thupha chawina le ngaidamna ding dam le lawmthu hrilna dingin an Pathien kuomah thilpek an inhlàn hlak. Anni sukna thei ramhuoihai chu eini dawithiemin thuvar hmanga a vauh zam angin an vauh zam lem a nih. An kawl le kienga mihai, abikin Kanan mihai ruok chu pathien dang dang kuomah an inthawi a, pawl threnkhat lem chun mihriem chen khom an inhlàn hlak ti Baibulah ei hmuh. Chuong an pathienhai laia hming inlar chu Baal a nih. Hebrai mi ni si Baal hmaa inthawihai chu an Pathien uiretsantuhai chauh an nih. Inthawi hi Kanan mihai thuomhnaw a nih.

‘Inthawi’ ei hmang san trobul
An leh, chuong chu ni siin, ieng leia ei Baibula hin ‘inthawi’ ti trongkam hi ei hmang uor èm ém am ning a ta? Kum 1995 khan Rev.(Dr) Zairema artikul ziek ‘Inthawina’ ti, Thu Leh Hla magazine-a an insuo ka tiema chun tuta ei zawna indon lai bawr thu hi a ngaidan a ziek a, tiem a manhla khop el. Ama hril dan chun, hi trongkam ‘inthawina’ ti hung hmang trantu chu D.E.Jones (Zosaphlui) le Edwin Rowlands (Zosapthar) an nih. DE Jones-in Welsh Tune Book 158-a mi Dura Chawngthu thrangpuia a’n leta chun,

Lal Isua thisen hlu kan thawina a ni,
Kan sual zong zong na loin min tidam thei


ti a chuong a. Chun, Zosapthar inleta chun,

Van Beram No zet chuan,
Kan sual zawng a kalpui;
Krista inthawina thisen chuan,
Sual serh a tireh thei


tiin Lusei trong (1988 Edition) ah a la chuong zing a. Kristien Hla Bu (Hmar-2003) a ruok chun,

Van Beramte Kristan,
Ei suolhai a lak hmang;
Krista inthawina thisen chu,
Thisen hlu lem a nih


tiin an hung sie tah a nih. Hi hla inlet hi en vuoi chun Van Beramte Krista le Krista a khaikhi a hoi khop el. A Saptronga chun, “A sacrifice of nobler name, And richer blood than they” ti a ni a. A tawpa ‘they’ a ti hi Judahai maichama ran an inhlan po po thisen, chang khatna tlar hmasa tak thu le a hrilkhina a nih. Hmar tronga inleta hin a tlar tawpna hi an thlak danglam a ni law law chun Saptronga mi anga inletin, “Hming ropui lem inhlanna chu, Thisen hlu lem a nih” tihai sien chu, a fel lem el thei.

A ieng ieng khom chu ni sien, mingo misawnarihaiin ‘sacrifice’ ti ‘inthawina’ tia an mi lo inletpek vong kha tu chena ei intangna chu a nih. Damnawna leia ramhuoi kuoma inthawi chu an um ngei. Chun, dawi leia damnaw dam an um chun dawithiem hmangin kha dawi kha sùt a ni hlak a, chu chu inthawi ti a ni ngai naw a, ‘dawi sût’ ti a ni lem. Thla huolna dinga ran an that chu inthawina a ni ngai naw a, Saptrong chun ‘sacrifice’ an ti vong. Thil thawna dinga hun seng khom hi ‘sacrifice’ an ti vong. Mi somdawla ei va thrangpui dam chen khom hi ‘sacrifice’ an tih. Ram amanih pawl ta dinga nun chân khom ‘sacrifice’ an ti bok. Judahaiin Aigupta an suoksan ding zana thil tlung hriet zingna dinga ‘Fekân Kùt’ an hmanga an ran inhlan po po khom ‘sacrifice’ an tipek vong a nih. Eini rawi hlak chun ei sa duzie miin hre nawng an tih ti inlau ni awm hrimin, Saptronga ‘Feast’ amanih ‘Festival’ tia an ziek po po, ‘Kût’ ti el ding khah ‘Ruoi’ el khom ti nuom loin ‘Ruoithre’ ei lo ti vong bok. Vira khom a huntawk hi chu um sien a thrat vei leh, ei zuolkai deuh chu a hoi! Fekan Kùt kha inthawina kùt a ni naw a, an ran thathai khom kha ruoi thrèna dinga an that ringot chu a ni naw chieng khop el.

Fiemthu ei zuk rol meta chu Pathien thu a ni leiin fiemthua thlak chi chu a ni naw khop el. Dr. Zairem hril angin, ei misawnari hmasahai kha Welsh harna hring suok an ni a. Khang hun laia theology an uor tak chu “Isu ei aiin a thi; Isun ei tuor ai a tuor” ti a nih. Chuong ang chun Lusei Baibul kha inletin, ‘ta dinga thi’ ti ding kha ‘aia thi’ an ti vong a, an ziek suol ang angin ei lo inlet sawng ve a, ei kol-awk dèr a nih. Hi theology fe peiin a hring suok chu ‘Aiaw Theulawzi’ (Substitute Theology) a nih. Chu chun ‘Zawng tuor ai ngauin a tuor’ ti ang hi a hring thei a, chu chu a thrat nawna lai chu a nih. Chuong ang ring pawl, Mizorama mihai chun ‘Thruthluang Pawl’ an inti a, an phur ding phurpektu an um tah leiin an inthrungthluong a, iengkimah kĕl awlin an awl dèr el a nih.

‘Sacrifice’ ti po po ‘Inthawina’ tia an mi lo inletpek hi ei konkawpui nasa khop el. Thiempuin ramhuoi hlembawla hmang a, inthawina a’n hlan chang a sa thra lo le fak tling lo po a kuomah pe a, a thra po ama fak dinga a hawn hlak ang khan, Pathien ei biek dan le kut tling loa ei sum lam suok kohranah pea thlem lungawi ei tum dan khom hi chu lungril chun nasa takin a fen leng a nih. Ziektu lar George Orwell-in, “If thought corrupts language, language also can corrupt thought” (Ngaituonan trong a sukporche thei chun, trong khomin ngaituona a sukporche thei” a ti char kha ei thaw a nih. Ei thawlawm tam tak hi inthawina hmangruoa ei hmang a nih. Ei thaw rawn deuh chun Pathien lawm duok dinga ringin ngai ei sukthra chop a, pulpit tlang chena intham kai ei tam hrim a nih. Lungril entu le hre fietu Pathien hi inchawk le hlem lungawi thei a ni nawh.

‘Inthawina’ tia ei inlet po po deuthaw hi thilhlan, thilpek, ran thata Pathien biek tia thlak vong Rev. Zairemin 1995 laia a lo rot kha thil thaw ngei ngei chi a nizie Baibul inleta ka’n hmang hnungin ka hriet zuol deuh deuh a nih. Thil mak ve deu el chu, tuoltro hla phuok thiem Zo hnathlakhai lai ruok hin chu Isu trong hmang sandamna, intlanna, thiemchangna, inhlanna ti le a dang dang hai hi an hmang nasa hle a, sienkhom ‘inthawi’ ti trongkam tak hmang hi chuh, ka chîk tawk naw lei am a ni ding, ka la hriet dèr naw chu tie! Ieng leiin am? Ramhuoi kuoma naw chu ei inthawi ngai nawh ti an hriet chieng lei a ni ka ring. Kristien Hla Bu (71) a chun, “Krista’n suol thawina a siem tah” ti a um a. Suol thawina dinga inhlan Isu taksa intêltu ding chu Setan ni dinga ngai chun theology buoithlak tak chu ni phot a tih. Inphawng hlut hluta tu laia ei sak hlak,

Aron inthawinahai chu a ngai ta nawh,
Lal Krista thisen ka suol thawina a nih


ti dam hi ngaituo chet chun, a buoithlak nuom khop el. Krista hung san kha Pathien kuoma inthawina sin hung thaw a hoi khop el. ‘Inthawina’ ti trongkam hin a mi dawi invet chauh ni loin a mi thawi invet nasa. Ngaituo chieng ei tiu.

Delhi Version Baibul kan inlet tran lai chun thu mal poimaw ni si, sienkhom Hmar trong amanih Zo hnathlak a tu hnam trong khoma um si lo iemani zat le ei lo hmang suol tah hrim hrim, indik èm ém ni anga ei pom tah, indik tlat si lo iemani zat um chu ieng am law ding ning a ta? ti zawna hi kan buoipui pakhat chu a nih. Chu laia thrang sa chu ‘inthawina’ ti hi a nih. Eini rawi chauh khom ni lo, khawvela kristien thraa inngai tam tak hi a Pathien thu tak neka Baibul an lo inletna trongkam, an lo hmang nàl tah kha Pathien thu indik tak anga ngai le pom tlut an um a. Chuonga lungril hmin zor tah thluok hang sawp fai tum chu Damaska kotsuoa Paula sun thlutu var mak danglam tak hmang naw chun, khawvela ‘surf washing powder’ thra po po hmang khoma thaw ruol lo tluk a ni leiin, ‘inthawina’ ti kher hi chu ni danga la buoipui dingin kan maksan hri phot a. Amiruokchu, pumpel song thei a ni naw leiin, a trul tongkhawng ni tah ngei ding a na, DV Second Edition-a chu siem thrat vong a ni ta a, milim betuhai chauh naw chu inthawi an um ta nawh.

Inthawina hring
Rom mihai kuoma tirko Paula lekhathon le Mosie ziek nia ngai Genesis bu hi a bu mal lieu lieua lak ding khomin lekhabu taktling ve ve niin mi thiemhai chun an ngai hiel a. Rom bung 1- 11 chen hin Paulan a tira a thu thruta a hmang, chanchin thra chu a ring taphothai ta dinga Pathien thilthawtheina a nizie le chu chanchin thraa chun Pathien felna chu ringnaa inthoka ringna peiah suklanga a hung um dan (1:16-17) chi hrang hrang a hril fie hnungin, bung 12 a hung tlung a, a ki a thlâk a, ringtu nun dan le khawsak dan dingah a lutpui a. Tuta ei thupui buon lai hi chu bung le chang hongna dinga a chabipuia a hmang chu a nih.

Baibul hmun danga tu khomin an la sam suok ngai lo trong thar hung serin, ringtuhai chun an taksa chu “Pathien hring tempul” (2 Kor 6:16) a nizie hre zing a, vong thienghlim a, chu chu Pathien ropuinaa hmang dinga a kuoma inhlan dingin a ngen tawl a nih. Hi thu hi ringtu, tu lai trongin piengtharhai zawm dinga a ziek a nih. Inthawinaa ran an inhlàn hrim hrim chu an that phot a, a thisen an lak a, an chan dar a, a thren maichamah inhlanin an raw hmang a, a bâng po thiempuhaiin an fak hlak. Chuong chu ni siin, ieng leia an taksa chu inthawina hringa inhlan dingin a hril am ning a ta? Inthawina hring chu thil um thei a ni? Threnkhat fiemthuin, a hringa inthawi chu aite fun suol ang elin maichamah invâk sup sup an ta, a lo invak suok pawl um an ta, thiempuhai lu inhai a tih an ti ang chu a ni naw chieng khop el.

Hi lai hrilfiena hi Rom bung 6-ah suol thisana Kristaa hring thu chipchier takin Paulan a lo ziek ta a. Chang 13-a chun, “In taksa penghai khom suol hmangruo dingin suol kuomah pe phal bok naw ro; chuong nek hmanin, mithi laia inthoka hung hring nawk angin Pathien kuomah inhlan lem unla, in taksa penghai khom felna hmangruo dingin Pathien kuomah pe lem ro” a ti a. Chang 3-6 a chun, “Eini Krista Isua baptisma chang tah hai po chu a thinaah baptis-in ei um tah ti in hriet naw am a ni? Chuleiin, Pa-in mithi laia inthoka ropui taka Krista a keitho anga eini khom hringna thara ei leng ve theina dingin, a thinaah baptisma changin, a kuomah phumin ei um ve tah a nih. Ama thi anga eini khom ama leh inzoma ei thi chun, ama a tho nawk ang bokin ama leh inzomin eini khom keithoin um ve ngei ei tih. Suol bawia ei um ta nawna dingin suol put taksa hi sukhlum dingin ei mihriem hlui chu a kuomah hemdein a um tah ti ei hriet” tiin a lo ziek bok a nih. Chu Kristaa hemde, a thinaa phum, a thonawknaa tho nawk, Adam thar chu a nih inhlan dinga a ti chuh.

Inthawi Vs. Hlànbiek
Tu laia ei hla sak lar, Thangzarlien phuok “Aron Inthawina” thunona chun, “Aron inthawina chu a ngai ta nawh, Lal Krista thisen chu ka suol thawina a nih” ti a um a. A thu a tluong, a hril tum khom a chieng ei ti el thei. Amiruokchu, hang bi inthuk deu inla, suol thawina dinga inhlàn thisen dongtu chu suol neitu le intluntu nia ngai Setan a ni chun, chu inthawina thisen lo dongtu khom chu ama bok ni ding a na, thil buoithlak tak ning a tih. Suol man intêltu chu Setan ni loa Pathien ei innitir ding khom ni sien, Pathien nina le thil inhmè lo top hung ni bok a ta, theulawzi dangdai le tribaium tak hung suok thei bok a tih. Chuleiin, Pathien biekna le inzoma ‘inthawina’ ti trongkam hmang hi a lo infùk naw khop el. Ei ngaituo inthuk po leh a poizie ei hriet deu deu a nih. Indik thlupa ei ngaina tak hi Setanin ei lungril le ngaituona a lo bawi hnè takzie inlangna a nih. Ngaizam chi a ni nawh.

Pathien biekna thil a ni leiin ‘inhlàn, inhlànna, inpêk, inpêkna’ tia sie a thrat lem thu a hma khan ei hril ta a. Chu nêk hmana thraa ka ngai chu, ‘worship’ ti trongkam ei nei naw leia ‘chawibiek’ ti trongkam thar ser a ni ang khan, Pathien bieknaa maichama thil inhlan hrim hrim hrilna dingin ‘inthawi’ ti nêkin ‘hlànbiek’ (thil inhlàna Pathien biek) hmang inla, a fûk lem daih ring a um. Hieng ang deuh, biekbuka bei 12 an sie, Sabat zata a thara an thlak hlak, Saptronga ‘shewbread, bread of the Presence, consecrated bread’ tia an inlet, eini tronga ‘entirna bei’ tia indik lo deua an lo sie kha Delhi Version-a chu ‘hlànbei’ tiin kan sie a nih (Ex.25:30). Chuonga ei sie chun, a chunga hla ei tarlang khom hi, “Aron hlànbieknahai chu a ngai ta nawh, Lal Krista thisen ka suol tlanna a nih” ti hung ni tang a ta, Pathien thu inchuktirna leh khom hung inkhuongruol tàng a tih.

Hlànbiekna hring & thienghlim
A hmaa ei thu zai zuiin ‘inthawina hring le thienghlim’ ti kha ‘hlànbiekna hring le thienghlim’ tiin ei thlak tah ding a nih. Hi taka inhlàn dinga a ti hi lungril le thlarau ni loin taksa a nih. Hlànbiekna maichama ran an inhlàn hrim hrim chu suol phurtu dinga thlalera a hringa kel (azazel) an insuo ti chauh naw chu that sa le chan nawi sa a ni vong. Tuta Paula hril ruok hi chu Pathien sin thaw dinga hringchan taksa, thatho le thienghlim inhlàn a nih. An leh, suol put mihriem taksa, Edena bawsietna leia suol lailet dèra ngai chu thienghlimna le felna Pathien, Pathien Indik, suol le tirdakum hrim hrim ngai thei lo kuoma chun ieng tin am inhlàn dingin Paula hin a hril am ning a ta? Chu taksa chu ieng leiin am thienghlimna le felna Pathien chun a lo pom hrim hrim ding? Pathien chu Thlarau a ni a, ama chawibiektuhai chun thlarau le thutakin an chawibiek ding a ni thu Isu ngeiin a hril a (John 4:23-24). Chuong chu a ni si chun, taksa chun ieng am poimawna a nei a?

Paula chun Isu Krista thina le thonawkna ringtu chu a thinaa hemde, ama le phùma um, ama ruola thilthawtheinaa keithoa um, Adam thar niin a ngai a. Chu chu Rom 6-ah chieng takin, “In taksa nuom zawng thil suolhai zawm dingin in taksa thi theia chun suolnain ro rêl ta naw raw se. In taksa penghai khom chu suol hmangruo dingin suol kuomah pe phal ta bok naw ro; chuong nek hmanin, mithi laia inthoka hung hring nawk angin Pathien kuomah inhlàn lem unla, in taksa penghai chu felna hmangruo dingin Pathien kuomah pe lem ta ro” (12-13) tiin a lo ziek bakah 2 Korinth 6:16-a chun ringtuhai taksa chu ‘Pathien hring tempul’ a ni leia vong thienghlim dingin a’n fui a nih. Kolosa 3:3-a chun, “In thi tah a, in hringna chu tu hin Pathien kuomah Kristaa chun thupin a um ta si a” a ti bakah “Tu hin chu mihriem tharin in inthuom tah a, chu chu Siemtu hrietna hau ding le ama angna nei dinga siem tharin a um pei a nih (3:10) a lo ti bok a. Chuong anga Isu Kristaa hringna neihai chauh chu Pathien ngaia fel, thienghlim le pom tlak an nih. Chuong ang taka hring le khawsak chu thlaraua Pathien chawibiek dan ding tak niin Paula chun a ngai.

Tu lai trong hmangin hril inla, inhlànna hringa taksa inhlàn ding thu a hril hin sandamna chang dinga mani ditthlangna hmanga Lal le Sandamtua Isu pom dinga inhlan thu ei hril vet hi a kawk nawh; Isu ring le pom tah, Pathien nau ni tah, Pathien mi hriethai thaw ding Paulan a hril a ni lem. A tawi zawngin, piengtharhai thaw dinga a ziek a nih. Chuonghai chu Pathien nau an ni tah leiin, khawvel nauhai thlèk dan le khawsak dan zui ta lo a, lungril thar put a, inthlakthleng dingin a hril a nih. Inthlakthleng thu a hril hin mihriem sung tieng le puo tieng nun, ngaituona, chang dan le chet dan iengkim a huop vong a nih. Chuonga an insiem thar pei chun a hmatiemin Pathien ditzawng thil thra, khawvel thra ti zawng ni lo, Pathien thra tizawng hung hrieng an ta, chu chu hrea an zawm chun a lawm tlak hung ning an ta, Pathien famkimna chu ringna lampuia thilthawa kal a chawi hrat dan angin damten an hung hriet fie pei thei ding a ni thu a hril a nih.

Hi thil hi thawk le khata thil tlung thut, A AW B a inthoka MA kai thut ang ni loin ahmatiema hmasawnna insersuon pei chu a nih. Chu chu “Siemtu hrietna hau ding le ama angna nei dinga siem thara an um pei” thu Paulan Kolosa mihai kuoma a hril khah a nih. Chu bok chu a nih Paulan Rom 1:17-a ringnaa inthoka ringnaah Pathien felna suklanga a um thu a hril khah.

“Siemtu hrietna hau ding le ama angna nei dinga siem thara um pei” ti hi la hang tuihni met ei tih. Eini rawi hin sakhuona thil hrim hrim hi taksa thrang loa thlarau thil nguka làk tum pawl ei um a, sienkhom hi hi Pathien thu khingbai a nih. Taksa le thlarau hi thil inzom le inmat tlat a ni leiin ui le kel anga thre hrang thei a ni nawh. Pakhat ngaisaka pakhat ngaithà chun nun a siksawi naw thei nawh. Nun siksawi chu nun hrisel a ni ngai nawh. Mihriema theina Pathienin a sie hi dannaranin zaa sawmkhat vel chauh ei hmang phak a, mi chungchuonga ngaihai hin zaa sawmpanga vel an hmang el thei. Siemtuin hi khawvela hin iengkim a sie sa vong a ni a, chu chu a hmu suok rawn rawnin hma an sawn hrat el a nih. Tu laia internet, mobile le thil dang dang, boruok zai hmanga ei indawrna dam hi thil um sa vong, a hmang dan ei hmu suok leia ei hmang trangkai thei chauh a nih. Siemtu hrietna tieng hung hau pei a, a thuruk le inthup hai hung hre sap pei a, ei thluok zaa sawmnga vel ei hmang thei pha chun vuongna khom ngai loin ei nuomna hmun hmunah ngaituona thläin a mi’n thrut el ka ring.

Boruok zai anga hrata ei vuong chun sekhon khatah hnuoi hi voi sari ei hêl suok hman ding a nih. Chu chu var fe hrat dan khom a nih. Paula khom van thumnaah a hang inzin daih a ni khah (2 Kor 12:2-4). A thil hmu le hriet ropui tak chu inngaihlut phànaa a hmang nawna dingin a taksaah hling siein a um a, hang hril châkna a nei pha leh hling chun a sun zok hlak ni awm tak a nih. Chu hling chu ama chun Setan tirtawn a ti daih a nih. Zawlnei inti, eini laia inlarna hmuhai hlak van ram le meidil an hmu thu hril vat vat châkin an mongin a zat el bok si. Thlarau chang seng seng, ei inang naw thei khop el. Mani nina nêka ropuia inhril hi a lo inhoi khom ni mei a tih.

Chu lei tak chun, hlabiekna hringa inhlànhai chu mani nina baka inngai sang lo ding le lungril fim puta mani nina inbi chieng dingin Paulan a’n fui a nih. A san chu, kohran chu taksa pum khata bung hrang hrang a um anga inpêng tuo vong le thilpek tum tum nei seng, mani theina muol senga thrahnemngai taka pu ding, lemderna thrang loa inhmangai le inlainat tuo a, inchawimawi ton a, theitawpa Lalpa rong bawl a, beiseinaa kal chawi a, sukdùdàna sel taka tuor a, ieng lai khom trongtrai a, tlasamhai somdawl a, mikhuol lawm a, mi suknomnatuhai malsawm a, lawmhai lawmpui a, traphai trappui a, inrem taka um diel diel a, chapo loa mi hnuoihnunghai pawl a, indu ngai lo a, suol chu suola thungrul lo a, mi po po ngaia mawi thaw a, mani tienga bek mi po po leh inrema um a, phuba mania lak neka Pathien thungrul dinga sie a, hmelmahai phing a trâm leh bu pe a, an dang a châr leh tui pe a, suol chu suola thungrul lo a, thratnaa hnè lem chu ringtuhai thaw dan ding tak nia a hriet lei a nih (12:3-21).

Inhlàn nun neituhai
Paulan ringtu nun dan ding a hrilnaah thil a hril uor pahnih a um a, pakhat chu iengkim hi Pathien lunginsietna zâr vong a ni thu le mihriem thaw ding tak chu Pathien dit zawng hriet le thaw a nih. Chu ding chun suol thisana Kristaa hring, felna bawi ni dinga taksa inhlan le thienghlim taka khawsak a trul thu a uor. Taksa penghai chu felna hmangruo dinga Pathien kuoma inhlàntuhai chu an chungah suolin thu a nei ta naw leiin mi zalen an ni a, iengkimah an thratna dingin Pathienin a thawpek a, thiem a’n changtir a, a chawimawi bok. Anni chu Pathien lunginsietna bêl, a ropuina changtu dinga buotsai an nih. A ditzawng thaw nawtuhai ruok chu Pathien lungsenna bêl leh a tekhi thung a nih.

Pathien pom tlaka thienghlima taksa inhlàntu chun ieng tin am nun a khal a? A puma inhlàn thienghlim a ni leiin ieng lai khomin felna Pathien chu a hnai thei a, a pawl thei bok. A kè chu inhlàn thienghlim a ni leiin thil thra thaw dingin a pên a, misuolhai remruot a zui naw a, an lampui a hraw naw a, hmusittu lai a thrung ve naw a, Lalpa lawmzawng chauh sùn le zàn a dawnkhawl hlak. A kut chu inhlàn thienghlim a ni leiin thil suol thawna dingin a sukporche nuom naw a, tuolthatna le mi suksietna dingin a lek ngai naw a, thamna la dingin a phar ngai bok naw a, thil thra iengkim thawna dingin a hmang lem hlak. A bau le lei chu inhlàn thienghlim a ni leiin khêl, thu thra lo le porche nekin thudik le thutak hrilnain, Pathien hrilsietna nekin inpaknain a hmang. A nä chu inhlàn thienghlim a ni leiin thu thra ngaithlakna tieng chauh a daw. A mit chu inhlàn thienghlim a ni leiin Pathien ditzawng tieng chauh nghain a meng. A hnâr chu inhlàn thienghlim a ni leiin Pathien lawmzawng rim inhnik chauh inhnamna dingin a hmang a, thil rimse dang a ngai thei nawh.

Pathien lawmzawng le pom tlaka mi po po ta dinga inhlànna hringa inhlàn hmasa tak chu hemde Isu, thia tho nawk kha a nih. Ama zuituhaiin Pathien an chawibiek dan ding tak chu hlanbiekna hringa inhlàn a, an ringna bulpui le sukfamkimtu Isu chu ringum taka zui a, an mihriem chanpuihai lai an theina le thilpek dong dan ang senga rongbawl a nih.

(January 17, 2015, Delhi)

###

No comments :