it is a matter of making intelligible a whole culture...
- Anthony Burgess
Kha hma poa lesson-a ei inbŭrna chu thu mal amanih tronglamkei ei hmang indik naw leia a kawk naw ding ei inkawktir dan thu a ni tlangpui a. Tu truma ei khel ding ruok hi chu Bible translation thil le inzoma trongkam indik lo ei hmang threnkhat le thu mal ei rem suol leia a kawk naw ding ei inkawktir threnkhat ei bi ding a nih. Thu ziek hi fimkhur a trulzie tar langna ding a ni bok. Ngaituona ril hmanga tiem le bi pei lohai ta ding chun thil nghokum, vok hmaa lunghlu pei an hril ang chauh ni rêk mei a tih ti ka ringhla nawh. Getsemani huona muchuknain a zim a zirtirhai kuoma Isun mengpui dinga a ngen trawk trawk tawl ang el khan, ei trong ei hmang suolna laka ei inveng theina dinga thranghar a hun takzie inhril tuo rop a poimawzie hi hrilin a siek nawh. Ngaituona hmang pei lo mihriem le hnam ta dingin dam khawsuokna lampui a um nawh ti hih hriet non a thra.
Genesis 29:1-3
May 30, 2008 khan Hmar Christian Fellowship, Delhi-ah Sunday School ka thruoi a, kan inchuk chu Genesis 29 a ni a, kan Baibul hmang chu Delhi Version a nih. Amiruokchu, textual corruption leia inlet dan inang lo a um nuol leiin Hmar tronga translation danghai khom ka en ve a. Mak ka ti bek bek chu Active Voice-a ziek el ding Passive Voice kher khera sentence tin deuthaw ei inchangtir el hi a nih. Chu thawna dinga ei hmangruo hmang tak chu past tense ‘tah’ ti hi a na, sentence tin deuthaw-ah a hmangna ding le ding naw thlu loin ei hmang a nih.
Hi a hnuoia chang 1-3 sunga hin thu mal 102 a um a, trong hmang dan le thu ziek dan indik lo dorzon khat neka tam a um bok. Chu chu a hmaa trong hmang dik lesson ei inchuk ang boka in hung bi seng dingin ka hung sie. Hi hi Bible Society of India sut (Millenium Edition) a mi a nih:
“Chu hnunga chun Jakob chu a fe pei a, khawsak nauhai ram chu a hung tlung tah a. 2 A hang en chun phûla tuisunsuo um hi a hmuh a, a kawla chun beram ruol thum hi an um zing a; chu tuisunsuoa inthawk chun beram ruolhai chu tui an indawntir hlak a nih: tuisunsuo kawta lung um chu a lien hle el a. 3 Chutaka chun beram ruol po po chu an fe khawm hlak a, tuisunsuo kawta lung chu an inhlum hmang a, beramhai chu tui an indawntir a, lung chu tuisunsuo kawta a umna pangngaia chun an sie nawk hlak a” Gen 29:1-3
Hmar trong indik loa kum tam ei lo inhrai khop tah leiin tiem vuoi chun a chunga thu khom hi indik thlupa ngai pal a ol khop el. Chu chawlolna tak chu a nih ei hnam hripui chu. I bi chieng ruok chun thil dang dang bakah hniek phawi der loa khêl muhlum hrilna khom a um a nih. Ei chang hung phora ei thu chai dinghai chu a hnuoia hai hi an nih:
Chang 1: “Chu hnunga chun Jakob chu a fe pei a, khawsak nauhai ram chu a hung tlung tah a.
‘Chu hnunga chun’ ti hi thil iemani thaw zo hnunga thil tlung a kawk leiin, hi thu le inzoma trongkam indik lem chu “Chu taka inthok chun” ti ni lem a tih. Hienghai hi thrang lo khomin ‘Jakob chu a fe pei a’ ti ringot hi a huntawk, a san chu ‘pei’ ti hin a’n zinna a sunzom ti a hril leiin. ‘Khawsak nauhai ram’ ti hi ‘khawsak mihai ram’ (land of the people of the east) ti ding a ni lem.
‘Khawsak nauhai’ ti le ‘khawsak mihai’ ti hi grammar dana a ngiel a ngana ei sui chun thil thuhmun a ni thei nawh. ‘Khawsak nauhai’ chu ‘Children of Mr.East’ tina a na, a hril ruok hi chu ‘khawsak mihai’ (people of the east) a nih.
‘A hung tlung’ tia ‘hung’ hmang hi a ziektu/hriltu umna hmuna inthoka ripawt a ni chun indik thei a tih. Amiruokchu, Genesis hi Haran khuoa inthoka ziek a ni naw leiin ‘hung’ ti hmang ding a ni nawh. Lekha ziek fimkhurhai chun thil a hungna tieng (direction) hril loa chieng thei lo a ni ngot naw chun an sie ngai nawh. Chuleiin, ‘hung’ ti hi hmang lo ding a nih. Chun, ‘a hung tlung tah a’ tia ‘tah’ hmang hi past tense hrilna dinga an belh a ni ring a um a, sienkhom ‘tense’ hmang dan indik lo a nih. Saptronga tense hmang dan le Hmar tronga tense hmang dan indanglamna an thlier thiem naw lei ni ngei a ta, ei Baibul lo hmang hlakhaia hin ‘tah’ ti hi sentence tawpna tin deuthawah an hmang a, Active Voice-a hril ding po po khom Passive Voice-in an inchangtir vong a nih. Baibul hmanga ei trong ei chokchawrawi dan hi pangzatum deu a nih.
Chang 2: 2 A hang en chun phûla tuisunsuo um hi a hmuh a, a kawla chun beram ruol thum hi an um zing a; chu tuisunsuoa inthawk chun beram ruolhai chu tui an indawntir hlak a nih: tuisunsuo kawta lung um chu a lien hle el a.
‘Tuisunsuo’ ti hi Lusei tronga an hmang leia ei lo kawpi ve a ni a, trongkam indik lo a ni el bakah ei trongah tuisunsuo a um ngai nawh. ‘Tuikhur’ a um a, ‘tuikul’ a um bok. Baibula khom tuisunsuo ti thei um sun chu Mosien a hmol hmanga a vuok suok chauh kha a nih. Chun, ‘tuikhur’ le ‘tuikul’ khom thil thuhmun a ni nawh. ‘Tuikhur’ chu tui intlingna ding khur ei siem, a sir vela lung ei rem kuol, ranin an sukporche nawna dinga ei inhuon a ni tlangpui. Tuikul ruok chu inthuk taka hnuoi an cho, a chim nawna dinga a vel tuoka lung rema char nghet, a monga tui intling ei chawi hlak chu a nih. Chu tui chu a khaina hmangin ei khai suok hlak. Hi taka a hril hi ‘tuikul’ a nih. Tuikul hi phairama ei cheng hnunga ei nei chauh a nih.
Chun, ‘a hmuh a’ tia ‘hmuh’ tia hin ‘h’ bel lo ding a nih. ‘Hmu’ tia ‘h’ belh a ni hrim hrim chun sentence a tawp hmak ding a nih. A hnungah ‘a’ tiin a zui hrim hrim chun ‘h’ bel lo ding a nih.
‘An um zinga’ tia ‘zinga’ hmang hi tense indik lo a nih. A hmu hlim hlol, chu khom chu a voi khat hmuna a ni leiin an um zing le zing naw hrietna hman a nei nawh. Beram ruol hmun thuma bok khawm lai a hmu a ni lem.
‘Beram ruolhai’ ti hi ‘beram ruol’ ti el ding a nih; ‘hai’ ti belh a ngai nawh. Amiruokchu, beram ruol hrang hrang laia ruol khat amanih, a neka tam hril bik ei nei pha ruok chu ‘beram ruolhai laia ruol khat etc’ ti chauh ding a nih.
‘Tui an indawntir’ tia ‘indawntir’ ti hi trongkam indik lo a nih. Hi tuikula tui hi beram ruol dawn dingin an khai suok a, chu chu an pek a, an dawn a, sienkhom an indawntir ngai nawh, Vok chu an fak ding bu i pek a, annin an fak a, i’n faktir ngai nawh. Naute amanih damnaw amani ruok chu mania tui an dawn thei naw leiin indawntir an ngai. Bu khom infaktir an ngai. Amiruokchu, tu khomin tuikula inthokin beram ruol tui an indawntir ngai naw a, an dawn ding an khai suok a, dawn dingin a kuongah an sung a, beram ruolin thrangpui ngai loin an dawn el hlak a nih.
‘Tuisunsuo kawta lung chu a lien hle el a’ ti hin kha lung kha tuikul sìn a ni thu a hril naw a, tuikul kota lung lien tak a um thu ringot a nih a hril. Tuikul leh an inmat nawh. Chun, naute trong hmang a, ‘el’ ti hei bel nawk lem lem hi chu, hril sei chi khom a ni nawh.
Chang 3: Chutaka chun beram ruol po po chu an fe khawm hlak a, tuisunsuo kawta lung chu an inhlum hmang a, beramhai chu tui an indawntir a, lung chu tuisunsuo kawta a umna pangngaia chun an sie nawk hlak a
‘Beram ruol po po’ tia ‘po po’ hi trong chuong a nih. Beram ruol chu an fe khawm ni loin an khal khawm a nih. Chun, tuikul kota lung lien tak el hi ieng am a nih ti ei hriet hmain an inhlum hmang thu ei hmu a. An inhlum hmang zo chun beramhai chu tui an indawntir thu ei hmu bok a. Ieng haihaw am hmangin beram ruol chu tui an indawntir ti ei hriet nawh. Sienkhom, chuonga beram ruol tui indawntir vong chu sin hautak tak el ning a ta, hun khom a lak sawt hle ring a um. Chu zoa mak taka ei hmu nawk chu lung lien tak an inhlum hmang ni si kha tuikul kota a umna pangngaia an sie nawk thu a nih. An lo inhlum hmang naw chieng khop el. Khêl an hril a nih ti hre si loin khêl chieng balin an hril a nih.
Delhi Version-a chu “Jakob chu a fe pei a, khawsak mihai ram chu a tlung a. 2 A hang en a, loa tuikul bula beram ruol hmun thuma bok khawm chu a hmu a, chu tuikula tui chu beram ruol chun an tlàn hlak a nih. Tuikul sìnna lung chu a lien hle a. 3. Beram ruol an inlawi kim pha leh ranpuhai chun tuikul sinna lung chu an nam son a. beramhai chu tui an pek zo pha leh an sìn nawk hlak a” tiin sie a nih. BSI sutah thu mal 102 an hmang a, Delhi Version-a chu thu mal 80 chauh a nih.
Ei hril sa nuom pakhat chu, DV hi thrangtharhai ta ding bika buotsai a nih. BSI le BFW suta Hmar trong ei ziek dan standat anga Saptrong khom ei kei ve tum chun Competitive Exam-a tling ve dam chu vana ra ang tlukah ngai inla, suol kher naw nih. Mi tam takin, abikin thranghlui tiengin Baibul bika ei ngai King James Version dam hi hang bi chieng inla, chang thumna tawpa khan tu lai hmang dan le ngaidana Saptrong indik lo hmangin, tuikul sin kha mihriemah (HIS) an inchangtir dèr a nih (And thither were all the flocks gathered; and they rolled the stone from the well’s mouth, and watered the sheep, and put the stone again upon the well’s mouth in his place... KJV).
Teplohai teplo?
Genesis bung khatna ei tiem chun, Pathienin ni ruk sunga a thil siem tinrenghai chu a en a, thra a ti hle thu voi sari top a chuong a. Thra ei ti thil chu ei lung sukawitu a ni hlak. Ei lung sukawitu thil rêng rêng chu ei ngaizawng amanih ditzawng a ni ngei hlak. Krista ngaizawngtu Pastor Thangngur chun,
‘I hmelah lawmna kim a um’ an ta,
I trongbau suok khom chu a thlum khuoi angin;
I mi hîpna i hmel ditum,
I trongbau suok thlum tak leh chun,
Aw hmu le hre ve dingin ka hung a nih
tiin hla mawi takin a khek suok hiel a ni kha. Pathien khomin a thil siemhai mawi a ti takzet zie Genesis bung khatnaah voi sari top a hril non a nih.
BSI sut ei Baibul hmang laia bu 21-na ei hang tlung ruok chun, Thuhriltuin ni hnuoia thil po po hi, eini tronga ei inlet dan chun, “teplo, teplohai teplo” a mi ti faipek vong bakah voi 37 top a hril non a nih. An leh, ni hnuoia thil um po po, Pathienin malsawmna tinrenga a’n khum le mawi a ti êm êm hai le chuonghai po po chunga thuneitu dinga a siem mihriem hringnuna thil tlung po po chu “teplo mei mei” a ni el thei ding am a ni?
Teu lo ve! Teplo mei mei khom ni lo, teplohai teplo dingin Pathienin khawvel le a sunga thil umhai hi a siem nawh. Thil thra naw taka mihriem ngai khom a hmangna ding tak hmuna chu thil thra le trangkai em em a ni vong. Tûr (poison) hi a hmangna ding taka hmang chun thil trangkai tawpkhawk a ni a, a hmang nawna dinga hmang ruok chun sietna le thina intluntu a nih. A teplo nawh. Mihriem lem hi chu ama angpuia siem a ni leiin teplo bawma khum chu a Siemtu lawmzawng ni naw nih. Chun, chuonga teplo mei mei hai ta ding chun Pathienin a Naupa tir naw top a tih. Ama angpuia a siem ei ni leiin a mi ngai poimaw a, a lairil kham zingtu chu ei nih. Mihriem hringna hi a hlu a, thil teplo mei mei a ni naw leiin a Siemtu thu loa lak a phal naw a, Dan Sawm a peka khom, “Tuolthat naw rawh” ti hi a chuong ngat a nih. Hringnun hi thil teplo mei mei a ni nawh; thil tep (?) po po laia tep (?) tak a nih.
‘Teplohai teplo” tia ei inlet hi Hebrai trong chun “Hebel” ti a ni a, a umzie tak chu “thuok, sûm, romei” tina a nih. Tui a hung so a, a hù a hung suok a, boruokah a’n zam ral nghal el ang hi a nih. Jakob lekhathona (4:14), “In hringna chu iem a na? Sûm sawt naw te hung inlang a, bo nawk el ang hi a ni si a” a ti ang le, Davida inpakna hla (Sam 144:4) a,
Mihriem hi thuok ang chauh a na,
A dam sung khom hlimthla anga
Ral nawk el hlak ang hi a nih (Delhi Version)
a ti ang kha a nih. “Mihriem hi thuok ang chauh a na” ti hi ei BSI le BFW sut ei Baibula chun, “Mihriem hi ieng khom ni lo ang a na, a damsung nihai chu hlim inhmang hlak ang hi a nih” tiin sie a na, “ieng khom ni lo ang” ti le a “hlim inhmang hlak” ti umzie ruok chu a hrie ei vang hle ka ring. Hausa si, hausa lo anga um ti ang deua poimaw si, ieng khom ni lo anga um tina hlak chu niin a’n lang bok si nawh. ‘Hlim inhmang hlak’ a um chun ‘hlim inhmang ngai lo’ a um amani ding maw!
Hi tak hi a nih, thu inlet a buoithlakna le fimkhur a ngaina chu. Trong pakhata inthoka trong danga Baibul inlettuhaiin thaw dan tlangpui chu Saptrongin, functional equivalence (FE) an ti a, chu chu a thu kawk phur suok dinga inlet tina a ni tak. Chuonga a umzie kawk dinga an ngai tak chu hmangin, King James Version (KJV) buotsaituhai chun ‘hebel’ ti hi ‘vanity of vanities’ tiin an inlet a, chuong ang chun Revised Standard Version (RSV) chun an hmang ve el a. New International Version (NIV) ruok chun, “utterly meaningless” ti a hmang a, Jerusalem Bible (JB) chun “sheer futility” a ti ve thung a, New English Bible chun “emptiness of emptiness” tiin a’n let. Hmar tronga a umzie tlangpui chu ‘teplo, umzie bo der, thil thlawn hulhuol, thil kawrong, fûn bo, kawk bo, a ruok’ tina a ni deu tak. Tu lai trong ler “I boruok top” ti hin iemani chenah a hrilfie el thei.
Chîk taka ei bi ruok chun, Saptronga atu inlet khom hin ‘hebel’ umzie tak a phok phak naw a, a umzie an hriet anga an hrilfiena ni takin a’n lang. Thuhriltu hin mihriem hringna chu ‘thuok’ leh a tekhi a, chu chu Saptronga ‘metaphor’ an ti hi a nih. Hnam tinin thil ei hril pha mani tronglamkei ei nei a, chu chu ei kalchar le inthlung tlat a ni leiin, chuong ang trongkam ei hmang pha chun ei thil hril tum kha a ngaithlatu le tiemtu ngaituona mitah a fie êm êm hlak. Israelhai chun an ram inhoizie hrilna dingin, ‘nenetui le khuoizu luongna ram’ ti tronglamkei an hmang a. A ngiel a ngana lak ruok chun, nenetui le khuoizu luongna ram chu tho, thilhring le thilhrik dang dangin bawm lut lut an ta, a rim sein thu vut vut a ta, por inthluokin innâl a ta, chengna tlak hrim ni naw nih. Amiruokchu, ‘nenetui le khuoizu luongna’ ti chu metaphor a ni leiin ram le hmun ‘hnienghnar’ le inhoi hrilna trongkam a nih.
Thuhriltu hin hringnun hi teplo le umzie nei lo a ni thu a hril naw a, ni khom a ni bok nawh. Hringnun hi a hlu a, thlakhla lo anga inpawt inpawthai khom hi thi rin pawla mi an ni nuom khop el. Hringnun anga hlu hi thil dang a um nawh. Damna ding chun nei po po khom seng ei inhuom deu vong a nih. Chuleiin, hringnun hi ‘teplo mei mei’ amanih, ‘teplohai teplo’ ei ti zat hin khêl ei hril a nih. Thuhriltu hin hringnun tawizie, ‘thuok’ ang chauh a ni thu, thil ieng khom hin an dai sawt nawzie le nisa hnuoia thil hrim hrim hi kum hlun tling zo hrim an um naw thu a hril lem a nih. C.Z.Huala’n, “Khawvelah hian hlun chhung rêng an awm lo” a ti kha hrilfiena thra tak a nih. Hi thu hrilna hi kei ngei khomin kum 1970-73 inkar khan hla pahnih - Châm Song Reng An Um Nawh ti le Kum Hlun Tling Zo Reng An Um Nawh ti Delhi tlanga inthokin ka phuok nghe nghe.
Thuok hi a poimaw em em a, thuok a tawp chun ei hringna khom a tawp nghal. Ei inthuok zing a, ei inthuok suok thli chu a suok ruolin boruokah a’n zam ral nghal a. Ei hringna khom eini thu ni loin, sawt naw teah a tawp a, chatuon boruokah ei inzam ral hlak a nih. Hringnun hi ‘thuok’ ang chauh a nizie thu hrilna Jakob (4:14) le Sam (144:4) ei tar lang tah le Job (7:7), Isai (40:6-8) le Isu Krista thu hril (Mathai 6:25-34) hai hi pawi kawm thin ang an nih. Hringnun le damsunga thil ei tuokhai hi a ieng khom, thra a siein, kum hlun le cham song hrim a um naw a, iengma lo le thuok (hebel) ang chaua tawi a nih.
(January 28, 2015, Delhi)
###
No comments :
Post a Comment