Search


Jul 27, 2015

Paula Tonhriet


Ka hrat naw pha leh ka hrat chauh
hlak a nih- Paula (2 Kor 12:10).

July 19, 2015 Pathienni-a Hmar Christian Fellowship, Delhi (HCFD) Sande Sikul inchuk chu Thilthawhai (Tt) 9, Damaska kotsuoa Paula tonhriet le Peter-in zeng pakhat a sukdam thu le mithi pakhat a keitho thu a nih. Kan thruoitu khan nasa taka a’n buotsai thu le phek 15 zeta sei a ziek suok thu a hril laiin, inlusuhai kei harna dingin khuong hmang a ngai hiel a nih. Paula tonhriet rapthlakzie le inlusuk chu thil inhmè lo tak a nih. A poimaw ti hrietna chu voi li top hi chanchin hi hrilin a um: Tt 9:1-25; 22:1-21; le 26: 12-23 ah Luka rikawt ei hmu bakah Paula ngeiin Galati mihai kuoma a lekhathonah tam tak a ziek (Gal. 1:11-24).

Tt 9:1-20 chen thupuia Hmar tronga Baibul version panga ei nei po poin an ziek chu ‘Saula piengtharna’ ti a ni vong. Saptronga ruok chu ‘Conversion of Saul’ an ti ve thung. An leh, ‘piengtharna’ ei ti hih ‘conversion’ tina a ni? A ni nawh. Hi lei tak hin a hma Inrinni khan Sande Sikul thruoitu ding kuomah, “Saula kha a piengthar a ni?” tiin ka’n don a, “Piengthar e” tiin a mi don. Zawna ka siem san a man chie naw khom a ni el thei. Chu chu a hnungah ei la hung hril fie tum ding a nih. A hmasain ei thu sai ding tlangpui la hang tar lang phot ei tih.

Inhmuok dangdai
Saula an ti, Tarsa khaw mi, Jerusalema sakhaw thila an mithiem filor Gamaliel inchuktirna hnuoia seilien, threnkhat hril dan lem chun a dung feet 4 le a chenve, ngal kuol, bawk inbûr, hnâr inkul, sam inthir bap, mitkhur inthuk le a mit puol tieng, jang inkul nia an hril, sakhaw mi fir le turu dinga duong, Farisaihai laia member pakhat ni ve chun Isu Krista ringtu le a hnung zuituhai chu an Juda sakhuo kaltua ngaiin, sukchimit tumin nasa takin thrang a lak a. Stefan an deng hlum trum khoma a meizăng hlaptu, Talibanhai Taliban a nih.

Saula chun an ram puo tienga Juda mi, Isu zuituhai chu man khawma sukchimit tumin, Judahai Inpui Sanhedrin-a inthokin man theina lekha a lak a, an ram puo tieng, Suria rama khawpui Damaska panin a’n thok suok a. Jerusalema inthokin Damaska hi km 218 vela hla, kelawnga inzin chun a sawt naw tawpah ni li lam a nih. Chutaka inthoka a mi manhai khit khawm a, Jerusalem tienga hung thruoi chu thil namen lo tak ning a tih. An Juda sakhuo humhalna dinga a thrahnemngaina le tumruna hi a nasain ngaisang a um khop el. Sienkhom, kotsuoa lo hmuoktu danglam tak chun mi danglam daiah a lo inchangtir lem si!

Sŭn pachangah, Damaska kotsuo an tlung chun vana inthokin var zung ‘laser beam’ in Saula chu a sakor chunga inthokin a hung kap thlak top a. Rawlin, “Ieng dinga nangin i mi sukduda am a na? Hawlna hmol zum kheng hi i ta dingin a na thlawn chauh a nih” tia suosalin a hung rikrap a. A ngam lo thilin trêk anga a hung dêng zet chun, “Lalpa, tu am i na?” tiin a’n don ruoi el a nih. Rawl chun, “I sukduda Isu ka nih” tia a’n puong bakah a thaw ding awrdar a pêk nghal a, “Tuhin tho la, khawpuiah lut rawh, i thaw ding lo hril an ti che” tiin. An inhmuok dan hi hril tling khop hrimin a rumintang a nih.

Hming indon
Baibula hin kha hma khan Pathien hming indon mi pahnih an um ta a. A hmasa tak chu Jakob a nih. Zankhuoa a’n buonpui kuomah, “Lunginsiet takin i hming mi hril rawh” tiin a ngen a, sienkhom “Ka hming chu ieng dinga i mi’n don?” ti ringotin a don (Gen.32:20). A hming a hril nuom nawh.

A pahnina chu Mosie a nih. Chîmbuk choka inthoka hung betu le Aigupta ramah fe a, a mi Israelhai sansuok dinga tirtu chu a hming a’n don a, sienkhom a hming hril loin, “Kei chu kei ka ni el” (I AM THAT I AM) tiin hoihawm lo takin a don (Ex.3:14). Chu chu “Um zing chu ka nih” tia inlet thei a ni bok. Saptrong leh chekpola grammar trongkama inlet chun, “Kei hi present tense ka nih” tina a ni thei. Zing le zana danglam lo Pathien hi present tense a ni zing. Chu chu Chatuon Mi a nina san a ni bok. Chun, Thuthlung Hluia hin “Kei hi LALPA in Pathien chu ka nih” tia a nina a hrilna a tam em em. Hun le hmun dang dangah mihriemin a nina an tonhriet dungzuiin hming hrang hrang an pek a, chuonghai chu a hming ni loin a nina (attribute) hrilna vong a nih. Isaiin (9:6) hming pali a hril- Remruottu Mak, Pathien Hrât, Chatuon Pâ, Remna Lal- hai khom hi a nina hrilna vong a nih.

Eini lai chu upa lemhai hming indon phong dam hi thil mawi lo, hoihawm lo thil a nih. Churachandpur-a chawl hmanga kan suok hmasa tak trumin kan mi tlum takin kan upa tak a va biek a, “Mr. Khawtinkung” a va ti chuh, kan inzak kher el. “Bawi, chuongchun an hmingin upahai ko ngai a ni nawh, Papui ti lem ding a nih” tia ka hril chun, “A hminga ko phal lo chuh ieng dinga a put?” tiin a mi’n don let a. Saphai laia khawsa thrang, upa ieng ang khom hminga inko hlak an ni leiin, hming loa ‘Uncle’ ti vela inko hi mak   an ti lem a nih. Pathien ruok chu Lal Biekna ei hril pha leh mani trong sengin “Pa” tiin ei ko.

Ei Pathienin hming bik, hmêl bik le trong bik a nei nawh. Thlarau a ni leiin mita hmu thei a ni bok nawh. Mihriem le ei inzom theina dinga mihriem taksa puta hung Isu fe thleng chauh naw chun Pathien chu hmu thei a ni nawh. Chu chu a nih Johanin thu chu mihriem taksa puta a hung inchang thu a lo hril khah. Chuleiin, Saula barakhaiin tu am a ni thu a’n don chun “I sukduda Isu ka nih” tiin chieng takin an puong el a nih. Hi hi ei Baibula mihriemin Pathien hming an indon hlawtlingna hmasa tak a ni ka ring. A hming poimawzie khom Johan vekin a san tawi fel takin a hril: “Ama lawmtu le a hming ringtu taphot chu Pathien nau ni theina a pêk” (1:11) tiin. Ama bok chun, “Tu khomin Pathien an hmu ngai nawh, Pa angsunga chêng Pathien Naupa nei sun chu a chanchin inhriettirtu a nih” tiin a hril (1:18).

Thuthlung Hlui le Thar Ramri
Damaska kotsuoa hin Saula nunah Thuthlung Hlui (TH) le Thuthlung Thar (TT) ramri chieng kuoua thrè felin a um thu ei hmu a. Chu thil umzie chu ei hril fie tum dan a khuongruol naw rup el thei. TH hi TT buotsaina le TT hriet fie thiem ding chun TH hriet chieng a trulzie thu hi ei pom tlang vong ka ring. Hi hrilfiena ding hin mi pakhat chauh thlang suok ding ni inla, Mosie nek daiin Saula (Paula) hin a tlak lem. Ama hi Isu neka kum sawm vela naupang ni dinga ring a nih. Thuthlung Hlui huna Judahai sakhuo fîr taka kengkawtu dinga Juda sakhuo hrietna le theulawzian ni dinga mi thiem filor Gamaliel inchuktirna hnuoia seilien, Farisai indik tak, Juda ser le sang le dan le dun zawm kim mi a nih. Tu laia um, Muslim ni sien, Jihadi No.1 ni ngei ngei a tih.

Ama ngeiin Juda mi fir le turu, Isu Krista zuitu kohranhai sukchimit tuma a kûl a tâia thrang hlak a nizie le Jentelhai laia Chanchin Thra hriltu ni dinga a nu sula a um laia inthoka Pathienin a ser hrang, a lunginsietnaa a ko a ni thu a hril bakah “Jentelhai lai Chanchin Thra ka hril theina dinga a Naupa ka kuoma a hung inlartir lai khan mi dang tu khom ka’n rawnpui nawh. Tirko ka ni hmaa tirko lo ni tah, Jerusalema umhai kuomah ka hang fe bok nawh. Arabia ramah ka fe nghal a, chu taka inthok chun Damaska-ah ka hung kir nawk chauh lem a nih” (Gal 1:15-17) tiin a hril bok. Chu chun TT huna rongbawltu dinga TH huna Pathienin a lo ser hrang le Mosie anga thiemna tinreng inchuktirna lo dong tah a nizie a chieng. Chuleiin, “Lalpa, tu am i na?” ti Saula’n a’n don hi Pathien a la hriet ngai naw lei anga hril tum chu Thuthlung Hlui hun po po hnawl hmang vong ang a ni thei a, inchuktirna him lo a nih. Saula, a hnunga a Jentel hminga ‘Saula’ hung ni tah khan a thi chenin Juda mi a nina a kengkaw zing a nih.

Thuthlung Hluia an Juda sakhuo fîr taka kengkaw dinga turùna lungril an lo tù khan Saula le a sangawi zawnpuihai mit kha a sukdel a, thonawk Isu kha an hmu thei naw leiin an thlarau mit sukvarpek dingin Damaska kotsuo-ah Isu’n a lo tuok a nih. Chu hmuna chun Saula nunah TH le TT inthrena mellung chu phunin a um a, TH huna Pathien thu a lo inchuk po po kha TT huna bung le chang poimaw, 24% zet hluotu a lo ni tah a nih. Chuleiin, Anania kuoma inlâr Lalpa chun Anania lung himawna hrilfiein, “Fe el rawh. Hi pa hi Jentelhai le an lalhai le Israel mipuihai kuoma ka hming phur luttu dinga ka hmangruo thlang a nih. Ka hming leiin rinum ieng ang am a la tuor ding ama la’n hriettir ka tih” tiin a hril a nih. Hi taka ‘hmangruo thlang’ tia sie hi BSI suta chu ‘bêl ruot’ (chosen vessel) tiin an sie. Saula chunga thil tlung po po hi Remruottu Mak remruot anga tlung a nih.

TT huna Pathien hmel ei hmu hih tirko Paula’n a tukvera inthoka Isu Krista nina a hmu dan le a umzie a hril fie danin a thruoi nasa khop el. Hriet thiem el harsa, a ni naw zawnga kei kawi rak thei khom a tam. Peter ngeiin a lekhathonah (2 Pet 3:15-16) “Lalpa dawtheina hi sandam in ni theina hun remchangah ngai ro. Pathienin varna a pek angin ka unaupa dittak Paula khomin hieng thu hi a ziek hlak a. A thu ziek threnkhat chu hriet thiem el a’n tak a, ieng khom inchuk lo le mi nghet nawhaiin Pathien Lekha thu dang an ngai kawi ang bokin an ngai kawi a, anni le anni chungah sietna an intlungtir pha hlak kha” tiin a hril. Chu chu kum sanghni hnunga khom a la’n dik zui pei a hoi khop el. Tuta inthoka kum sang iemani zata teknawlawzi khawvel thara chenghai chun a hrilhai hi an hriet thiem el tah rawi mawh! An hriet thiem naw hulhuol thei bok.

Bêl ruot vs Ruot lawk
Anania kuoma inlâr Isu ngeiin a hming puong dartu ding hmangruoa Saula a thlang thu a hril le Paula ngeiin chu dinga a nu sula a um laia inthoka Pathienin a ser hrang, a lunginsietnaa a ko a ni thu a hril (Gal 1:15) hi besana hmang a, ‘Ruollawk Theulawzi’ an khukpui rak hun a um. Presbyterian kohran le Reformed kohran khoma Westminster Confession of Faith a Thuring pakhata an lo pom tah a nih. Sienkhom, Khawthlang Kohran lai ngaidan zau, tu lai ngaidan anga Baibul thu fepui thlang lem an hung tam hnungin, Ruotlawk Theulawzi hi thuring indik lo anga ngai hiel pawl an tam tah. Chuong ang bokin kha hmaa an lo khukpui, Dispensational Theology khom. Hi thua inselnaa hin lut ei tum naw a, lut a trangkai bok nawh. A poimaw tak chu Iengkimthawthei, Iengkim Lalpa, iengkim siemtu le iengkim chunga thuneitu chatuon thiltum anga thil tlung a nizie hriet fie le lunginsietna zara mi tin ta dinga a thlawna sandamna lampui buotsaia um chu chang le chang naw thuah mihriema ditthlangna Pathienin a sie leh an intringmit tlat a nizie hriet chieng a nih. Sandamnain mi tin a huop kim vong.

Paula chun, “Kristaa a lo ruot lawk ang taka ama ditzawng anga thaw a tum thuruk chu a mi’n hriettir a. Hun a kim phaa Kristaa hlen dinga a thil rêl lawk chu van le hnuoia thil iengkim hi lu pakhat, Krista hnuoia hui khawm vong a nih. Ama remruot dan le dit dan ang taka thil iengkim hlentuin a mi lo ruot lawk angin, Krista zarah rohluotu nina ei chang” (Ef 1:9-11) tiin a lo ziek a. Chu el khom chu ni loin, “Pathien hmangaituhai, aman a ruot anga a kohai ta ding chun iengkimah an thratna dingin a thawpek hlak ti ei hriet. A hriet lawkhai chu a Naupa ang taka um dingin a ruot lawk si a, a Naupa chu unau tam tak laia nau lutir a hung ni theina dingin. Chun, a ruot lawkhai chu a ko a, a kohai thu thiem a’n changtir a; thiem a’n changtirhai chu a chawimawi bok a nih” (Rom 8:28-30) tiin a ziek bok a. Peter-in a ti ang hrimin, Paula thu vuokthlak tam tak hi hriet thiem el a harsa. Pathienin iengkim hi a tum hlenna dinga a dit dan ang taka a siem a nih. Mihriem hmanga a tum hlen dingin pumruo, hmelhmang le theina hrang hrang neiin mihriem a siem bakah ditthlangna a pek seng. A lunginsietna zarin Isu Kristaah mi tin ta dingin intlanna sin a zo tah, a ring nuom taphotin chatuon hringna an neina dingin. Pathien ditzawng chu mi po po sandama an um hi a nih. A ring nuom nawhai ruok chun an ditthlangna maw an phur a nih.

Ditthlangna ei hmang indik le indik naw hi mani thu a ni chie am? ti zawna hi ei don ding pha leh Damaska kotsuoa Saula chunga thil tlung hi mi tam tak lungrilah a hung inlang hlak. Saula khan a ditthlangna hmangin ringtuhai hrem le suknomna dingin Damaska a pan a nih. Sienkhom, a thu le hla thrang loin a thaw tum chu dangin a um bakah a letlingin a’n thlak danglam a nih. Ieng leiin am? Vara sun thlutu thupek chu awia a zawm leiin. Thupetu chun a nu sula a um laia inthoka a rongbawltu dinga a lo ser lawk a nih. Sera a um san a man hma chun a letlingin a khawsa hlak. A hung man hnung ruok chun, “Krista mi man san chu hlen ngei tumin hma tieng ka nor pei a ni lem” tiin Efesi mihai kuoma a lekhathona chun a ziek (3:12).

Mi tam tak chun Saula tonhriet anga vara sun thluk a, inri rum ruma piengthar dingin an inbeisei. Tawpkhawk thila inben harna a nih ti an hriet naw lei khom a ni el thei. Vangsietna rapthlak amanih, natna khir tak amanih, eksidena tuoksiet tuok amanih, thina amani le thil dang dang tuok leia Isu Krista le intuokhai hi Saula tonhriet ang hrawa vangduoina kuta ben hara umhai chu an nih ti inla, ei hril suol ring a um nawh. Lungril fima Pathien thu tiem le inchuk a, chung tieng le inzom dinga ditthlangna hmangtuhai hi mi vangnei tawp an nih.

Piengtharna vs Conversion
A tira ei hril vuoi tah ang khan, Saula tonhriet hi eini Baibul hmanga hai chun a thupuiah ‘Paula piengtharna’ tiin ei sie vong a; Saptrong Baibula hai ruok chun ‘Conversion of Paul’ an ti thung. ‘Piengthar’ ti trongkam hi eini lai kum 1958 laia inthok khan a hung inlar tran a, ringtu ni le ni naw inkhina hmol takah ei hung hmang a. Kha hma khan chu Pathien thu an va hril a, an lo awi chun an hming ziek lut dingin an hril a, ringtu kristien an hung ni hlak. Chuonga ringtu lo ni
tah hai chu piengtharna thu ei hung satpuia inthok le inkhina hmola ei hung hmang hnung khan mi tam tak piengthar lo anga ei hung sie leiin ei sukchi-ai hle. Hi hi Pathien sinthaw am Setan kut rolna ti sui tlak a ni ka ring. Ringtu tam tak lungrila ringhlàna siemtu a nih.

Chik taka Baibul ei bi ruok chun, ‘piengthar’ ti trongkam hi a um naw ni sien a hoi. Nikodem kuoma Isu hril, “Tu khom a piengthar naw chun Pathien ram hmu thei naw nih” (Joh 3:3) ti hih a umzie tak chu “chung tienga inthoka pieng” tina a ni a, chu chu Saptronga ‘born again’ tia an inlet anga ei inlet sawng leiin ‘piengthar’ ti hih a hung suok niin a’n lang. Kum 2009-a ka thusep ziek ‘Inpan Hlawk’ a chun hieng hin ka ziek a:

Grik tronga piengthar umzie
Grik tronga pieng thar hrilnaa thu mal a hmang chu anothen a nih. Grik trong chun umzie pali a nei a. Pakhatna, ‘chung tieng’ tina a nih. Mathai 27:57-a Pathien Biek-in puonzar a chung tienga inthoka a hnuoi tieng chena inthlêr thu a hrila khan ‘chung tienga inthokin’ tinaah anothen ti hmang a ni a. Thilthaw 26:5 a Paulan, “A tira inthokin ka chanchin in hriet a” tia ‘a tira inthok’ ti trongkam a hmang kha Johan 3:3,7 a ‘pieng thar’ ti-a inlet thu mal leh hin thuhmun char a nih. Chun, Luka 1:2-3 a, a bula inthoka iengkim fel taka a sui thu a zieka hin a ‘bula inthok’ tinaah hi thu mal hi hmang a ni bok. Galati 4:9-a Paulan ieng leia zirtirna chau le hmangna bo tienga kir nawk am an ni a? ti thu a hrila ‘kir nawk’ a ti trongkam char hi Johan zieka mi, ‘pieng thar’ tia ei inlet hi a nih. Hi ei hril nuhnung tak hi ‘born again’ tiin Saptrong Baibul tam lemah an inlet a, chu chu eini khomin siem danglam metin, ‘pieng nawk/non’ ti loin ‘pieng thar’ tiin ei hung hmang tah a nih.

An inbieknaa inthoka ei hmu dan chun Nikodem khan hi trongkam umzie nia a man chu ‘pieng non’ a ni a, chu chu mihriem umphungah thil thei a ni nawzie thuin a don nghal hrim a nih. Isun a hril nuom tak ruok chu chung tieng le inzomna le insuina nei, chung tienga inthoka Pathienin a hring, “chung tienga inthoka pek i ni naw chun ka chungah ieng khom thaw thei naw ti nih” (John 19:11) tia Pilat a hrila ‘chung tieng’ ti a hmang kha ‘pieng thar’ tia ei hung hril pei chu a nih. A ngiel a ngana sui chun, ‘pieng thar’ ei ti tak hi Baibulah a um nawh. Pathiena pieng, Pathien hring, thlaraua pieng tia ei hril bok aiawa ei hung hmang inlar tah chu niin a’n lang.

Hi trongkam ‘pieng thar’ ti tluka tu laia thu mal ei hmang pawlawt hi tam kher naw nih. Chung tieng le inzomna nei si lo, chu chu kha kha rongbawlnaa inthoka ‘pieng thar’ ei tam a, ei pieng thar non ei pieng thar non a, eini lai lem chu a mihriem nambar nek daia tam piengthar ei tam tah niin ei inhril. Ei rongbawltuhai hlak chun insukktheina taka hmangin, beiruol tawp zatin pulpit tlangah an sukpiengthar zat nambar an puong dum dum a, chung tieng hrietpui, Pathiena inthoka pieng ruok chu, ei tam ngai si nawh. Nikodem chun chung tieng mi a pan a, chanchin sui tham a maksan a; eini rawiin hnuoi tieng mi huorin ei pan a, chanchin sui zui tlak nei ei vang hlak a nih.”

Damaska kotsuoa a tonhriet khan Saula kha Isu Kristaah chung tieng leh a suizom chieng khop el ti chu a hnunga rong a hung bawl danin a namdet hne khop el. Saptronga ‘conversion’ ti an hmang ang hrimin, TH-a inthokin TT-ah a’n let top a, sienkhom Juda mi a nina ruok chu a thi chenin a kengkaw tlat a nih. Chu chu ‘conversion’ tia ei hriet dan tlangpui, sakhuo pakhata inthoka sakhaw danga inlet le pakai amanih, sakhaw dang zuia saphun amanih ang leh Saula’n TH-a inthoka TT-a a pen lut hi thil thuhmun anga hril thei a ni chie nawh. A lekha ziekhai chîk taka ei sui chun TH huna Mosie Dan pek le an thilthaw le hril lawka um po po kha lunginsietna thlazar hnuoia Isu Kristaa hlen a nizie thuah a khal lut tum vong a nih. Chu sin le mawphurna chu hlen dinga sula a um laia inthoka ser hran a ni tlat a!

A tawp taka chun, TH khawvelin a mit a sukdel leia TT khawvel hmu thei lo le TH bawma TT khup khum tuma thrang la Saula chu ni thum zet khuo hmu thei loin a um a, chu sung chun fak le dawn a zong nawh. Anania-in a hung trongtraipek hnung chun a mita inthokin phuhlip a hung tril trak trak a, khuo a hung hmu thei nawk ta a. A tho a, baptisma a chang a, bu a fak a, a tha pangngai a hung put nawk a, rongbawl sinah a pu nghal a nih. Ei sungril mit tuomtu phuhlip hrang hrang, mitdela mi siemtuhai hi ei phi thlak rawn ang peiin mihriemin kong hrang hrangah mit varna ei hung nei a, ei hung hmu hla deu deu a, ei ringna phu ang peiin hmu thei lo khom ei hung hmu thei hlak a nih.

Chuonga lungril le thlaraua mihriem mit hung var deu deu pei a, a hmaa a hmu thei lo le hriet thei lohai a hung hmu le hriet fie pei hi Saptronga ‘stages of realization’ an ti hi a ni a, eini trong chun ‘chiengna kailawn’ ti ding ni awm tak a nih. Chuong kailawn laia pakhat chu Damaska kotsuo hi a nih. Hringnuna Damaska kotsuo tlung tah le la tlung lo chu sun le zan angin an danglam a nih.

(Delhi, July 24, 2015 Friday)

###

No comments :