Lalnunnem*

A hope beyond the shadow of a dream
- John Keats (Endymion)

Thlaram thla arkai zan chu ni hni zetin a pêl tâk leiin thla chu a suok inhnu deu tah a. Zanbu fak khop chun ka sunghai inkhawm dinga an suok vong leiin makhat chauvin kan chawr tienga ka riekna pindana chun inthrungin, thla hung suok tawm, kawl êng phût el chu ka thlir a. Van chu an thiengin, thrâla Tuiruong lipui ang elin a dum pawl rui el a, sûm hlekte khom hmu ding a um nawh. Favang thlifim damtea hrâng hieu hieu chun kan chawra zawngtrâ le saisêr hnahai chu a thawi hning sel sel a, ni dang nekin an mawi bik zuolin ka hriet a.

Sak tieng ka hang thlir chun Kailam zopui le Vankisong rawlhai chu inthim khupin, zan lalnu ropuina êngin a hung sun mawi hun ding chu nghakin zal hmun an rem a. Chuong rawl insi khup el pûk kara chun lasi khuovang cheng dingin pipuhai chun an lo ring hlak a, trâu meiser sit khom an hmu zing zing hlak. Chanchin Thra êngin chuong inthimna ram chu a hung sun var hnung khomin chuong ang ringnahai chu a thi hmin el naw leiin kan naupang lai chenin trâu meiser sit+ chu hmu beiseiin kan thlir hlak a, kan hmu châng khom a um rêng a, a mi râp thei êm êm. Vankisong tlang sîpah hin lungtolawt a um a, chu chu Dâmkhur lal, Chawrkhup farnu puonkhawngna hmun niin an hril hlak. Chawrkhup hi Hmar pahnam Leiri laia a kaupeng Pudaite a na, mi lien le hrât khawkhêng, a lu khom arbawm tiet niin an hril. An lalna Dâmkhur hi Burma, Manipur le Mizoram inramrina hmun a ni a. Chutaka inthok chun Manipur rama Thlangumhai a va rûn hlak a. A tawpah voi khor Pepu an ti chun Parkhuong tlangah feiin a khaw hlum niin an hril.

Kan in sung chu a rê thrup leiin inzupuihai chun mitmei vêng ding nei nghal lo, tukrop le tlungzam kara chun insaiin an inhnot kuol a. Kan chawr tieng ngaibawka peleu sungkuo lawi hmun rem khom chu an intar deu ni ngei a ta, a thren chu tlâk inlauva thranghmun remin an châng ri sal sal bok a. Kan pansak tuolzawla chun naupang ruol, tuolchai dinga an inhawr khawm lai lai rihai chu ka hang hriet a, ka naupang lai hun an min hriet suoktir leiin lung an suklêng hle a. Chu zan chun bu ka fak treuvin ka hrieta chu trâm êm êm angin kan hriet tlat a, a ngaina tak khom ka hriet nawh. Ka thlarauvin thil mamaw le tlaksam a nei khom a ni el thei.

Thla chu a hung suok tut tut a, khuo an thieng leiin meng inno a tum hle a. Imu suok hmel ni awm taka zâl khup el tlanghai le kan khuo rizâp ramhmângpui, a hnuoi thel hun el chu a ropuinain a hang sun meu chun imu suok hmel hrim put ta lova hlim hmêl puta hung tho sung sungin ka hmu a. Thla chu fahrel chen vêl a ni ta a, naupang ka ni laia a zie pangngai bok a la put a, a bûng thing zari khom a la dang chuong nawh. Pi le puhaiin thlapa bûng thing zara zawng inban hmuhai chu an thi inhma hlak an lo ti chu khêl mei mei a nih ti lungrilin hre zing lang khom ka mitin a zong a.

Chuonga ngûk êm êma ka thlir zing lai chun zawngte inban awzawng chu hmu ta nekin, ieng lai khoma ka thlir nghok ngai lo, ka lungdum le ka hmangaih, a hming khoma ko phal lova duot tawpkhawka, ‘Enchimlo Nêmpui’ tia ka ko hlak, thrang khat zet liem taa thina kut nunrawngin a itsikna thlipui insuo a, a kumûm lai par hman lova a lo zuot thlak tah, ka ditchimlo Nêmpui hmel ngei el chun hlim sieuva mi hung en hin ka hmu a. A hmai inphân, a bawk par mawi, a bieng inno sen chik chek le a biengsum, mi run hlum deuthaw hlak, a hnâr inzum vawk el, chol kai si lo a zawlaidi mit meng khu sing seng, a laia a bahri thrîn le a sam dum tle sen sing seng, a thlâia a put hlak, a liengko ve ve chunga inbât thla hnieng le aw! a hner inphân, intruo par vul vanglai khom sing zotu le a changtieng uiha inthuo met, a bau a phong meta dawk tat el, an nui chânga lungngaina thlipui intûr ngul khom lawmna ni vara inchangtir theitu, thlir nghokum lo ka Nêmpui chun a kuta mi hung hûiin ka hmu bok a.

Huihah! Hang vuonga hang pom nawk vong vong nuomin ka lung chu an phu rang hle a; kuo châk taluoin ka kut chu a aiinkhuop a ni tak a. Taktak sawnin, en chieng zuol nuomin ka mit ka hang nuoi a, ka hang en nawk chun a lo um ta si nawh. ‘Nempui, Nempui’ tiin ka rawl nei sunin ka kova, ka rawl chu boruok mong nei lova chun a thamral a, kan chawr saiser buka toktawngang intlak ri chau chun a mi don ta lem si. Aw, ieng dinga ka mit ka hang nuoi kher kher am a na! Mi rimri ka va ni ngei! Beidong le beisei takin thlapa chu ka thlir zing a, ka mit chauh a kham thlawn si.

Chu thla zung mawi chun ka pindan rê le inthim chu a ropuinain hung cheimawi sienkhom, ka hringna pûk inthim chu a hung belsa zuol chauva. Chu hmangaina pûk rausan hnung, Nêmpui pûr dova kan vaina hmun chu hlimna kawl êng hrimin sun ve ngai naw sienkhom, ka hringna chun suoksan zai a rêl thei hri si nawh. Thla vara chun ka thingrem chu ka phor a. Kumpui sûl sawm zet an voi ta hnunga ka ni tin chanchin ziekna Diary a Nêmpui thlalak, khawvela ka rothil hlu nei ve sun, târ khom târ phal lova ka sie thrat chu ka lak suok a. Thlapaa a hmel hlim sieu ka hmu ang char khan a hmel a la danglam chuong nawh. Ngaina êm êm le mitthli far zoi zoiin ka pom a, ka fawp ngawi ngawi a.

Nempui sik ang chara a thlalak ka pom lai chun ka chawra saiser kunga chun vate mak tak el, an hrâm ri ka la hriet ngai hrim hrim lo, chu a hung inhrâm lau lau el a. Nempui thlarau hung lêng ngei a ni ringin inrang takin ka tlan suok a. Chu vate chu saiser kunga inthokin kan in chung ngaibawka chun a fu son a, khawsawt taka inhrâmin lu a suk bak bak a, a thu hung hawn umzie chu ka hriet thei si nawh. Tiena Zawlpal palai, Tuolvung ko thiem vahui angin thu inzawt ve thei sien chu, khawvel ngaithlak tham chanchin hawn ngei a tih ti ka ring a. Ka mang amani hiel sawnin, en chieng nuomin ka mit ka hang nuoi nawk a, ka hang en nawk chun chu vate hrim chu a lo um ta si nawh! Beidongin ka zong vêl ruoi a, bseiseina thlawn chau a ni si. Aw, ieng dinga ka mit ka hang nuoi kher kher am a na! Mi rimri ka va ni ngei!

Beidong le lunghnûrin ka pindana chun ka lut nawk a. Chu ni champha, kum sawm zet liem taa ka Diary-a ka thu ziek chu ka hang tiem a:

Voituk zing dar 4 hin ka hmangai tak Lalnunnem chu thina’n a bânah chelin a mi lo thruoi hmangpek ta a, trapin ka ko kîr zo nawh. A kumûm par ding ka lawm laiin, ka khawvel chu thimpuiin hung nangin, sim a lo inzir ta si a. Hi damlai pûk inthimah hin makhat chaua invai dingin vangduoina suorbil chun a mi lo chim khum ta si. Hi pûk inthima inthok hin suok a, ka hmangai Nempui ngei el chu thlafam vangkhuoah par ang lawm a, chawlna vakama kut insuia kan lêng hun ding chu nghakhlan, beiseina bânin hi thim hnuoia hin inmai ka ta; thina kotsuo ka tlung ve pha chun, Nempui hmingin hlimna hlado insam ngei ka tih. Chu hun chu a hung tlung vak theina dingin aw Lalpa, i sana, hun bi kim vongtu hi i her hrât deu thei naw maw!

Chuonga ka tiem lai chun ka lungphu chu hung inrangin, ka lu chu a’n vir chuoi chuoiin ka hriet a. Chu invir ruol chun kum sawm liem ta hnunga chu nia thil tlunghai chu an hung invir lêt vut vut a. Um ngaina hrim hre lovin ka khuma chun ka hang inlet thluk dêr a, hling buk chunga zâl ang el a lo ni bok si. Ka hmangai Nempui pûr hi thina chau naw chun a thai bo thei lul naw a ni hi! A pûr dova kan vaina khawtlang thing le lung le ruohai hin rawl neiin puong ve thei hai sien chu, kan Zawlkhawpui hi Nempui hmingin a sip awm si a. Mihai chun a thlân vŭng a hlui ruolin, a mitmu khom a la koi hmain an theinghil a; kei, Nempui pûr dova lêngtrûla vakvai pa khom hi khawtlangin mi tuorpui nekin, invêt bilingah an mi săl lem si !

Ka khuma inthok chun ka tho va, Nempui zâlna dailungrawn tieng panin ka fe phei hnek hnek a. Khawlaia chun naupang ruol hlimin an inchai a. Tlangval ruol threnkhat chu perkhuong leh nui hla tin remin tlangkhuo an awi a, nunkhuo an phâm a. Nunghak threnkhat chu tuol chawrsongah pat an kher ri rawt rawt a, a threnin pat indingin an inhlûm bok a. Uicho threnkhat le uipui inlawhai chun tuolpârah thla kovin, hrâm tin hrâm lai insir ni awmin a thren an û a, a thren an innguk a, a thren inbauvin an inngak bok a. Tuol laia bawng ruol insi khupa bok hai chun imu suok hmel êm êm, insim hmur hmur pumin an or sunga an ruon paihai chu inhnik ti hmel êm êmin an thriel ri rût rût a. Tlangval lungleng zuol deuhai chun nêm fawn inno ngielin hna an mût a, an ngaizawnghai lungleng zaiin an inawi a. Tuol a lêng ve laia Zawlkhawpui cheimawitu ni ve hlak, ka Nempui ruok chu tu khomin an hriet fuk ta naw a, a hming sâm puok khom an um ta bok nawh. An sumphuk tlang, hieng ang zan thla var hnuoia thu tin di kan sâmna hmun ngei khom chu an uipui tar chau naw chu nghaktu an um ta nawh.

Kan thlanmuol chu khuoa inthoka fing khat vel zeta hla a ni leiin le a kawl vêl chu ramngaw zîng khup el a ni leiin zana hin makhata lêng ngam an vang hle a. Nempui a zâl ve hma chun kei khom thlanmuol hin ka pang a sukza huou leiin ka nĕl naw thei hle. Amiruokchu, hi tritna hi kum sawm sung hin ka hmangai Nempui leiin ka lo hne tah a, thlanmuol chu zăna ka leng rawnna tak hmun a lo ni ta lem a nih. Khawvel rinumna le beidongna hnungson tah, itsikna le indemna tinreng laka fihlîm tah, phingtrâm dangchâr khom hre ta lohai le hang inpawl chu a lo hadam thlakin tri a lo um naw hle a. Thlanmuola zâlhai nekin a suk le tunga la lawnhai hi trî an lo um lem dai a nih tihai khom mi hril lei ni lovin keima ngeiin kum sawm sung hin ka hriet chieng hle a. Hieng ang trî naw ding ka trî naw lei hin khawtlang pumpuiin invêt biling dêrah an mi ngai hrim a, mi mi nuisaw ka hlaw dan khom ka hai nawh. Nempui ka hmangaina leia thil um a nih ti ka hrietin chuonghai po po chu mênah ka thlak vong a. Hmangaina sosang chun khaw dang a thlir naw leiin an vêt hrim a, mi mitmei khom a vêng bok nawh. Nempui ka hmangaina sosang kiem thei lo leia invêt hlaw chu ka lo thlang ta si a.

Thlanmuol pana ngûk êm êma ka lawn lai chun kan khaw hmawr tawp taka in, chawr songkaa chun tleirawl hoklak ruolin mani tum tawk van zêmah ti angin tleirawl thar Tluongi chu an lo lêng a, an ri a se hle a. A unu upa tak hi ka ruolpan a ngaizawng laiin an ina hin kan leng zing zing a, Tluongi chu naupang tê a la na, a mi nêl a, ka pom in zing zing hlak a. Chun, thlanmuola ka leng a mi hmu rop ta hlak leiin nêl takin, “U Ram, khaw laia dim in leh? Hung leng ve rawh” tiin a mi lo ko liem a. Kei chun hre naw ni awm takin, don khom don lovin ka lawn pangngaiin nguk takin ka lawn zing a. A inleng laia tleirawl pakhat chun, “Thla lirna a la sawt naw a, a thla lir inhuot a la rê naw rêk a ni khu” a mi ti ri ka hriet a. Amiruokchu, kan khawvel chêngna muol an ang naw leiin ngaisak lovin ka fesan a. Ka lungril neu neu chun, naupang an la na, an khawvel a la zalên a, beiseina hlima la chêng an na, khawvel nun umzie hi an hriet ve hun la um a ta, chu pha chun hrilfie ngai naw ni hai tiin ka ngaituo a. Nempui le kan nun khom chuong hun lai chun a danglam chuong nawh. Nun hrang hrang hi hriet thiem ding chun mania hmasuon zet a lo ngai si a.

Thlanmuol ka hang tlung chun thlan lunghai chu dei chupin an ngir fuk el a; khawsawt hnêma hang inbiekpui ding Sura hlak chu tiena tlangah muol a lo liem ta si. Leitlor thûm char chara inhrâm hai, khuongbai tlânglâm thla khawng le malpui tet ri hai, êk vûng thar lawm, chan thra tak ka chang ti ni awm fahran sephum, chakvak lo deuva vuong kawi vut vut hai le thil hring dang inhrâm ri chek chek hai ngot naw chu ri dang a vang hle a. Râl hla deuva inkhieng tar tak lêra chingpirinu bu sep, insuk deu vuta a tui bir ri chu an hriet phak liet liet bok a. Fûr sung pova sâm fai lo a ni leiin thlanmuol chu thrŭlin a lo inchang ta hiel a.

Ni danga ka thrungna pangngai bok, Nempui lungdawa chun ka thrung a. Thla an sang ta leiin thlanmuol khom a hung khaw chieng tah hle a. Nempui thlan sira chun tlangsâm a mawng dum a, a’n novin a buk a thra khop el a. A thlan takngiel khom sam faitu ding an um ta naw lei chun ka lungril a na a, keima chu kan thiem naw bok a. Tlangsâm chu hang sâm fai tumin ka tho va. Sienkhom, ka lungrilah ngaituona mak tak a hung inlang zok leiin ka thil thaw tum chu ka thrul pha ta hiel a. Nempui taksa, pila lo inchang ta hnung chun tlangsâm chu hung chawmin, a thi hnung khomin khawtlang cheimawitu le Lalpieng Champha hriltu par mawia inchang chu a nuom ngei ringna ka zuk nei a. Tlangsâm chu Nempui sik ang charin ka ngai a, a hnahai takngiel khom chu thlam ngam lovin, ngaina takin ka zût ka zût el a. Keima taksa ngei le tlangsâm khom chu a lo indanglam nawzie ka hmu suok pha ta hiel a. A tawpna chu pil vong a lo ni si.

Thla chu a var thra hle a. Hnuoia ka hlim inlang chu ruol ka nei sun a ni leiin ka thlir zing a. Chuonga ka thlîr zing lai chun ka hlim bula chun Nempui hlim, ka bulah inthrung a, ni danga a min bât hlak anga min bât hin ka hmu tlat el a. Ka thlir zing lai chun ka mang a ni le ni naw hre nuomin ka mit ka hang nuoi a. Ka hang en nawk chun keima hlim chauh chu a lo ni si. Chuonga beidong taka ka nghat vêl lai chun thlanmuol chu hrût thuokin râlhlo a hung vuong thla vut el a. Nempuiin a mi hung kan amani ding! Ka hlim bok chu thlirin ka kûn tlok tlok a, min bâttu ka hmu zo ta si nawh. Aw, ieng dinga ka mit ka hang nuoi kher kher am a na! Mi rimsi ka va ni ngei!

Hun sawt tak ka thrung hnung chun ka hang en a, thla khom chun thlang her zai a lo rêl ta hiel a. Mihaiin an mi ti ang hrimin, ka thil hmu dan le ka um dan chu ka hang ngaituo chiengin kan vêt tak tak ding niin ka hriet a, in tieng panin damten ka hung kir nawk a. A chang chun Nempui chu ka sirah lawn a, kut min chelpuiin ka hriet hlak a. Ka hang ngha vêl hlak chun a lo um ngai si nawh.      

Khuo ka hang lut chun a lo rê thrup ta a, uicho thla ko ri naw chu hriet ding a um ta nawh. Tlanghai chu ka thlir vêl a, ngûi chupin kawlkawdong sikin zâl hmun an rem a. Kan intiemna siruk khom chun zan lalnu ropuina el ngam lovin ka mita inthokin an rel hmang a, ka hmu zo nawh. Ka Nempui ruok chun van sanga inthokin ka lampui a mi suipui zing ka ring a. Chu beiseina lei chun ka lunghai hi hrat naw takin an la’n phu det det a; sienkhom âr rîng tan hnung, a lung sawtnawte a la’n phû ang mei mei tlukah ka hringna chu ka ngai a nih. Beiseinaa chêng hi a’n hoi an ti hlak a, ka ringhla nawh. Amiruokchu, damsunga beisei ding um ta lo, a hlimthla chau hnota a sulhnung hang sui chu a va retheithlak ngei! Thrang khat zet lo liem tah sienkhom Nempui ka hmangaina le ka hrietzingna chu hun sawtin a lak hmang thei si nawh. Ka hmaa chun kan nun hluihai chu an hung invir lêt vut vut a. Lalnunnem, Nempui, khawlam i um a?

Nempui leh kan inngaizawng tir lai chun kan la naupang ve ve leiin kan inzak thei dan le hamhai danin chintawk a nei naw a, kan lu khom arbawm tiet tieta kan hriet chang a tam. A hmain inhmu rop inlang khom kan inngaina deu ti chau naw chu iengkhom kan hril ngai nawh. Nau upa tak a ni leiin pawlruk a zo hman chauvin insung trûlna leiin a sunghaiin an inchawltir a. Kan inman zan chu Pawlruk a thaw kum, June 30, 1953 zan a nih. Chu zan chun kan khuoah innei an um leiin a lawm dingin zanah ka ruolpa Hranga, keia neka vok êk sir hmasa le thil chinchang hre lem dai leh chun kan fe a. Hi zana ka thil tuok hin ka nun a siem danglam dai leiin hi chanchin hi ka ziek pha ta hrim a nih.

Chu zan chun panthlang tieng tukver bulah kan inthrung a. Ka zaksiet leiin tuithei bul hnai, a’n thupna tieng deu chun kan tawl lut a. Nisienlakhom, an thlikhawnvar chu a var êm leiin hang inbîk ngaina chuong a vang hle. Chubakah, ka hriet lova mit sira mi lo pêltu an lo um zing leiin Adam inbikruk tum ang lek ka lo ni si. Chu zan chun Lalnunnem le a ruolnu Sangi chu pansak tieng khum lu bula thingrem chunga chun an inthrung a. Mipui chuong anga tlim hmur lai chun ka ruolpa Hranga’n, “Mala, khi tleirawl khin a hung mel deu che niin ka hriet, hang siei ve rawh” a hung ti ringot a. Lungrila ka lo tum rûk deu a ni leiin ka sungril a’n thin tran a. Hang mel ve ka nuom a, ka zaksietna’n a ngam bok si nawh, ana chu a hmel ka hmu châkna chun a mi tur ut ut bok si. A harsa.

Ka hmaa thrungpa liengko chunga chun a rûkin ka hang mel dêk dêk ka ta, ana chu a lo inrûk thei dêr dâl! ‘Movin mo neitu hmel chauh a thlir angin kei khom’ ti châng an sak lai chun Nempui mit sîr ngei, a ruolnu hang biek malama a hung kâp phei chun kawlphekhawnvar cell ruk, thun thar hlola hmai bula inkâp ang elin, ka mit chu a hung sun trêk sok el a, ka mit chu an vai rum rumin ka hriet a. Chu takzet chun val zakzum ka tlawm ie!

Ka mit chu inrang deuvin ka lakkir a. Amiruokchu, en zo khoma en nawk trûl hlak dinga khuonun mawina tlang hlûm an koltir chun ka mit a hîp tlat a, ka hei en nawk naw thei si nawh. Innui sen sena a ruolnu a biek lai chun a biengsum mi runtu le a uiha dawk tat el chu ka hang hmu ta ngei a. Chuong lai tak chun kawlinlep angin a hung tle phei nawk zor a, a nih, val ka tlawm nawk tah! Ka thin bawr an hning lawp a, phingpui siet theina khop hielin ka sung chu a sa thla ham ham a. Ka lungphu le sohai chu inphu rangin, sahrâng huoi hmaa ngir ang elin ka tha a’n thin a. Lalnunnem lakah chun tha sang ding hrim nei lovin, Delilah trâng nêma inbei mi hrat khawkheng Samson ang khan, ka tlawm tah a nih.

Chu hmangaina mitmei kawlinlep chun ka mit a sukdel a; ka lung a deng koi vong a; ka sie le thra hrietna zâmhai po po chu kâni (opium) thilthawtheinaa anga fang suok le zêmin a lo um tah a nih. Chu laka inthok chun khawvel daktor thiem takhai khomin a sukdamna ding damdawi an hriet si nawh. Chu nia inthok chun Eden huona sie le thra hrietna thei ra khom a fak nuom a ni phot chun, ama lo sawl khom ngai dêr lova lopêk ding le fapui dingin ka hringna chu ka lo inhlan tah a nih. Ka tlawm takmeu si a.

Zan a hung sawt chun ka ruolpa leh trîn dingin kan suok a. Tuola chun ka ruolpan, “ Ramkung, tleirawl a hung meltu che kha lo nghak ei ta, a ruolnu leh khan ei van thla ding a nih” a ti a. Ka phûr taluo leiin chuong ang nipui vanglai chun thlasik vanglai ang elin kan thin a, darkar chanve vel kan nghak sung chun voi iemani zât kan zun hman a nih. A tawpa chun an hung suok ta ngei a, ka hmu nuom dan le ka huphur dan chu an chen rong a nih. Ka ruolpa chun nêl takin a lo biek tawl a. Kei hlak chu ui hmûr vuok ang elin, lungsenna chikte khom thrang si lovin, ka zaksiet inhmûr a, ka hang innui khom chu ka pheng hi a ni tak. Thak dingin kan insom phei a. Iemani chen kan fe hnung chun kan nunghak somhai chu an veng an ang naw leiin Hranga’n, “Ramkung, nang Lalnunnem zu thak la, keiin Sangi van thlang ka tih” a ta, an mi fesan tah a.

Lalnunnem hai in chu vengthlabira um a ni leiin an lam chu a’n suk a, a khoinkham bok a. Thla ral tieng a ni leiin an thim hle a, zantieng chun ruo a sûr leiin an nâl bok a. Lungrila thu intar takhai chu hang vai thlakna dingin huoisenna ka nei si naw leiin ka lungril chu an rûm a, chu inrûm ri chu ngaithlain ka to trok trok a. Chuonga thimthama to troka kan fe lai chun Nempui sir chu an phet leiin a tlu vâng a. Inrang taka hang chel ka tum chu ka lo inrang taluo a, inring hman thrak lovin ka pom ta lawp el a, an lau chun nghet takin ka ringah a mi hung kuo bok a, kan bieng chu an vuok de thlap el a. Kan ngirhmun chu tronga hang hril dingin a dai naw leiin kan to chip a, hrilfietu dang hrim kan ngai nawh. Zan thim thuo sari le lampui intrên le innâl ieng anga khom Nempui le intlon chu thlang a um vong. An tuol kan tlung chun leng dingin a mi fiela chu ka huoisennain ngam lul naw leiin ka mangthra ta lem a.

In ka hang tlung chun khumah ka zâl a, tukrop chu ka thlir a, innuiin ka hmu a. Ka mang hlak chu a ni bok si naw leiin makhat chauvin ka pe a, kan nui a. Hang in ka tum chun a zinga ka hmu phaa a kawla ka hmangaina tui intling khawm, rik taka mi deltu po po Nempui hmaa ka bun thlak dan ding ka ngaituo a. Ieng anga nêm le innova thu ka hang phuok vel hai khom chu ka hmangaina ropuizie hang hrilna dingin kan sit vong a. Ka ruolhai lekhathon ding ka ziekpui changa thu thlum le mawi tak tak ka phû suok hlakhai hrim hrim chu Nempui ngaithlak ding chun a tlâk naw vongin ka hriet a. Nempui ka hmangaizie hril suokna dingin tu la dong ngai lo le an dong nawk ta ngai lo ding tronghrietlo spesial pekin um lang ka va ti de aw!

Chuong ang thil ka ngaituo lei chun ka in thei dêr dâl a. Khawvar tawm ka hang in met chun mang mak tak ka nei a. Nempui leh tlang insang tak sip zumah hin kan lo thrung a. Chu tlang chu khaw thlirna inhoi tak a na, kawlvalensam ram hring dum dur, inzar phei duoi el chu an lang a. Lungphek inhoi tak chunga chun thrungin, lungtein kan inhmangaina thuhai chu kan ziek a. A bul ela sorkhlei par vul sen chûk el chu thliekin Nempui sam dum sen hmiei, tle sing senga chun ka thiet a. “Sokhlei par khom ama chauva a vul chun a mawi vei leh, i sama i hang ton meu chun nisa suok hnunga thlapa ang chau an inchang el a nih” ti puma ka hang lawm vel lai chun an nui sen sen a.

A biengsum, a uiha, a zawlaidi chawi mitmeng khu hmar el, a trâng vûm mawi, a tâi inrêk tâk el, a pheiphung tuoi nâm, a khuoivalawn inno, a kerai le kefû, a kepâr le ketin hai rêng rêngin theidana thu an va pâi naw ngei de aw! “Hieng hin thrung la, vapuol te chawm lai angin i fak ding iengkim ngaituong ka ta; kei chun fak le dawn khom zong lovin i hmel hi thlirin i mawinan ka hringnun hi chawm el ka ti aw, Enchimlo Nempui” ka hang ti chun ka dârah a hung inbât a, damten ka sam chu hung zûtin, a kut nem inno chun ka bieng a hung tuoi a. Puiruo an phun nia thangsuohai chan nekin ka ngirhmun chu insang lem daiin ka hriet a. Ka lungril chun, “ I ta ding chun kawlkawdong hrûtin, arasi lak khom kan huom” a ti zung zung a.

Lungphêka chun chemte lu zumin mawi takin, “ LALNUNNEM KA NGAI EM CHE” ti ka ziek a. Ka ker lai chun ka sirah inbeiin, “U Ram, ka thi pha chu hi hi ka lungdaw ding ni raw se aw” a ti nêm diei a. “ I lungdaw ding chu ka hringna lungphêkah hin ni lem a tih” tia ka hei kuo tum chun ka kawlah a lo um ta dêr dâl a. “Nempui, Nempui” tia ka zong vel lai chun boruokah mi hûi pum zinga liem liet liet chu ka hmu a. Beidong le inlau takin “Nempui’ tiin a takin ka lo khek suok a. Ka hang thranghar chun khuontir ar an lo khuong chîl chîl a. Aw, a va lawmum ngei, ka mang a lo ni lem hlau el !

Zing khuo a hung var chun tlanghai chu ka thlir a, hlima innuiin ka hmu a. Ka thothâng thra bikin, ka kut vai le ke pên hai chu an zâng bikin ka hriet bok a. Chu tûka bawngnene ka hang sawr khom chu ni danga nekin a pût huou huou bikin ka hriet a, tûk dang nekin a tam chuong bik chu a ni si nawh. Kan bawng in hîng le rimsie, ni danga hnâr hipa ka lutna hlak khom chu Nempui ka ngaituona rim inhnik chun a hlan vong leiin a rimsie khom ka hriet chang nawh. Bawngnene ka sawr zo chun ni danga fiemthua ka ruolhaiin “A plus B whole thing square means I love you” an lo ti rop chu ka nunah hung indik vein, ka homework Algebra chu thaw ta lovin Nempui lekhathon ding chu ka ziek ta lem a. Ka ruolpa Hranga chu lekhathon petu dingin ka palai bawngte tah a nih.

A tûk chu Inrinni a na. Zanah inkhawm a um leiin Nempui chu hmu ngei kan beisei a, ka phûr hle a. Zantieng chun vate per malamin tuikhurah insil dingin ka fe a. Lam sira vate per ding bi malama ka fe lai chun ka zuk en a, Nempui, ama chauva tuiphur hung chu ka hmu ta tlat el! Hmu le biek ka châk a, ka’n zakin ka huphur bok si. Vate ve anga inhlêma lam sira lo inbi ding hlakin be lovin a mi liemsan el ding a ni bok si. Ama hlak chun mi hmu lovin nguk ritin a lawn a. Hamhaia ka ngir lai chun a mi hang hmu ta ngei a. Ana chu mi hmu naw angin a lawn pangngaiin nguk deuvin, hlam tam en lovin, a lawn nawk a. Kei khom chu ngir zing ngaina a um si naw leiin lawn puma lam sira vate vê ang ziezangin, lu mûi chuoi chuoiin, khuo hmu mang lovin ka pai thla a.

Khuo ka en naw leiin thing zung inphan truka chun namen lovin kan sui chor a, Nempui hma bul ela chun kan pal thluk ta chum el a. Val ka tlawm nawk tah. Ka bula chun Nempui a ngir a, hamhaiin kan pahni chun kawng keiin kan innui a, kan nui chu an za chie si naw a. Ka hril ding hriet naw chun, “I tuiphur chu a va rik awm de” ka ti thlak ringot a. Ama chun damten, “ A rik naw ie. Kha, i kepui i sui inthi rak a ni kha tie, a va na awm de !” a ta. Ka zuk en luo chun ka kepui tin chu ka lo sui thlong hiel hi a lo na, ka hamhai leiin a nat khom ka hriet si nawh. “Khaw, ka tuiphur hi lam sirah mi hang innghat la, hang tuompek ka ti che” a ta. Kei chun, “A ngai nawh ie, a na nawh, dam el a tih” ti pum chun fesan el ka tum a. Nempui chun, “Voizan chu inkhawm zan a ni bok a. I ke nat kha i suok thei a ni chun inkhawm dingin mi hung hrawl inla ka nuom ngei. I lekhathon khom kha ka lo hmu a, ka lawm ngot el” a ta. Mi an hung leiin hril sei ta lovin kan inthrè a. Kepui inthi nungin tuikhur pan chun ka pai thlak a. Keia neka thu a hang vuokthlak ngam lem chu huoi ka ti hle a; an ngaizawnghai laka nuhmei an lo zeizie ka lo la hriet ve ngai si nawh.

Zana chun inkhawm dingin ka ruolpa Hranga leh chun kan va hrawl ngei a. Biek in pana kan fe lai chun an thim bok leiin Nempui chun arukin ka kut a hung chel a, thil fûn le lekhathon ni awm tak a hung hmetde a. Inkhawm lai chun lekhathon chu tiem ka châk a, thil fûn chu sût ka châk bok a. Trongtrai lai chun ka mansaa inthokin ka hang phor dêk dêk a, ana chu min an mi hmu kan lau leiin ka thun nawk a. Ni danga an trongtrai sawt ka ti thei vei leh, chu zan chun ka dittawk naw hle a. Thu an hril sung po chun mansa pur ngot chu ka thaw a. Inkhawm kan hang trin chun tum a na thuhriltu, iem a chang thlang ti khom ka hriet hrim hrim nawh. A Chanchin Thra chi the chu ka lungril rama hlo hling nei lai chu hril lo, a pielthlenga khom chun a tla fu naw hrim hrim a; a hnuoi thratna hmuna chun ka Nempui a tro sip vong lem si a. Chu nia inthok chun ka ni tin chanchin ziekna bu chu Nempui hmingin a sip tah a nih.

Kan inhmangaina chun zung thar le dawn thar insuo peiin a hung nghet ta hle a. A rêngin hril ding ni lang ni tam le zan tam a dai ding a ni leiin phek sangkhatah phek zakuo sawmkuo pakuo pei phok kânin a thren chau hang hril nawk pei inla.

Voi khat chu thral nipui vanglai hin ai man dingin bufun meuvin kan fe a. Kap ding an um takduoiin tiin silai ka chawi bok a. Vadungte kan tlung chun ai an lo tam khop el a, kan man treu va. Ngavok vir vang lai a ni leiin sung hni tlai takmeuh kan kuoi bok a. Sunbu fak huna chun lungpui inhoi tak chunga chun hme fawm dingin kan ai manhai chu kan raw a. Kan inthrungna hmawng thing lien tak el par lor tlahai chu rûtin kan inbâ tuo a. Chu hmawng ler insang taka chun a kawrong a um a, chutaka chun vapuolin bu an sep hi a lo na. Bufun kan hang sût char chun vapuol nupa an hung vuong hlûp hlûp a, a zara chun lungruol takin an fu a. “U Ram, saw hei kap rawh leh” Nempui chun a ta. Ka silai chu ka lak a, besan siemin ka tin a. Ka kâp vak naw leiin Nempui chun, “Kâp ta rawh, vuong hmang an tih” a hung ta. A ti ruol chun a chal chu a vuong hmang a, a pui ruok chu a buah chun a lut a. “I kâp vak naw a, an vuong hmang an ta kha. Ei venga Hrila pain hmu sien chu ‘I tui hâng ma rawh’ a ti hmel a nih” ti pum chun lungten a mi hung deng a.

Kei chun, “Nempui, ka hmangai êm che leiin ka kâp naw a nih. En ta, eini ang boka inngai êm êm, pakhat lo kâp inla pakhat chu damsunga pûr dova inleng ding a na. Vapuol chanchin hi i hriet ta hlak? A pui lo kâp hlum ta inla, a chal kha khawsawtin a thi thei a nih. Koppui dang a zong ding chun a nuhmei a chân ngei ti hrietna dingin a nuhmei hmul put a ta, mi dangin an lo pom naw chun koppui nei lovin a chavai hlak. Chun, mi nuhai a van chûpui ding a ni chun a pasal leh an insuol ngat ngat a, a dam lem lemin an chang chau hlak a nih. Eini leh ka hang inchan a, ka kâp ngam lul naw a nih. I lunginsiet ve naw maw?” ka ta. A lungril a tawk hle ning a ta, mitthli parol treu pumin, “ U Ram, ka hriet thiem” tiin a mi hung baw a, ka lo pom a. A trong sei ding phal lova ka fawp veng veng lai chun a vapuol chal kha a hung kir nawk a. Kan hang en chun kan thaw dan chu insir ni awm hrimin an hmur an chuktuo a, lungruol takin, thla ki insik vangin an vuong suok a, tlang chu an lawi a, an liem liet liet chenin kan thlir a. Chu hmun chu ‘Lungruolna Ruom’ tiin kan inbûk ta hiel a. A hnunga makhata fang nawk chang rin a um thei hle.

Inrinni zantieng voi khat chu Pathiennia hme ding thingthupui lovah kan fe a. Ka thingthupui kung hriet ve chu kan khuo tlak tieng pang trênbaram, lungkawhrota sip, vadung kama um a nih. A buk a thra bok leiin a zîk dawng khom phur khop hiel a um hlak a. Ana chu a kung an sang lei le a lawn an tak leiin mi tlawmte chauvin an lo ngam hlak a. A bul hnuoia chun thing dang insang rak lo kung thum a um a, chuonghai chu pawi hrui le zawngkaleilak hruiin an zâm khum luoi el a. Ka hang lawn tran chun Nempuiin, “U Ram, fimkhur takin aw. An sang tieng khan chu hang lawn lul naw rawh” a mi ti ngawi ngawi a. Chu chun a mi sukphûr zuol sauva. A dawn thra thra chu ka thlam a, ka deng thlak pei a. Nempui chun hnuoiah a lo rût rat rat a.

Iemani zât kan ngâ hnung chun, “Hung trum ta rawh. A huntawk tah. A kau awn tieng lem khan chu va fe lul naw rawh” tiin trap rawlin a mi ko a. Ngaizawnghai ngaisang ding, thil naran lo, thaw nuomna hi pasal lungrila inphûm a ni leiin, kei hlak chu insukpasalthra zuol sauvin, a awn chu ka hraw phei a. A kâupêng bân ruol, a trawl ta chu ka hei chel leh a tlam hlut a, inring hman thrak lovin ka tla thla ta veng veng el a. Nempui khek throt ri chu ka hriet a, khuo ka hang hriet zui nawk chun hrui buka chun ka lo intâng zing el a. Hnuoi tieng ka zuk en chun lungpui tolawt ngir fuk el chu ka zuk hmu thei a. A lan sang êm leiin ka pang a trim uoi uoi a. Ka Nempui thlaphang trap chun chung tieng hnina petition thonin a hang sukbuoi hman hle a. A hni hmain thrangpuina hlak chu a lo tlung dêr ta si.

Damten pawi hrui chu ka zui thlak a, ieng khom silna nei thrak lovin hnuoi rim inhnik chu kan hnam thei nawk tah a. Mithi hnung, thlâna inthoka hung tho nawk ang elin ka Nempui chun a mi lo pom a. A mitthli luonghai hru fai a, hmangaina kuta ka hang pom chun, tuipui insawk rê angin, a tha inthin dor dor hai chu an hung re a, ka ângsunga chun thlamuong takin an bei tawt tawt a, lungngaina no chu uoiin thlum takin an chang ta lem a. Ni var mawihai la hmu thei nawk ding le ka Nempui chu par anga la lawm nawk thei dinga thina bauva inthoka ka hringna sansuoka a um leiin, “Ka hma khalin hnuoi tieng a mi lo dom” ti hla hi sak naw thei kan nawh. Chu hnung chun, Nempuiin thing lêr lawn nawk ta lo dinga a mi ti leiin, ka lawn nawk ngai ta hrim hrim nawh.

Chuong ang chun lungruol takin kum li zet kan inzui a, innei ding chenin kan lo sukthluk ta hiel a. Iengkhom ni sien, Pawlsawm la hang zo zet lang, chu zova iengkim sukfel dingin thu kan thlung a. Chu kum, 1956 chun Pawlsawm ka thaw a, tling ngei dingin Nempui chun a mi ditpui bakah thrahnem a mi ngaipui hle a. An ina ka leng rawn deu khom hi a mi lo zil hlak leiin ka ngai thiem naw vang vang chang a um hlak. Chu kum chun Tuiruong kama an ser bil le inmatin lo an nei leiin le khuoa inthokin a hla bok leiin lovah an riek lut deu zing a. Pathienni hmang ding chauva an hung inlawi leiin Inrinni hung tlung ding hi kan Tlumte thlir a, ni dang nekin a tlung inkhât bikin kan hriet hlak. An lo riek chu lekha ka tiem rawn theina ding lem a nizie le inngaina le khawsawtna chu ngirhmun thra lem min tluntu ding a ni leiin, hlim taka tuor dingin Nempui chun a min fui hlak a, a lungril chu puitling ka ti thei êm êm. Ama ka hmangaina leiin lekha khom ka tiem nasa rêng a.

Sienkhom, khawsawtna hi lungril puitling taka tuor lova a pumpelna dang zong chun thil thra naw lema nun hi khal lut a olsam hle a. Chu chu ka hriet zing leiin chuong thil laka inthier fihlim tumin thrang ka khaw a. A châng chângin, khawsawt hnêmah tiin ka ruolhai leh nunghak kan leng zeu zeu a. Chuong lai chun kan pawl nu pakhatin a mi ngaina hle ti ka hriet a, ana chu Nempui le kan chanchin chu a hmai bik naw leiin ruol ang chauvin kan inpawl hlak a. A mi ngainatu bula um chu an hoi leiin an ina chun ka leng zeu zeu hlak a, kan sabzek chu kan titina tak a nih. Chuonga ka leng zeu zeu lei chun mihaiin inngaizawng angin an mi hril thang a. Hmangaina chu a thîkthu a se lein a thangkhawkin Nempui na a dêng ding chu kan lauva, an mi hril thang hnung lem chun ka leng nawk ta ngai nawh. Ka Nempuiin thrahnem a mi ngai puina lungril chu a beisei naw ang tienga hmanga a mi ngai chun a lungril a na taluo ding ti ka hriet a, a lungril nat met khom chu ka phal si nawh. Sienkhom, hmangaina dawn inno lai chu a fa se nuom thilhring an tam a. Kan khuo ang khaw china lek lem chu Pathien thu le indem naw chu hril ding hre nghal lo hai, pân lova khom tho an infuktir pei leiin, inveng thiem khom an tak.

Favang potsiet zovin Nempuihai chu an hung inlawi ve tah a. Zirtawpni suna hung inlawi ni hai sienkhom Inrinni zantieng chun ka hriet ve chau a. Zana chun inkhawma hrawl dingin an in chu ka pan phei a. Ni dang ang naw takin Nempui hmel chu ngui le hlim lovin ka hmu a. Sakei triin sakei an tuok ti ang hrimin, thil ni lova an mi hril thangna ri chun a na kap tak chu a dêng ti ringna ka nei a. Inkhawm dinga ka fiel chun, “Ka’n khawm thà khom a tho nawh. Nu, nangni rawi va’n khawm inla, keiin in lo nghak ka tih” tiin a mi don a. A nu chun, ”Bawi, chuong an leh, ei biel Pastor a hung inzin bok a, kan rêngin van khawm kan tih. I pei chun zani ta ka bu hak sa a um a, lo suk la. Zing hi Pathienni a ni leiin bufai tla naw hlau rawi ei tih” a ta, inkhawm ding chun an mi suoksan ta vong a.

Nempui chun to trokin buhak chu a luok a, sum hmun pan chun a suok a. Bu sukpui dinga fahrel ka hang lak chun, “U Ram, nangni ang sin inthap thaw ve ngai lo, kut inno thaw chi an nawh, I kut puor pal a tih” ti pum chun ka fahrel chawi chu mi lakpek a tum a. “Ni dang khom ka sukpui rop hlak che a, tuta thil i zuk ngai danglam elna san ding ka hriet nawh” ti pum chun suk lui ka tum a. Ka fahrel chel chu a lo khak kawi leiin sum rei ka suktleu a, a ngal ka hrût thawi thuok a. Nempui chun, “Tuta le tienlai a’n ang ta nawh” a ti hmak a. A’n ang nawna san kan don hlak chun mi sang lovin bu chu a mi suksan ta lem a. Inbe lovin ka sukpui trâl a. Kan bu suka chun kan lungril a um naw leiin kan sukbuok neng nung a. A chip hnunga hang sap a tum khom chun ka la suk ta zing a. Bu a sêp ruol le a kem a hang indang ruol chun ka ngaituona chu intawm velin, kil tin kil tang sukin an not buoi a. Chuong ang chun bu thun thum chu kan suk zova, inkhawm trînin an mi hung nang tah a.

Nempui sunghai chu an zâl nghal leiin keini pahni chu an tuol songkaah inthrungin, favang boruok zâng le inthieng tak hnuoia chun taksa inhnai takin, sungrila kan inkara ruok chu hnuoi kak lien tak um siin kan inleng a. A khawvel boruok a zâng a; kan inkar boruok ruok chu London sumpui pik an hril angin a pik a, a rik a. Shakespeare-in, “Hmangaina tluonglam chu a koinkham” a ti ang hrimin, chu lampui khoinkham taka chun hmangaina hniek kan siel a. naupang lungawi naw nuor angin kan inngîttuo a; kan ngirhmun chu indikin kan hriet ve ve si a.

Chuonga sawt tak inbe lova kan thrung hnung chun Nempuiin, “U Ram, i hriet tah angin kei chu lekha thiem ve lo, hmeithai chem mawl an hril neka mawl lem ka na, mi dang le hang incho dingin ka hmangaina chau che naw chu suong ding ieng khom ka nei nawh. Chanchin ka lo dong ve danin, kei chu thrûl anga hnawl ka lo ni tah a, ka chantawk a ni leiin hang sêl theina ngirhmunah ka um nawh ti ka hriet. Ka lungril a na êm êm a, a sawt nawh ti ka hriet. Khawvel var hmu zing a, damlai thlan thima ka chêng ding nek chun ka ta dingin thi hi thlang a um lem a, dam zing khom nuomna ka nei ta nawh. Ieng khom ni sien, i mi hmanghai lêt beisei leia hmangai che ka ni naw a. Chu hmangaina lei chun i lakah ka thîkthu se sien khom nuor ka tum nawh” ti pum chun thlêm ruol lovin a trap a.

“Nempui, i mi hriet chieng naw lei a nih. Thuvuongva i dong hi thukhêl vong a ni ka ring. Keima bau ngeia inthoka thu i dong hmaa mi bauva inthoka i thu dong sirsana ngaidan indik lo i sîrtlûkpui tum hi a’n dik nawh ” tia thil um dan hang hrilfie le hnêm ka tum khomin hnêm zo ruol an nawh. Zan a lo sawt ta bok lei le thil um dan hang hrilfie ngaina ding ngirhmunah a um naw leiin, a tûka lungdam taka hrilfie beiseiin kan trinsan tah a.

A tuk zingbu kan fâk tran, voi hni ka bâr hman chauh chun Nempui sanghai chu a mi ko dingin an hung a, ka tho nghal a, kut ka sawp sok sok a, thil iemani tak a um ni ka ring leiin ka zui phei nghal a. An in ka hang lut chun Nempui chu lu lum êm êma a khuma zâl, a lu tui an buok zing lai chu ka hmu a. A trong invai chun chawl lovin ka hming a ko zing a. A kut ka hang chel a, a lu ka hang them chun a ri a hung dei a. “U Ram, kei chu ka ta dingin dam a sawt ta nawh” ti pum chun a mitthli a far zoi zoi a. A ta dinga ka ringumzie hang hrilna hun a um bok si nawh. “Nempui, ka hmangai che a, i ta dingin ring ka um. I khuo a sik a ni hih. I hung dam pha thil umzie chieng takin hril ka ti che” tiin a lu chu damten ka tuoi a. Molawm zan, June 30, 1953 zana ka mang ka hriet suok rum rum a. A lu a lum êm leiin tui kan buok zing a. Ka um sung po chun a ri a re a, ka fesan pha pha chawl lovin a mi ko leiin sun le zan, imu hmu lo le fak le dawn zong hman lovin ka thrungchil a. Kan khuoa chun Comnpounder a um a, ama chun Nempui natna chu khawsikpui ni a ring a. Damdawi dukdak a nei naw leiin kan thaw thei ve sun chu a beidong taka a lu tuia buok zing ringot el a nih.

Ni tinin a hung thrat beisein ka nghak a, ka beisei naw tieng pangin a ni têlin ka Nempui hlak chu a châu tul tul si. Kan khaw nunghak tlangval hai chun zan tin an khawvarpui insawk a. Pathien sana chu an vir vut vut a, ka beiseina chu beidongnain a hung invir suokpui a, ka mangangin nihai chu angsie inlaw ka nuom hiel a. Lungril beidong le zan tam ka khawvar hnung chun ka taksa ngei khom chu a hung châu ve tah a, ka damnaw ve an min lâupui a. Sienkhom, tlawmngaina lei ni lovin, hmangaina lei chauvin Nempui natna khum bul chu ka suoksan thei si nawh. Ka lungrilin ka trongtrai zing a, sienkhom donna hrim ka hmu nawh. Ka hmangaina leia donna hmu ding ni lang, khawvelah keia neka phû lem tu khom an um ka ring nawh. Ka ringna leia donna hmu ding ni lang, a dam vak ka nuomna le beiseina chun mi po po beiseina a khûm vong ka ring. Sienkhom, chuonghai lei chun Nempui natna chu sawkzângin a um chuong nawh. A ti nawna zawnga chu Pathien hi a na a sêtin a lo va lulul de aw! ka ti vong vong a. A lakah ka nuor a, nuor lang khom kan thiem zân a nih.

A ni sari ni chun ka châu ta êm leiin kan inah sawtnawte bêk in dingin zanrilin ka fe a. Iemani chen khaw hre lova ka hang in hnung chun a mi ko dingin mi an hung tir nawk a, muhai le beidongin ka zui a. Kotkhar ka hang kân ri chu Nempuiin a hriet ni ding a na, châu tak hnungin tuol tieng chun a lu a hung hêm a. Ri indoi taka khum bula ka hang ngir lai chun a mit a hung meng a, a kutin a mi hang hûi a. Hril nuom a nei ni ringin a bau bula chun na ka daw a. Thlan sunga inthoka rawl hung suok angin Nempui chun, “U Ram, kei chu…”Hril zom thei ta lovin an hniek fawk a, a mit an sîm nawk a. Chuong ang mi tlim hmur lai chun kei khom ka’n sûm zo lul naw leiin mitthli far truk trukin Nempui chu ka fawp ngawi ngawi a, a mitthli intlinghai chu ka fawp hul a. Chuong lai tak chun ama inthlâna hlapawl chu in tina arhai chun an hung rem a. Ka Nempuiin fam dairiel a mi lo changsan ta si!

Trong dêr lovin, tu khom en bok lovin ka suok a. Kan in pana ka fe phei lai chun lusun thuoma inbel vaâk honpui chun kan khaw tlangpui chu an hung hrût dul dul a. Kan sumphuk ka hang kai char chun lunglai thrawngtu biek in dar trap chun kan inneina dar ding chu a’n rîk hman hmain a lo inrîk khal ta a nih. Van tieng ka thlir a, kawla ni suok ding chun arasihai mit chu sukdelin ka mita inthok chun an inrel hmang a, kan tiem siruk khomin a mi hmu ngam ta nawh. Thlang tieng kawl ka zuk thlir chun kan lawm hlak ‘sorthlapui’, ka damsunga ‘sorlothlapui’ inchang ta ding chun hmel dâng êm êmin kawl a mi liemsan ruoi ruoi a. Ka pindana chun ka lut a. Ka thingrema Nempui thlalak chu mitthli sûr nguoi nguoi hnuoiah pomin ka fawp ngawi ngawi a. Ka Diary-a chun hieng ang hin ka ziek tah a nih:

Voituk zing dar 4 hin ka hmangai tak Lalnunnem chu thina’n a bânah chelin a mi lo thruoi hmangpek ta a, trapin ka ko kîr zo nawh. A kumûm par ding ka lawm laiin, ka khawvel chu thimpuiin hung nangin, sim a lo inzir ta si a. Hi damlai pûk inthimah hin makhat chauva invai dingin vangduoina suorbil chun a mi lo chim khum ta si. Hi pûk inthima inthok hin suok a, ka hmangai Nempui ngei el chu thlafam vângkhuoah par ang lawm a, chawlna vakama kut insuia kan lêng hun ding chu nghakhlan, beiseina bânin hi thim hnuoia hin inmai ka ta; thina kotsuo ka tlung ve pha chun, Nempui hmingin hlimna hlado insam ngei ka tih. Chu hun chu a hung tlung vak theina dingin aw Lalpa, i sana, hun bi kim vongtu hi, i her hrât deu thei naw maw!

(Room 209, External Affairs Hostel, Curzon Road, New Delhi, June 16, 1974)

* 'LALNUNNEM' hi a tira a thupuia ka hmang chu 'LALNUNNEM KA NGAI EM CHE' ti a nih.
+ Pipuhai chun ramhuoi chikhat Trâu um dingin an ring a, nuhmei chu Traunu an ta, pasal chu Traupa an tih. Zana boruok thra naw kâng thliei thliei hi Trâu ruol meiser sit ni dingin an ring leiin Trâu meiser sit (will-o'-the-wisp) an tih.

###