Search


Apr 11, 2012

Hla Inlet Dan Kalhmang-2


And it seems to me you lived your life
Like a candle in the wind.

- Bernie Taupin

Tu lai chu hla inlet dan kalhmang ei hril lai a ni leiin, zani lai ang ela hnaia ka ngai, sienkhom kum 15 lai lo liem taa ka hla inlet chanchin le a bebawm tlawmte hang hril ka tih.

Candle in the Wind
August 31, 1997 Pathienni tûk khan a zanah ruol threnkhat kan inah zanbu kilpuia kan meng sawt leiin inhnu deua tho ka lungril a. Sienkhom, a mi kei hartu um ang elin zing dar 5:30-ah ka tho hlol el a, tui dawn ding la dingin choka ka pan a. Ka zal nawk hmain chanchin thar a um am ti hre nuomin television ka zuk thaw leh ka thil hmu chun trêka deng ang elin a mi sawk a, ka mit sulin ka hriet a. Khawvela nuthlawi nal tak, to tak le inlâr taka hril Princess Diana, kum 34 mi le a bielpa, Aigupta tlangval, mi hausa tontaw Dodi Fayed, kum 41 mi le Paris khawpuia motor-a an changsuol thu le thi thu chun khawvel a tuom a nih.

Kha truma ‘Thlawibuong Hmelthra’ pùrin khawvel a hang del kha chuh a chin a lien, a tar a zûrin an kùr takzet a nih. Ropui taka Westminster Abbey-a an inthla lai television-a thlirtu zozai zat kha khawvelah a ruolin mit a la fu khawm ngai nawh. Kha inthlànaa Elton John-in hla, ‘Goodbye, England’s rose’ ti a hang sak lem khan chuh, thlirtu po po lungril a suktui a nih. Hi hla hi Marilyn Monroe thi cham voi 11-na, kum 1973-a ama hriet zingna dinga Bernie Taupin hla phuok ‘Candle in the Wind’ tia mi an her danglam met met a nih. A thluk hi Elton John siem a ni thung. Kum 1999-a American Film Institute-in a ram sunga nuhmei ‘star’ inlâr tak 6 laia a thlang ngat Marilyn Monroe (June 1, 1926- August 5, 1962) kha a hming tak chu Norma Jeane Mortenson a ni a. chuong ang chun a hming tawp tak bànin hlaah hin an ko a nih:

1973 Version: Marilyn Monroe

Goodbye, Norma Jeane
Though I never knew you at all
You had the grace to hold yourself
While those around you crawled
They crawled out of the woodwork
And they whispered into your brain
They set you on the treadmill
And they made you change your name

And it seems to me you lived your life
Like a candle in the wind
Never knowing who to cling to
When the rain set in
And I would have liked to have known you
But I was just a kid
Your candle burned out long before
Your legend ever did

Loneliness was tough
The toughest role you ever played
Hollywood created a superstar
And pain was the price you paid
Even when you died
Oh the press still hounded you
All the papers had to say
Was that Marilyn was found in the nude

Goodbye Norma Jean
From the young man in the twenty second row
Who sees you as something as more than sexual
More than just our Marilyn Monroe


1997 Version: Lady Diana

Goodbye, England’s rose;
May you ever grow in our hearts.
You were the grace that placed itself
Where lives were torn apart.
You called out to your country,
And you whispered to those in pain.
Now you belong to heaven,
And the stars spell out your name.

Liam mah la e, England raws par,
Thinlaiah i vul reng ang;
Intauh darhte tan thawidamtu,
Malsawmna i ni si a;
Kan ram i au lawm lawm a,
Na tuarte biahnem i hlan thrin a;
Tunah zawng pialral rihsang i lo kai ta,
Si-ar lengten i hming an chham.

And it seems to me you lived your life
Like a candle in the wind:
Never fading with the sunset
When the rain set in.
And your footsteps will always fall here,
Along England’s green hills;
Your candle’s burned out long before
Your legend ever will.


I hringnun hian virthli chhêm lêng,
Chhermei a iang ngei e;
A mit ngai lo tlaini tlakin,
Khuangruahpui sûr châng pawhin;
England mual hring dum durah hian,
I sulhnu a châm reng dawn;
I hringnun mit thuai mah se,
I sakhming sawi kan bang lo’ng.

Loveliness we’ve lost;
These empty days without your smile.
This torch we’ll always carry
For our nation’s golden child.
And even though we try,
The truth brings us to tears;
All our worlds cannot express
The joy you brought us through the years.


Thrapui, kan chân ta che maw,
I tel lo chuan tlaini lên har kan ti;
Kan hnam chawi rangka-hrinhniang,
I chhermei kan keng zêl ang;
Insûm hrâm tum mah ila,
Luaithli kan dang zo lo;
Trawngkain kan puang seng lo’ng,
Kum kha zawnga lawmna min hlan.

Goodbye, England’s rose,
From a country lost without your soul,
Who’ll miss the wings of your compassion
More than you’ll never know.


Liam ta mai la, England par mawi,
I tel lova riang kan ram hian,
I khawngaihna thlazar kan thlahlelzia,
I dawn thiam bil lo’ng e.

Hi hi sak theia kan let hla dang ang ni loa free style translation a ni a, sienkhom Zo hnathlakhai hlaa thu ri luong inrem, internal rhyme a tam thei ang tak hmanga inlet a nih. Hi hla hi ka’n let laiin Mizorama thu le hla tienga mi challang tam takin an hung inlet bok a. Chuonghai inlet dan thra ka ti pakhat pahni vel chu ka thusep ziek ‘Mipui Lalnu Diana’ ah ka hlu lut hmain ka lak lut a, chuong laia pakhat chu chang thumna bul trannaa Rev. Zairema hmang, ‘Thrapui’ ti hi a nih. Hi thusep hi Zoram Khawvel-8 ah No. 22-na a nih. A hnung daih, thlawibuong pûrin khawvel an kiengsan hnunga ka hla inlet hi ka hang tiem nawkin, iengtin am hieng hin ka lo inlet el thei am a na? ti ka ngaituo a, mak ka ti lem hiel a nih.

Gitanjali (1912)
Gitanjali hi Rabindranath Tagore-in Bengali tronga hla a phuok 103 thlang khawm, ama ngeiin Saptronga a’n let, kum 1912-a sut le a kum nawk 1913-a Nobel Prize a hmuna a nih. Gitanjali umzie chu ‘Inhlànna Hla’ tina a nih. Saptronga mi hi sak thei chia inlet a ni naw a, Bengali-a mi ruok hi chu sak theia siem niin an hril. Kum 1973 khan hla thu tieng awnin Hmar trongin ka’n let a, chu chu tu chena sut loa ka la sie thrat a nih.

Hla nambar 35-na hi sikula inchuk dinga thlang a ni bakah thuhriltu le ziektuin an lam rawn hle a, thra khom a thra hrim bok a. Chu chu hang thur suok ei tih.

Where the mind is without fear
And the head is held high;
Where knowledge is free;
Where the world has not been broken up
Into fragments by narrow domestic walls;
Where words come out from the depths of truth;
Where tireless striving stretches its arms towards perfection;
Where the clear stream of reasons has not lost
Its way into the dreary desert sand of dead habit;
Where the mind is led forward by thee
Into ever widening thought and action-
Into that heaven of freedom, my Father,
Let my country awake.


Ngaituona lungril, tritna thrang ngai lo le
Mani indikna huoi taka kengkawna hmunah;
Hrietna var a zalen-engthawlna hmunah;
Intibingna bang chité tèn khawvel,
A daidan darh nawna hmunah;
Thudik rilmu anka an inhlànna hmunah;
Beirakna chawnbanin sawl dawn lo a,
Famkimna ram tieng a ban zingna hmunah;
Lungvar, zo tui anga inthieng le fîm chu,
Chìng dan triumin thlaler ram trawl vutpil lai,
An luong thamraltir nawna hmunah;
Ngaituona le thilthawah chunghnung zuol pei dinga,
Nangman lungril i thruoina hmunah;
Chu zalen-engthawlna van rama chun aw Pa,
Kan ram hai ang thrang raw se.

Baibul
Ei thil inlet po po laia ei fimkhurna ding tak ni awm chu Baibul thu inlet a ni laiin ei fimkhur nawna tak amani aw ti hiel dingin a um. Hnam Integration Steering Committee huoihota thusep inzieksiekna lawmman an sem trumin ka thrang bakah March 27-28, 2012 khan fiel bik mi iemani zat leh thu le hla phuok le ziek dan le trong hmang indik dan hrilin kan fienriel a. Hi trum hin trong hmang thua ei inpal thluk rawnna san hrang hrang a hmawr kan phor liet liet a, ei tlaksiet inthuk takzie khom a hung thranghai khan iemani tawk chu an hriet pha ka ring. Kan thaw pakhat chu, a hung thranghai laia mi tu khomin an nuomna lai lai en loin Bible Society of India (BSI) buotsai le suta mi an hung phok a, an tiem a, Delhi Version-a mi kan tiem bok a, kan enkhi a, kan hril tlang a. Chuong anga phok lawr (random selection) thaw ringot khom chun phek tinah hin inlet dik lo amanih, Hmar trong hmang indik lo amanih le a thu kawk chieng lo hril fé khop a um pei a nih. Tu chen chena hieng po po hi hmu kân a, kristien thra, ram le hnam hmangaitu le thu le hla hmasawnna dittua insâl ei tum hi chu thil intu lo tak niin ka hriet.

Thu le hla hlui, (entirnan zawlnei Isaihai hun laia Grik mi ziektu hmingthang, mitdel Homer ziek Iliad & Odyssey dam), an lo maksanhai kha ei en chun hla ruongama an lo ziek hlak a ni a, epic/classic literature ei ti a ieng khom hi chuong ang deu vong chu a lo nih. Thuthlung Hlui khom hi Job-a inthoka Malaki chen inkara hin hla ruongama ziek a tam em em. Hindu sakhaw lekhabu hluihai lem chu a ni vong ti inla, inkhêl tam naw nih. Chu chun Shakespeare drama ziek hai, Dante Alighieri ‘Divine Comedy’ hai, John Milton ‘Paradis Lost’ hai le a dang dang a hung thruoi a nih. Chuonghai chu an zierang anga inlet a thra tak; thutluong (prose) hmanga hla inlet le hla thu hmanga thutluong inlet chu a fuk tak tak thei nawh.

Chun, a ngiel a ngana thu inlet hi kalchar inang lo a ni lem chun nuizatum tieng a kai thei hiel chang a um. Tu ela ka châng zuk hmu Sam 129:3 chu BSI (2005) sutah

Hnuoi inlettuhai chun ka ruongzânga hin hnuoi an inlet a,
An changkuong tlâng thlûrhai chu an suksei hleh a


tiin an sie a, “ruongzânga hnuoi inlet” ei zuk hmu thut chu maktiin ei mit deuh sul thei a nih. A san chu, a hrum a hriel, a ngiel a ngana ‘zawngtra’ khom ‘monkey cry’ tia an fiemthu inlet anga an inlet ve top lei a nih. NIV chun, “Plowmen have plowed my back and made their furrows long” ti le KJV, ESV & NRSV chun, “The plowers plowed upon my back; they made long their furrows” tiin an sie. New English Bible chun a umzie tieng awnin, “They scored my back with scourges, like ploughmen driving long furrows” tiin an inlet a. Delhi Version-a chun a hla tlar tin chu lam saria remin,

Leilettu changkuong angin,
Ka hnungzâng an rìtna chu,
A ser a’n thlùr seng sung a


tiin a umzie zuk hriet el thei zawngin kan sie ve thung a nih. BSI sut tho Mizo Modern Version-a chun, “Leilettuin lei a rîn thlûr angin, Ka hnungzâng hi an rîn thlûr seng sung mai” tiin an inlet.

Entirna dang hang hril nawk inla. Jeremia 9:1-2 chu hla ruongàma phuok ni siin BSI suta chun thuluong (prose) a inletin, “Aw ka chipuihai naunu sukhluma um chu a sûn a zâna ka tra theina dingin ka lu hi tuihai ni sienla, ka mithai hi mitthli tuikhurhai hung ni sien chu! Ka chipuihai hi ka maksana, an kuoma inthawka ka fe theina dingin, thlalera hin khuol inzinhai riekna hmun nei lang chu aw! Anni chu uirehai le, mi khawlohai um khawm an ni vawng el sih a” tiin grammar dan po po vai hmatin, a lu le mong hriet hrang thei loin, sukhluma um kha sukhlumtuah, sukhlumtu kha sukhluma umah an inchangtir a nih. Hi chang char hi Delhi Version-a chu hieng ang hin sie a nih:

Ka thlunglu hi siktui hnàrah,
Ka sîngmit hi mitthli hnârah,
Inchang thei sien la chu aw!
Ka mi an thathai sûnin,
Sùn le zàn ka trà ding bah!
Thlalèrah khuolbûk nei lang,
Ka mihai hi maksan daiin,
Intom bo ka va nuom ngei!
Uire hmang vong an ni si!
Depde fuon khawm ruol an nih.


Tlângkawmna
Thu le hla tieng amanih, trong hmang indik dan amanih inchuk nuom ta dinga inchukna sikul thra tak chu lekhabu thra le chanchinbu thra tiem rawn a nih. Vangduoithlak takin chuong tienga hang innghatna tlak eini trongin lekhabu ei la nei mumal naw leiin, mania inchuk nuomhai ta ding khoma hang thaw rak ngaina a um hri nawh. Lampui um sun nia ka hriet chu, tuta chinah Baibul version pathum ei nei ta a, a palina khom sut a ni mek a, Version hmasahai le Delhi Version insop la, tiemin enkhi la, Saptrong i hriet lem chun inlet hlui (entirnan KJV) le tu lai Saptronga inlet (entirnan NIV, TEV, NLT, CEV etc) a ieng le khom khaikhi la, ni tin darkar 1-3 (zing, sun le zanah darkar khat pei) ngun takin bi la, thla thum i thaw hnung chun damten i lungril mit hung kêu a ta, hung var tiel tiel a ta, kum khat i thaw pha chun Baibul thutak hrietna tieng le trong thuah mi thar hung ni thei i tih. I hriet loin ni tin inthlak danglam bok i tih.

Kong hrang hranga ei lungril mit tuomtu mawlna phuhlip thuo tam hi ei phi thlak rawn po leh a hung var deu deu a, kha hmaa hmu fie le hre chienga ei lo inngaihai kha ei lo hriet chieng nawzie ei hung inman suok a, ei so a la’n phu det det sung phot chu chawl loa inchuk pei ding ei nizie ei hung hriet chieng deu deu a, chu hriet chiengna chun a tam lem hriet châkna a mi pek a, chu chun hma tieng panin kal a mi’n chawitir hlak a nih. Hrietna tienga phingtrâm le dangchâr mi chu Pathien angpuia siem a nina tieng sukdik pei dinga hma tieng pana kal chawitu a nih. Chuong mihai sakhuo chu Siemtu angna nei zuol pei dinga ni tina inthlak thleng a nih. Inthlakthleng nuomna le tumna nei lo mihriem chu a hriltu ding mithi khuoa inthokin mi hung hiel khom ni hai sien, umzie a nei hrim hrim nawh.

(April 11, 2012 Delhi)

2 comments :

Henry said...

Pu,i thil ziek hai reng reng hi a tiem an hawiin lung a thlai hlie hlei. Thil pakhat char:- HAI ti hi i ziek-kawp vawng hlak a,ziek-kawp naw inla a tha lem el dim maw!! Plural a hmangna a ni khawm a a hranin ziek inla anfu lem el dim...

Anonymous said...

A thu chu a tha khawp el. A tiem an hawi dep dep ngei.