Kum 2007-a tlangzar a ni zoa inthok khan ennon sin hi bawzui a ni nghal a. A sûr a sa hnuoia mi enpuitu Pu H.K. Kawllienthang leh voi ieng zât hiel am kan vel suok ti ni dang angin ka’n chik zui pei ta nawh. Kan buoina pakhat chu kum 2007-a sut, internet hmanga final editing kan thawna, computer hmun hrang hranga kan sie thrat, final proof anga kan kola hlu lut hman ni ta si lo, text hrang hrang, a hmasa le a nuhnung inchingchivet a um a. Chu chu pat zai inchin anga a’n chinna chinah keitan a, iemani zat peihawn a, ei inzom nawk el anga thaw chi a ni si nawh. Thre fel ding chun a text hlui po po, pendrive le computer program hrang hrang hnuoia sie thrathai kha phor nawk vonga en mil a ngai a, sawl a umin hun a hè ĕm êm. Baibul inlet anga thil sawlum, sienkhom hlimum ni bok si hi ka nunah ka la pal ngai nawh.
Kha hmaa trongkam ei lo hmang năl tah, hang bi chienga thutak le inmil lo, theulawzi zawng khoma bel chieng dawl lo, sienkhom a hmangtu dinghai mitmei vengna leia thlak loa hmang zui pei iemani zat a la um a. Hnam tin lai hin Baibul thutak neka inletna trongkam bie an tam a. An baihat le hmang năl tah, annia lo intu nghet tah hang sukdanglam chu thil thieng lo le Baibul suosama ngai rum rut pawl, mawl ngolveina thichilh hiel ngam an um, chuong thil leia tuor le thi chu martar chang angah an inngai tlat leiin. Baibul inlet thar a suok zata soiseltu, suosamtu le rawtu chu kristien thraa inngai, Pathien thutak neka inletna trongkam betu pawl le tran pawl an ni nuom khop el. A hnunga version thraa ei ngai le threnkhat lem chun ei biek titi hiel, entirnan KJV, RSV le NIV hai dam hi an hung suok hlim laia raw le suosam tuok lo an um nawh.
Sienkhom, thra tawpkhawka inleta ngaihai khom hun iemmani chenah, hrietna le trong hung inthrang danglam pei ruolin, siem thrat zing a ngai. Chuleiin ennon sin hi tawpintai um loa thil insersuon tung pei chu a nih. Voisuna Pathien thu ei hrilna trongkam tam tak hi kum za vel chauh liem taa ei pi le puhai khan an nei nawh. Ei trongkam hmang inlar ‘piengthar’ ti dam hi anni hun lai khan hmang inla, a umzie hre map naw ni hai. Tuta inthoka kum zanga vel, teknawlawzi khawvel hrang daia khawsahai chun ei trongkam hmang tlanglawn, entirnan, ‘piengthar’ ti dam hi an hmang ta naw el thei. Tu hin chu, “Iengtin am i hung?” ti ei indon a, khawpuia umhai chun “Auto/Metro” an ti a, a khawvela cheng phakhai chun ei hriet thiem nghal el. Vuongnaa inzinhai chun, “Indigo, Kingfisher, Spicejet” ei ti olrong bok. Kum sawmthum liem tah khan chuong ang chun hril la, a umzie an hriet phak ding? Teu lo e! Eini chengna khawvelah la pieng hman lo a!
Kha hmaa trongkam indik lo ei lo hmang tam tak chu First Edition-a khan thlak a ni tah laiin, mitmei vengna leia thlak lo iemani zat a la um a. Chuong laia ngaimawum bek bek pakhat chu ramhuoi biekna thil hrilna, ‘inthawi, inthawina’ ti trongkam, Pathien biekna le inzoma ei hmang hi a nih. Hi hin ei hriet loin nasa takin ei ngaituona a thruoi suol a nih. Tuta suoka chuh a ni dan ding anga sie a ni ta a, ‘inthawina’ chu ramhuoi ta le hmangruo a ni ang hrimin a kuoma pek suok a ni tah. Hi thu hi Thuhmaah ziek lang a nih. Chu chu thaw ngam dinga huoisenna thlarau mi petu Pathien kuomah lawmthu um raw se.
Kha hmaa thluk sinsiena (diacritic mark/sign) hmang hlak khan mamaw a phuhruk zo naw leiin thlûk sinsiena pali hmang a ni ta a, a hmang dan khom Thuhmaah ziek a ni bok. A AW B hawrop lam inrik dan anga zieka thluk sei sinsiena hmang ngai lona chu Aw le O hmang dan ding taka hmang a ni a, chuonga chun lo thei loa hmang trulna a um a ni naw chun diacritic mark a trûl ta naw a, hmang a ni bok nawh. Chun, Hmar tronga ‘r’ hmaa consonant bela thumal siem theina consonant pahni chauh a um a, chu chu ‘h’ le ‘t’ an nih: hr, tr. A dang le hmang kopna chu hnam dang trong ei hmang, abikin kr- kros, Krista, kristmas dam, brake, branch, driver, Friday grenade, private, sri ti dam a nih. Hi Version-a hin chu a hmang dan ding ang taka hmang a ni ta a, ‘t’ hnuoia indik lo taka sunhang an mi lo sutpek kha ban a ni tah. Hi thua hin ngaidan a khuongruol nawh ti ei hriet. Chu leia hi Baibul hi lo tiltip ei um chun ei ditthlangna a ni a, a maw khom ei chunga innghat a ni bok.
A sut dan ding thuah, a thlawn an naw leh tlawmtea mi sutpek dinga inhril iemani zat an hung inlang a. Lalpa ringa a thratna kong tinrenga voi tam lo intem ta zet hnunga mihriema beiseina innghat nawk el chu iengkim hretu Pathien remti zawng a lo ni nawzie chieng taka mi’n chuktir a nuom lei khom ni ngei a ta, chu beiseina hlima kum hni lai zet kan intăng hnung chun kan riruongna chu ahmatiemin a hung hlamzui pei a. Pathien bân a tawi ang ziezănga ngaia thrangpuitu dinga mi dang băn ka lo ban indik nawzie ka hriet suok ni chun inzakum ka ti ruolin chu hriet suokna chun a mi suklawm a, Lalpa hmaah ngaidam inhni pumin lawmthu ka hril mol mol a. Kang rawt khopa a rongbawlnaa ei sahriek bur ei bun suok pha, a bûr ei sung ruok zât zăt sahriek thara sung siptu Pathien ka nei a nih ti ka lo theinghil pal leia inham buoi ka nih.
Hisap nêk daia inhnua a hung suok khom hi kong khata chuh vangneina nasa tak a ni bok. Delhi Version-a hin thumal nuoi riet le singsari chuong a um a. Inlet fûk rak lo dam, thumal hmang thua duthusam chie lo dam, sentence tluong lo le trîto dam, thlûk sinsiena sie indik lo le sie threl dam le siem thrat ngai dang dang siem phuisuina remchangah kum hni sung hi kan hmang a, chuleiin a hung suok inhnuk hi malsawmna ni peiah kan ngai. Chuong sa khom chun, hmu threlh a la um zeu zeu tho a nih.
Kum 2014 November khan a suttu Devtech Publisher & Printer Pvt. Ltd, Faridabad leh sut dingin kan inbiek fel a, a man chenve pek lawk dinga an ti angin December 2014 khan pek a ni a, thla thum sunga suok ngei ngei dingin thu an mi tiem a. Lekhapuon hmang dinga an mi tiem inphanzie chu 32 gsm a na, an hmu zo hlol naw chun 35 gsm hmang dinga ti a nih. Thla ruk sung zet lekhapuon an hmu zo naw leiin sut thei loin an um a, an beidong tawpkhawkah a sa lem 40-42 gsm hmang el dingin an mi nor a, ka nuom tlat naw a. An Director kuomah, “Nang khom keima ang boka Isu Krista ringtu i ni a, trongtrai pumin zong rawh. Ka trongtrainaah ei lekhapuon mamaw hi India ram kil khatah an hmang bang an kol ti Thlarauin a mi hril a nih. A zong suok chu i sin a nih” tiin ka hril a. A zong a, a hmu bok hrim a nih. Baibul hi Pathien Thu chuongna lekhabu a ni leiin a Neituin a ngaisak a nih.
Tuta thla khan Mizo King James Bible tia a buotsaitu Dr. P.C.Biaksama hril, New King James Version le insirtona sut chu Aizawlah an tlangzar a. Ama hi Fundamentalist-a inngai, KJV ring rum rut el, kum sangruk vel sunga khawvela thilsiem po po khum khawm tum pawla mi a ni a. A Baibul buotsai hi Rs. 1200/-in an zor a. Chu chu lekhabu zor dan pangngai man a ni hrim a nih. Tuta ei Baibul tlangzar khom hi a man pangngaia zor chun sangkhat chuonga zor ding a ni laiin, savun kawm hi Rs. 700 le PVC kawm hi Rs. 500 beka zor dinga ti a ni a, tlangzar ni voisun ruok hin chuh Rs. 500 (leather cover) le Rs. 300 (PVC cover) a zor ning a tih.
BSI amanih BFW amanih sut ei Baibul hmanghai hi mi tlawmngaihai thawlawm thaw khawm sum hmanga an sut, a lekhabu thonna kalman ang hù vêl chauha an zor a ni leiin a thlawn tluka ei hmu hlak a ni a. A hlawk le kut sawl man um loa a sutna man anga ei zor khom hi to taluo-ah ei ngai nghal a, thil chinchang ei hriet naw lei le lunginsietna zara sandamna thilthlawnpek anga ngai ei tum lei khom a ni el thei. Saptronga lekhabu ka’n chawk hlakhai hi dannaranin phekah Rs. 2.50-3.50 velin an zor a; eini rawi lekhabu ruok chu phekah duli vela ei zor khomin to ei ti pei. Chun, in sung khatah Baibul pakhat chauh nei a tam lem ei ni ka ring a, a nei der naw khom ei la um el thei. Hanawtna le kekorte hi hmang intrawm ngai lo thil a ni ang bokin Baibul khom hi mani senga neia intrawm ngai lo ding a nih. Version hrang hrang a tam thei ang tak nei a thra; version pakhata ei hriet fie thei der naw khah version dang ei en phaa ei hriet fie thei zawnga chieng uora inlet a lo um hlak a nih. A poimaw tak chu a trongkam nekin a thu pai le umzie hriet fie a nih. Translation thil tum tak chu trongkam inlet ni loin thu ei inlet umzie tak kawka trong danga sie a nih.
Delhi Version hi pawl thil leia do le hnuolsuot an um a lo ni khomin, Pathien thutak hriet fie nuomhai le trong indik le tluong inchûk le hmang tumhai chun an trangkaipui hle ti thu kan dong rawn tah bakah, Hmar trong le Zo hnathlak trong danga inlettuhaiin rawn takah an hmang ti thu kan dong hlak bok a, lawm a um em em. A hung suoka inthoka kum sawm sunga Hmar tronga thu ziek tienga ei hmasawn dan chik taka ei bi chun, Delhi Version hin nasa takin hma a thruoi ti inhmai ruol a ni nawh. Ei member laia dawnril pakhat lo hril lawk ang khan, theisuktu lei ni loin, a thei suk inhnik kha a nih fa nuom lo anga inhrilhai khomin an ban ruk hlak chuh. Hnam le trong damna dingin trongkam indik le tluong hmanga Pathien thutak fie taka inlet hi a poimaw takzet hrim a nih. Chu chu Delhi Version thiltum le hmathlir a nih. Hnam le trong a dam khawsuok naw chun sakhuo a dam khawsuok ngai nawh.
Voisuna Baibul tlangzarna hun ditsak tak le tlawmngai taka mi hung hmangpuituhai chungah nasa takin ka lawm a, lawmthu ka hril. Pathien thu in hlutzie a tak ngeia in hung inlangtir hi Paula trongkam takin, ‘hlanbiekna hring le thienghlim’ a ni a, Lalpan malsawmna tam takin vûr cheu raw se.
(August 30, 2015, Delhi)
###
No comments :
Post a Comment