Search


May 5, 2018

Ruolpa Kaihau le a Baibul


April 30, 2018 Inrinni kha ni poimaw, thla âr kâi zăn, Buddha sakhuo zuitu ram tam takin Gautama Siddharta piengna ni-a an inser, Buddha Purnima an ti, India sorkar khoma umni kham hiela an ser a nih. Chawhnung dar thumah Apostles’ Methodist Church, R.K.Puram Sector-4 ah prokram poimaw a um leiin, ina ngaina taka mi hung kantu HCFD Nuhmei Pawlhai chu nuom ang khoma inpawlpui hman loin sunbu ka fakpui sok sok a, a hun taka prokram nang hman tumin dar hni le a chenve-ah ka suok a. Hi prokram hi March 14, 2018-a muol liem tah, ka ruolpa Kaihau Vaiphei inlet le sut Vaiphei Holy Bible thar tlangzarna hun ser a nuhmei Pi Nemzakim Vaiphei le Delhi-a cheng a nauhai, mohai, tu le tehai le sung le kuo hnaivai haiin an buotsai, mellung poimaw chu a nih.

Hi Baibul hi Vaiphei tronga Version an nei palina niin an hril. Mimal inlet le sut, phek 1334, Thomson Press, Faridabad-a kawpi 2000 an sut, Bible Society of India sut pangngai neka a dung inches khat vela tawi lem, 1.2 inches-a sa, 720 grams vela rik, inrêl thauh el, mit la tak, lekhabu changkang siena khaw lai khom sie inla insitum lo a nih. Suong a um takzet. Sorkara nina poimaw le insang tak tak a lo chel tah hai nekin a mihai lungrilah an trong ngeia chatuon rohlu inphŭmna Baibul a maksanpek hin thu hril rawn lem a ta, hi lekhabua inthoka bohmangna ruoma intang chatuon hringna thara luthai chu van lalthrungpha hmaa a lallukhum sukmawitu hung ni pei an tih.

Mi tin hi ei theina kong zawng senga Pathienin ama sukropuitu le chawimawitua hmang dinga a ruot ei nih. Hmang thei dinga insiem le hmang thei der lo dinga insiem ei um.Thilpek ei dongna tieng inbûr loa ei dong nawna tienga inhmang rak tum ei um bok. A poimaw tak chu Pathiena inthoka suok ngaituona lungvar nei a, mani inhnikna zawng le theina zawng thil bawzui ngar ngar dinga tumruna, taimakna, tuorselna, teireina le huoisenna nei a nih.Theina hau hle inla khom tumruna ei nei naw amanih le a sukpungna dinga taimakna ei nei si naw chun umzie a um nawh. Ni khat thila Rome khawpui bawl thei a ni nawh. A hmatiema a lungte hlek khom hmai loa rem tung a ngai. Ieng angin hrat la khom, sazuk pûta thaw thei a ni nawh. Hlawtlingna iengkim hi mawl tea inthoka intran vong a nih. Chu thu indikzie chu unaupa Kaihau nuna inthokin hang thlir ei tih.

Churachandpur inthoka km 54 vela hla khaw chite Maite-ah October 21, 1940 khan piengin a hung seilien a. 1948 khan Maite Middle School-ah lutin, 1954 khan Pawlruk a zo a. Churachandpur Mission Junior High School-ah NEIGM chawmna thla khatah cheng sawm hmuin Pawlriet a zo a, chu taka inthok chun Govt. Aided Churachandpur High School-ah Pawl 9-10 a thaw a, kum khat a tlol hnungin 1961 khan Matriculation a tling a. Imphalah sunah Clerk sin thawin zanah College a kai a, B.A a zo a. Chuong lai chun Guwahati University hnuoiah Prof. Gangmumei Kamei-in D.M. College-ah zanah MA (History) inchukna a hong a, sunah sin thawin zanah a kai a. 1967 khan M.A a zo a, clerk sin maksanin Churachandpur College-ah Lecturer sin a thaw a. Chu pum zing chun Civil Services Exam a bei ngat ngat a, kum 1975 khan Indian Defence Accounts Service (IDAS) a hmu a. A penson hnung 2011/12 khan Baibul inlet a tran a, sut zo a ni hnung, sienkhom tlangzar hman loin March 14, 2018 khan Delhi-ah muol a liem a, a tukah a inpui umna Sillongah phur tungin chu taka chun an vui liem a nih.

Ruolpa Kaihau leh hin D.M. College a ka kai laia inthoka inhre tah, inchukna tieng kum hnia inthlau le college kai hmun khat lo kan nia chu inngaina tak el, ka thu le hla mi hlutpuitu a ni a. IDAS a hmu trum khom khan ka kuomah hung tlunga intarviu, a tling thu khom thirhruia hang hrila lawmpui hmasataktu ka ni a, lawm thu khom voi tam a hril ka hriet tah a, lawmpui man a um khop el. Zoram Khawvel le lekhabu hrang hrang, Travelogues ka ziekhai hi mi hlutpuitu le hmai nei loa tiemtu a ni bakah, ruol êng lain, Jabalpura a um laiin India ram hmun hrang hranga a’n zinna le inchik tlak le enton tlak nia a hriethai chu a bu-in a siem ve nghe nghe a. Kum 2002-a ka penson chara Baibul inlet sin tran a, kum 2004-a Thuthlung Thar, Sam & Thuvar inkop, kum 2007-ah Baibul pumpui a hung suok khan nasa taka mi lawmpuitu le tiemtu a ni bakah, ka thaw dan anga mania Baibul inlet le sut rongbawlnaa inhmang dinga inpêk a lo tumna chu nasa takin a sukhrat pha thu a mi hril hlak a. Kan inhmu chang hrim hrim hin thil dang ngaisak loin Baibul inlet thuah kan lut nghal a, zawna a hau thei a, ka hriet phak ve ang ang ka hril fie hlak a.

Baibul thu a buoipui laia pakhat chu Jakob-in a u Esau malsawmna dong ding a lo haijek vong truma Esau lungsen-beidong inrûmin, “Pa, malsawmna pakhat chauh a ni i nei? Kei khom mal mi sawm ve hrâm rawh” a ti zoa Isak donna,

I chĕngna hmun chu,
Pil hâng um nawna ning a ta,
Van daidaw tla ngai naw nih

ti-a kan sie, Vaiphei Holy Bible hmasa taka “Ngaitia, la umna ding chu lei phatlona gam, chung lam van daichîm kiaklona mun hi ding ahi” ti-a an inlet, KJV-a, “Behold, thy dwelling shall be the fatness of the earth, and the dews of heaven from above” (I chengna hmun ding chu hnuoi thratna hmun le van daidaw tlakna hmun ning a tih) ti-a an sie chu a nih. A letling chiein NIV/NRSV/ESV le inlet thar po po deuthawah chun “Your dwelling will be away from the earth’s richness, away from the dew of heaven above” an hung ti vong a. Ka ruolpa ruok chun KJV tieng awnin, “Ngaitia la chenna ding chu lei phatna (lei hausakna) leh vaan daitui tamna hinna” tiin a sie a, Vaiphei khawvel a thre phok el a nih. Chu chun a Baibul inlet hlutna hi tawk buoi naw hrăm sien ka nuom.

Baibul tlangzar ni hin thu a nuom nuom hril theina hun an hong leiin ka va ngir ve a. Kum 1957 laia Rengkaia Kaii (Lienchongkung nuhmei hmasa) hai ina Pu Siakjalam a um lai, tuolpâra nisa lum awi puma Vaiphei tronga Baibul an let lai ka tungngha hun lai dam chu ka mitthlaah a hung inlang leiin ka hril suok a. Besana a hmang tak chu Lusei Baibul a nih. Chuonga nasa taka lo inrimpuituhai zarin Vaiphei tronga Thuthlung Thar & Sam inkop chu 1961 khan a hung suok a, Baibul pumpui ruok chu 2006 khan a hung suok chauh a nih. Kum 12 hnunga mawikhai taka hung suok ka ruolpa Baibul inlet le sut hi Vaiphei tronga Baibul suok palina niin an hril.

A hung inlang tlat leiin, unau Vaipheihai hi Zo hnathlakhai histawri-a mellung poimaw hluotu laia mi ni dinga Khuonu ruot an lo nizie thu ka hril sa a. Zo hnathlakhai thlatu bul nia hnam tam lemin an hril chu Suantak a nih. Kawlrama Zo hnathlakhai laia hnam changkang tak ni ding Sizang (Siyin) hai le Mizoram indintu Sailo lal sungkuoin an thlatu bul an sui khom Suantak a nih. Suantak chu Vaipheihai thlatu bul a nih. Zohnathlakhai khawvel thara hnam hla, hla lenglawng le kristmas hla phuok rawn tak Upa Rokunga (1914-69) khom khah a hnam an indon changa a donna chu, “Hmar-ah pawh Vaiphei ngat” ti a nih. Mandalaya ka’n zin hmasa tak truma zanbu kil dinga mi fieltu Rev. Chhunvela nuhmei Lali chu a hnam hming kan don leh, ‘Hmarah pawh Vaiphei ngat’ a ti ve.

Ka hril pei a. Manipur simthlang biela gospel hung putluttuhai chu Watkin Roberts hung thruoitu Vaiphei tlangval pahnih, Thangkhai le Lungpau an nih. An hung thruoina khuo khom Singsuon pahnama mi Kamkhawlun inlalna Senvon a nih. An hnung thuola hunga rongbawlna hung trantuhai lai khom khan Hmar mi pakhat khom an um nawh. Gospel Centenary ei lawm trum khom khan bul tak nina Hmarhaiin haijek a, ‘Hmar Gospel Centenary’ innitir phêt an tum leiin, unau Vaipheihai hnăr a kîr a, Souvenir iemani zat ei buotsaia ei thu le hlahai khom a khuongruol naw pha a nih.

Baibul inlet hautakzie le hlimumzie hre phak khopa lut chilh phaktu chun inlet thar a ieng khom zierang ding awm chu sawt naw te sunga a zuk phet pher phuorin ngaidan a nei thei nghal ka ring. Ieng varson khoma inlet harsa an ti tlang, insêlna tawp lo um theina, mani indik ti dan zawng le inchuktirna an fepui dan awn zawnga inlet, iemani zat a um a, chuonghai chu entirna thra tak an ni thei. Chuonghai laia pakhat chu UPC Kohran pawl thuring laia pakhat innghatnaa an nei Thilthawhai 2:38 a nih. Ka ruolpa Baibul inlet hi ka zuk bi thek thuok a, thu khir le inlet harsa iemani zat, tawi fel le hriet fie olsam ronga a’n let ka hmuin ka lawm a, a la hung hmangtu dinghai an vangnei hlein ka hriet. Famkim dinga beiseituhai ruok chun beisei thlawn an tih. Ieng varson khom hi a thra tak le famkim a um naw a, a um thei bok nawh. Chuleiin, varson tam tak nei le kol a thra. Pakhata ei fie naw khah a dangah ei fie uor thei.

(May 5, 2018; Delhi)

###

No comments :