Search

TOTAL ARTICLES: 514

Jun 4, 2001

Bethesda Pukhri-a Zeng


Chanchin Thra Johan ziektu chun Jerusalema Bethesda dil hulhliepa zeng pakhat Isun a sukdam thu a ziek a (5:1-18). Bethesda Dil hi dil tak tak ni lo, Meiteihai pukhri amanih, hotela swimming pool pangngai tiet vela lien, a sir vel tuoka bathlâr hulhliep panga nei a nih. Hi pukhri hi Zaiawn tlanga Tempul kompaun hmar tieng depa um, suo tieng pang Oliv tlang le Kidron vadunga inthoka hung lutna kotkharpui, Isu hun laia Beram Kotkhar an ti hlak, a hnunga Stefan/Sakeibaknei Kotkhar (Stephen/Lion Gate) tia an hung ko ta peia hang luta chang tieng panga um a nih.

Jerusalem khawpui hlui hi tu hin ‘Vêng-Leikai-Quarters’ pali- Christian Quarters, Armenian Quarters, Jewish Quarters & Muslim Quarters-in an thre a, Tempul muol, Zaiawn tlang le Bethesda Pukhri umna hi Muslim Venga um a nih. Hi pukhri bul suo tieng hin St. Anne’s Church a um a. Kum 1888-a hi biek in an ripêr trumin AD 300-400 inkara an bawl biek in hlui an cho suok a. Chu truong hnuoia chun pukhri, hulhliep panga nei, Isun zeng a sukdam lai lim a siling (ceiling) a inziek an hmu a. Chutaka inthok chun hi hmun hi Bethesda pukhri ngei kha ni dingin an ring tah a nih.

A chang po leh hi pukhri hi Pathien vantirkoin a hung chok phul bût bût hlak a, a phul infawn laia inchawm lut hmasa tak chu ieng natna invoi khom a dam hlak ti a ni a. Hi lai thu hi King James Version le Jerusalem Bible-ah ziek ni sien khom Revised Standard Version (RSV) chun a tienami taluoa ngai le besan tlak namnghettu thu ziek hlui dang an hmu naw leiin an băn a, New International Version (NIV) le New English Bible (NEB) khomin an bân bok a. Baibul inlet threnkhat chun kuol khum (parentheses) sungah an sie thung. A ziektu Johan hi thil inzom lo le dangdai tak tak sopui hlut mi ni-a an hriet lei khoma a thu ziek threnkhat hi an fak naw khom a ni el thei. Chu tieng pang thu le Johan bung 5 hi bung 6, bung 6 hi bung 5 ding lem ni awm tak a niziehai chu hril sei loin, ei thiempuhai inbuonpui dingin maksan lem inla.

Ka hril nuom tak ruok chu zeng chanchina inthoka inchuk ding poimaw ei nei thu a nih. Hi Bethesda pukhri bathlara hin tui a phul phaa inchawm lut nghal thei dinga inbuotsaiin damnaw ruol an zâl thluk el a. An chawm thla hmasa sa damin inah an inlawi a, a hmasa nawhai chun a phul nawk hun saku sêr nghakin an nghak ringot el a nih. Damnaw lai hin zeng pakhat, kum 38 na tah a um ve a. Hi pukhri bathlar hulhliepa hin kum iengza’m damna nghakin a zâl tah ti inziek naw sien khom a nghak sawt tah ti thu ruok chu ei hmuh. A nghak sawtna san chu “tui a fawn changin pukhria mi sietu ding ka nei naw a, ka fe sungin mi dangin an mi lut khal hlak” ti a nih.

Zengpa chêngna khawvel, Bethesda pukhri hi khawvel hmun dang ang boka inelna khawvel, a hrat le a thei thei dingchangna, hnengtawna insutna le a ru no no an hneng suokna, survival of the fittest thukhawchang inlalna hmun a nih. Chu intlansiekna khawvel (world of competition) chu ei ‘huouhuou’ khawvel, Lotus eating society (Alfred, Lord Tennyson poem The Lotus Eaters) letling char a ni leiin, mi ongrop ta dingin damkhawsuokna thutiem rêng a um nawh. A lut hmasa tak dam a ni top el. Competitive Exam ang chara hmu thei ding sin zat ruot sa diem a nih. Chu khawvel rawng tak chun a hrat takhai chauh a tran leiin hnena chang ding chun nasa taka inbuotsai lawk le mi tluk lo khopa chakvak le chêt inrang a ngai. Mani hratna chaua thaw thei a ni naw khoma a thawpui theitu ding thrangpuitu kut hrât nei a ngai bok.

Bethesda pukhria zengin damna a hmu nawna san chu inbuotsai lawkna thra a nei naw lei le thrangpuitu ding sung le kuo le ruol le pai a nei naw lei a nih ti a chieng. Inbuotsai lawkna thra tak neiin, a sung le kuo, a ruol le paihai leh thrang tlangin thil lo ruohmang lawk hai sien chu, damna a chang dai tah ring a um.

Mihriem amanih le ram le hnam tam tak hi Bethesda pukhria inbuotsaina thra nei si loa damna nghaktu zeng ang char hi ei nih. Inbuotsai lawkna thra ei nei naw leiin, vangneina le malsawmna tui a hung fawn changin ei inchawm lut hman ta ngai naw a; mi tam tak lem chun chuong ang hamthratna tui chu a fawn hlak ti khom ei hriet nawh. Chuong mihai ta ding chun damkhawsuok nekin mong tola nghak hlum thrak naw chu châng dang a um nawh. Beiseina le tumna hi hlen dinga thilthawin a zui naw chun ieng tîna khom a ni nawh.

Mi tin nun ram le hnam nuna khom vangneina thli a hung hrang chang a um a. Favang tlangah parawmau thli a hung hrâng vûk vûk a, ruo a hung sûr a, chu zoah kûnghmui le raw trawl hmon taa inthokin parawmau a hung mawng sung sung hlak. Chu chu hun dangah introtir tum inla, tu laia pa an chîng dan anga ei thaw a ni ngot naw chun, thil thei lo hulhuol a nih. Chuong ang bokin, pawlitiks thli khom hin hrâng châng a nei a, a hrâng pha leh ram thar an hung ngir suok sung sung hlak. Khawvela ram tam lem daih hi Indopui 2-na hnunga hung pieng chauh a nih. Chuong ram thar hung pienghai chu dannaranin a hmaa ram thar indin dinga inbuotsai lawkna lo nei tah an ni deu vong.

Entirna dingin India ram hmar-sak hi hang hmang inla. Kum 1971 khan pawlitiks thli a hung hrâng a. East Pakistan chu Bangladesh ram thara hung insiemin, North-East India khom States 5 le Union Territory 2-in an hung thre dar a. Kha hmaa inthoka var taka thranghmun lo la Khasi District le Garo District chu rambung khata inhlawmin, thisen far khat khom seng loin Meghalaya State an hmu a. State an hmu ta hnung khomin India Constitution Sixth Schedule humhimna chu chel zingin Autonomous Hill District ngirhmun an lo nei ta chu an som hring pei a. Thisen tam tak senga zalenna suoltu Mizo District ruok chun Union Territory chauh a chang phak a, chu ruol chun Lakher (Mara), Pawi (Lai) le Chakma hai ta ding chauin Autonomous District an som hring a, an ro hlu tak chu inpâm nachang hre loin an vui liem tah a nih. Nuhmei inlalna Khasi le Garo haiin State puitling an hmua inthoka kum 14 hnungah pa taka inngai le insâl Mizoram chun a hmu phak trawk a. Chu ruol chun thisen far khat khom sêng ve lo Arunachal Pradesh chun State puitling a hmu bok a. Zo hnathlakhai khan var takin le hmathlir sei tak neiin ei lampui ding lo siel nihai sien chu, pawlitiks thli a hrâng lai khan ram khatah intel khawmin Greater Mizoram hnuoiah a tam lem chu ei insung lut dai tah ring a um.

Pawlitiks thli a hrang nawk phaa Zo hnathlakhai po po lien lema ei insung khawm theina ding chun tuta inthoka nasa taka ei inbuotsai a ngai. Chu ding chun inzomkhawma ei thrangruol a trûl. Chuonga ei thaw chun pawlitiks tui a fawn nawk pha ei tum ram zuon ngei ngei ei tih. Mani senga inkei bing ei tum ruok chun ei hmabak chu chimit a nih. Bethesda pukhria zeng chun a tawpah khuorel leiin damna a chang a, sienkhom chuong ang chu thil tlung vâng tak a nih. Isu kha hung hlauh naw sien chu zeng khan a thi chenin damna a nghak ding a nih. Inbuotsai lawkna thra lem neituhai chun an dam khal zung zung el a ni kha.

Hi thil hi hre zingin Zo hnathlakhai inzomkhawm theina lampui dapin hma ei lak nasa deu deu a ngai. Tuta thrang ei lakna hi nakie tui a fawn pha leh ei la sor ding a nih. Chu chu iengtik am a hung fawn nawk ding ti ei hriet nawh. Sawtnawte hnung am a nih, kum za, zahnih, zanga hnunga khom a ni thei. Tuta ei mawphurna ruok chu inbuotsai lawk a nih. Nun kong iengkimah malsawmna tui fawn hmang hlawk ding chun theitawpa inbuotsai lawka Nova anga long tuk lawk a ngai. Zoram Khawvel bu hrang hrang ka khûkpui rak hi Zo Long tuk dinga ei mipuihai lungril ka buotsai tumna a nih.

Threnkhat chun, ‘Pathienin a ruot lawk a ni chun damna changin la dingchang tho nawm ei nim’ ei ti a ni thei. ‘Ruotlawk’, predestination theology hi a umzie hriet chieng lo chun thil trium tak a nih. Mi tin hi thi dinga ruot lawk ei nina chau naw chu ruotlawkna dang a um nawh. Sie le thra hrietna, dit thlang theina mihriemin ei nei le ruotlawk theulawzi hi an kal tlat a nih. Ruotlawk anga mihriem nun inher dinga ei ring chun sie le thra hrietna le ditthlangna ei nei hin umzie nei naw nih. Ei sie le thra hrietna hmanga zalen taka ditthlang theina chu Edena inthokin Pathienin a mi pek chauh ni loin, ei ditthlangna chunga mawphurtu dinga ruot ei nih. Chu ditthlangna chu ei hmang thrat le suol thuah a maw chu ei phur el a nih. Isu Krista chu mi po po sandam dingin kros-ah a hung thi a, a sin chu a zo dêr a nih. Nisienlakhom, chu sandamna chu a ringtu chauin a chang thei a, a hnawltu chun a hnawlna maw chu a phur el a nih.

Pathienin mihriem le a thilsiemhai hmangin thil a thaw hlak. Mihriemin ei sor dinga mi ei ser lawk ang hin Pathien khomin mi trangkai dinga a ser lawk an um. Mosie hun laia biekbuk le a hmangruohai siemtu dinga kut themthiem chungchuong a sor Bezalal le Oholiab dam kha an nih (Ex. 31) A thren chu a man lui anga ngai thei hiel khom an um. Paula kha entirna thra tak a nih. Êng zung (cosmic beam) var tak hmanga Isun a suosal hnung chun a thaw ding a hril a, chu chu Paulan a sie le thra hrietna le ditthlangna hmangin thi huomin a zawm a, Pathienin nasa takin a hmang zui ta hrim a nih. A ditthlangna a naw tieng hmangin, hrila a um kha zawm nuom ta naw sien chu, a histawri dang daih a tih. Chu neka inthûka bi chieng ngai chu, kha hma po poa lu le bân khom chân huoma JEHOVA rong bawl dinga a nun a lo buotsai lawkna kha a nih. Pathienin Israelhai thruoi suoktu dinga a thlang Mosie khom kha thruoitu tlâk dinga Faraw lal ina inthoka ser le buotsai lawk sa a nih. Pathienin hlawk taka mi a hmanghai hi hmang tlâk ni dinga mania lo inser lawk mi, meia rangkachak an rawtui hnunga a thra inhlir ang, an ni vong. Pastor Thangngur ngei khom kha chuong ang mi chu a nih. Huouhuou sikul suok an um ngai nawh.

Chun, ei hriet chieng ding dang chu hi hi a nih. Isun zeng a sukdam ding khan autawmatikin a sukdam el nawh. “Sukdam i nuom am?” tiin an don hmasa zet a nih. A ringna thu nekin a ditthlangna a’n don daih a nih. Zeng chun dairekin sukdam a nuom thu hril loin dam a nuom leia thrang a lo lak dan le a chakvak naw leia damna a chang naw zing thuin a don. Damna chang nuomin Bethesda pukhri a hung pan a, a riekngha top a, ama thei tawka chu thaw nasa deu a nih. Sienkhom, thrangpuitu nei loa mi hang el phak ziezâng a ni si nawh. Chu thu chu a hril zo charin a puonthuo zuola kea fe dingin Isun a hril nghal a, chu chu a ring a, a puonthuo a zuol a, a lawn theu theu el. A ditthlangna khing tieng hmang lemin, Isu hril chu ring nuom loin zawm naw bok sien chu, Mosie rul lim siem en nuom naw tuhai ang khan, sukdamin um naw top a tih.

Eini khom theitawp suoa hma ei lak hnung, thrangpuitu ding tu khom nei loa beidong taka ei zeng zâl thlep el hun a um thei. Beisei iengkim a bo lai khoma thrangpuitu hnâi var chu Isu a nih. 

(June 14, 2001, Delhi)

###

No comments :