Chawlolna-I

Delhi Thurawn May 14, 2006 suoka khan Saptronga John H. Ruolngul artikul ziek thra tak el, COLLECTIVE ENNUI ti chu a hung suok a. Hi artikul hi ei nina chieng taka x-ray thawna, ei hnam Baibul laia bung poimawa sie ngei ngei ding chi a nih. New Zealand-a um ka naunu Helen Keivomin a lo tiem ve a, “It should be nailed to the door of every classroom and students made to debate it so it sinks into their heads that they and only they can make the change to the future” (Inchuklai haiin anni chauh hi tuta ei ngirhmun thlak danglam theitu um sun an nizie thluokah an pai theina dingin hi artikul hi hril tlânga titinaa an nei rop dingin an sikul kaina pindan kotkhar bieng tina tàr tlak a nih) ti hi a hung thluoina chu a nih. A tiemtu taphot chun an amenpui ka ring.

COLLECTIVE ENNUI ti chu eini trongin iengtin am inlet tang ei ta? ‘Ennui’ chu ngaituona chawlol, ei thil tuok le tuor ei nghok le inrim leia ngaituona mumal khom put le hmang thei ta lo, lungril ngûi le ngonga inhâi hmuola um, ngai aw lo, chieng lo, lungril zuoina-in a man, ienga khom inhnikna tak tak nei lo tina a ni tak. Chun, ei thil hril le inzomin, ngaituona muchuk le inlusu tina khom a ni thei bok. Rom 11:8 a “Pathienin voisun ni chen hin inlusukna thlarau a pêk a, mita hmu thei nawna le naa hriet thei nawna leh” tia Paulan a hril kha amanih, Deut 29:4 a Mosien Israelhai kuoma, “Voisun ni chen hin LALPAN hriet thiemna lungril dam, hmu fie theina mit dam le hriet thiem theina ná dam a la pek naw cheu” a ti ang dam, Isai 29:10 a

LALPAN imu thukna thlarau,
In chungah a buok ta si a;
Zawlneihai, in mit a’n sìmtir ta cheu,
Hmutheituhai, in lu a khup khum ta cheu

tia a hrilhai ang kha ning a tih. Chuleiin COLLECTIVE ENNUI umzie chu hnam pum lungril le ngaituona chawlol le muchuk tina ni thei a tih.

Chu chun ei lungrilah ieng dar am a vuok a? Ieng dâr khom a vuok naw chun ei ngaituona a chawlol ta hlè tìna a ni naw ding maw? Ei taksa bung khaw lai khomin khuo a hriet thei ta naw chun chu bung chu a zeng amanih a in tìna a nih. Ngaituona nei chun ei taksa bunga zengna lai hre naw ei um ka ring nawh. Ei taksa bung zeng ei hriet ta naw chun ei ngaituona khom a zeng tah tina a nih. Chu umzie chu ei thluoka inthoka ei taksa bung le ngaituona kontrawltu mûr (cell) kha a thi amanih, annawleh a thaw ding ang a thaw thei ta nawh tìna a nih.

Ei ngirhmun pal lai le ei khawsak dan phung enin, thil awm lo deua ngai pawl khom ei lo um pal khom ni sien, hi zawna hi mani senga ei indon ding le chu chu a sàngna ei ngaituo dinga ka dit chu hi hi a nih: A hnam pumin ei ngaituona a zeng vong an ta? A zeng si naw chun ieng leia hieng anga khawsa am ei na? Hi zawna hi eini chauh khom ni loin, India hmar sak rama chenghai po poin ei indon makmaw le ei sang ngei dinga ei hmaa ngîr chu a nih. Ei nungchang le khawsak danhai enin, ngaituona zeng put chu ei ni naw maw? Hriea ei inngai hi ei hriet nawh; hmua ei inngai hi ei hmu bok nawh. Hi thil hi ka ngaituona le invoina a sawt ta a, ka beidongna khom a sawt tah. Ka beiseina ruok chu ringnaa innghat a ni leiin ieng lai khomin a bo ngai nawh. Mi mal, sungkuo, khawtlang, ram le hnam sukchangkangna dinga poimaw hmasa tak hril ding ni inla, hieng varna, hriet thiem theina le hrietna (wisdom, understanding & knowledge) tihai hi a poimaw hmasa tak ning an tih. Thil hrietna (knowledge) chun thil umzie le umphung hriet thiem theina (understanding) a pek a, hriet thiemna neihai chu mi var an nih. Chuonghai po po lak theina hnàr chu Pathien trîna a nih. Pathien trî chu varna bul a nih. Hieng thil pathumhai le inzoma ei ngirhmun ni awma inlang chu hang bi vak ei tih:

HRIETNA
Hi hi buk hniin thre inla. Pakhatna chu, khawvel le a sunga thil umhai chanchin le thil inlumlet dan hrietna a nih. Pahnina chu hmu thei lo thlarau khawvel le taksa rama tisa khawvel um dan, Pathien, Setan le mihriem inlaichinna le chu thil chun thlarau khawvel le taksa ram a nghong dan a nih. Ahmasa hi Saptrong chun Secular knowledge ti inla, a nuhnung hi Spiritual knowledge ti bok inla a thra ka ring. Amiruokchu, chi hnia ei thre leiin thil danglam dai ve ve, inzomna nei lo anga ngai ding a ni nawh. An pahni hin a ruolin taksa inah an chèng ve ve a, an poimaw ve ve a, thuneitu nina an inchu a, a thuneitu lem lem mizie chu a paitu mizie-ah a par suok hlak

Khawvela hin Pathienin varna le hausakna iengkim a phùm ta sa a na, chu chu a huot dok dinga hrietna le varna nei nei le a taima main an huot dok rawn el a nih. Thilsiem lai hin iengkhom hi a ho le a poimaw lo an um naw a, mani nina ding le trangkaina ding hmun senga chu a poimaw tak an ni vong a nih. Chu chu a hretu taphotin iengkim hi hmang trangkai thei vong a nih. Sienkhom a hre naw ta ding chun lunghlu le rangkachakin umzie a nei naw a, lungte dang ang bokin a sir hriel a, a zun khum a, a ek khum mei mei a nih. Thil hlutna ei ti po po hi hrietnaa innghat vong a nih. Vok hmaa lunghlu peiin iem umzie a nei a?

Hieng tieng panga ei ngirhmun chu iem a na? Arbawm le bawmrang tà dan ei thiem bak kha chu lekha thiem inti BA, MA le PH.D dikri nei ei tam ve ta hlea chu ei rama hausakna inphum huot dok thei le ei ta dinga hlawk tak le trangkai taka hmang dan ding thiemna nei ei vàng el khom ni loin ei la um dèr naw tluk a nih. Ei pi le puhaiin chemtum le tuthlaw hmanga hma an lo nor bak kha chu thaw thei dang ei la nei mang naw niin a’n lang. Computer bula thrung theihai hin hma sawn ta vieua ei lo inngai pal a ni chun, a bung (part) laia pakhat bek hi ei ni ngaituo suok le siem suok a um am ti hang ngaituo inla, chu chun ei nina le ngirhmun chu ei hriet thei nghal ka ring. I ina thil thra thra i sie khawm, inlenghai hmaa i suong êm êm hlakhai lai khan eini rawi siem ieng zat am a um a ti hang bi chieng la, chu chun ei nina indik tak hre thei i ta, inzak nachang i hriet chun kut tin hnàra lut tak nuom i tih.

Hrietna hin thiemna le varna a’n tlun naw chun chapona chauh a hring suok hlak. Thiemna chu iem a na? Ei thil inchuk le hriethai po po ei theinghil vong hnunga einia la kop tlat, ei nun siemtu le thruoitu kha a nih. Sarifiket hi thiemna hriltu a ni nawh; pawl ieng chen am ei inchuk zo tah ti hrilna chauh a nih. Mi tam lemin ei hriet po po ei theinghil hnunga ei la kol um sun chu hrietna le thiemna kop sa dêr lo, ei sartifiket chauh a nih. Chu chu zawng lu kawroka medal khai leh a danglamna iengkhom a um nawh.

Ei mipuihan an mi suong êm êm, sorkar sin lien chel phaka invor sanghai khom hi mi hang bel chieng tawl inla, kan penson chara inthokin balûn inthla thèp chu nêpte kan ni deu vong ka ring. Sorkara sin insang chel laia “Pu” tia mi lo ko thrang tahaiin kan inthèp hnunga mi hang pu ta naw êm kha chu an rin leiin, rûn dâlin an mi la pu ta hrâm chauh lem a nih. Pu tlak hrim kan ni bok nawh. A san iem a na? Competitive ekzam ei tling a, sin an mi pek chu ei zom a, ei sin ei hne theina ding le ei thaw zo phaa hmang tlak khop ni dinga lekha tiem rawn deu deu ta nekin, dit tawk ngaah ei inngai a, lekha tiem tieng suti ei lak a, ei ofis thil le inzom ti lo chu einiah hrietna thar a luong lut ta naw a, hrietna tieng phingtram le dangchar nachang ei hriet ta bok naw a, ei siniar deu deu a, ei chawlol deu deu a, kum sawmthum hnunga ei hang penson meu chun ar chuk tlak khom ni ta loin ei thring hmin dèr tah a, lak tlaka muol ei um ta nawh. Tuta sorkar sin chel lai mekhai khom hi a tam lem chu an chuong liem bik rak ka ring nawh. Bûr le bèl ruok intung khawm ang ei nih. Chuong ang chu ei ri a se nuom.


(Delhi, May 27, 2006)