Kum 20 Champha Lawmna

(A Brief Survey)

Hi chen rauh hi LALPAN a mi thrangpui a nih.
- 1 Samuel 7:12

Something ‘long’
September 7, 2008 khan Hmar Christian Fellowship, Delhi (HCFD) kum sawmhni tlingna champha lawmna inkhawm (20th Anniversary Thanksgiving Service) ah ka thrang ve a. Kan tlung inhnu leiin ka lut chun biek in an lo sip hmurh ta a, thrungna tlar hnung tieng ka’n thrung a. Inkhawmhai laia hmun lia threa hmun khat vel chu Vai, HCFD rongbawlna ra suok an nih. Hi ni thupui, 1 Samuel 7:12-a mi chu KJV Saptrong ‘Hitherto hath the LORD helped us’ ngeia mawi taka hawrop liena puon hlapa inziek, insawi deuh phuna a sîr kil lia hruia thosilen keia an kei khai chu pulpit hnungah an tàr a. Kum sawmhni tling tah thil tar mawi ding chun a lumnatum deuh tieng a nih.

Sîr tinah airconditioner khawl hrat paliin a mût dei leiin, biek in chu lienin a chung insang sien khom a sukdei hnê hle a. Boruok lum hù chuop el, rik taka mi del hlaktu le thlantuia mi’n sil hlaktu kha boruok dei le zâng chun a hîp hmang el chauh khom ni loin, mipui hu lum khom ka ruolpa Lalro (L.R.Tuolor)-in ‘Thriek mong dei’ a ti vet hlak ang kha a ni ka ring hiel chu tie! Chu dei bok chun inkhawm boruok khom a thruoi amani ding, kan thu le hla kha a trawl a, tuihàng le tuihnàng a pai tlawm a, rînga inrêk ang elin kan rawl khom ni dang angin a puok suok nawh niin ka hriet. Koh Hae Sung um sien chu, ‘Something long’ a ti ngei ka ring. A fuk naw iemani chu a um a nih.

Thralaihai, Delhi level-a hla sak inruolsieknaa lawmman la zing zing hlak, thiema kan ngai le anni khoma thiema inngaihai kha, hi ni hin chu an muolpho deuh niin a’n lang. Hla pawl an sak changa an rawl inruol naw le thler suok vêngtu dinga soundtrack amanih keyboard inring mangkhenga an sut hlak kha hi ni hin a khawl a thok naw leiin khuong ringot hmanga hla thruoi a ngai ta a, zawng mang sie an hril ang elin an chi-ai a ni deu tak. A key indik loa lak hi kan hla thruoituhai chemkalna zawng amanih ti ding hiel khopin a key indik lo le solfa bu en kur si a, a vuok (beat) kim loa mi sakpui an hmang a. Chu an chemkalna chu hi ni hin inphalam dêr loin an mi’n entir a nih. Kan songnawi dan kha kan mikhuol inzaum takhai khan iengtin topin am an mi ngai ding maw!

Hla pawl sak dingin khaw khat rùn tham zet pulpit hmaah an va ngir tlar a. Hieng nikhuoa sak chi ‘Halelujah Chorus’ an sak dinga ka lo ngai laiin, inruoksieknaa lawmman an lakna Sap hla pakhat an sak lem dai a. Thlasik vurin zan khat a del hnung bufun ei thret a, lem harsa ei ti leia ei ka awk awk ang elin, an hnuk kha a khârtu a um am a ni aw ti dingin an rawl a suok zo naw niin ka hriet. Hla pawl thiem tak tak chu a zèm mawitu rimawi hmang der loa an sak pha hriet thei chauh a nih. Chuong anga fiena chu kum 20 champha lawmnaah ei zaipawlhan an tuok a, bûkin an um a, an rikzie le zàngzie tar langin a um a, a rizal chu Daniel lekhabua TEKEL ang kha a nih (5:27). Hi hi inzakuma ngaiin, thiem tak tak tuma tha thar insuoa thrang lakna remchangah hmang ei tiu. Soundtrack le keyboard thrang loa hla sak mumal thei loa inngaina hi ngaituona piengsuol le kebai a nih.

Chun, prokram le sut, hla thlanghai ei hang en a, ‘thanksgiving service’ a thlang chi le chi lo an thlier nawh ti chieng takin a’n lang. Mazu hmana konglam a nei chun kum 20 piengcham lawm phak tah kohran chun konglam ei nei ding a nih. Ei nei naw khomin mihaiin nei dingin an mi beisei a nih ti hriet zing ding a nih. Iemani chena inthoka ei hla phuok thar, ei kùrinkukpui hla tam tak hi natna hla, pheng ngawi ngawia ei phuok an nih. Ei suol leia hrem tuoka inngai, ei ram le hnam hmelhmang khom a siet nawna lai hrim um lo anga ei sie, nguina thu kha le beiseina thu thlum ei suong pol, a thaw suoltu kut ni laka insie fihlim tum vong, mani zawm ding ni loa mi dang zawm dinga Pathien thu hril ruok chu invak suora thaw châk seng, hmun danga ramthim invoi em ema inlang, mani senga ei ramthim ruok chu ngaisak dêr lo ei nizie hriltu darthlalang fie tak chu ei hla phuokhai an nih. Chuong natna hla laia pakhat chu hla thlang lai hin a thrang ve a, a mak ang reng khop el. Hi hla hi ni danga puok konga kan sak hlak kha niin ka hriet a, hi ni hin chu hla latuin a lak inhnuoi taluo lei amani ding, kawng keiin kan sak zo thei hràm chauh a nih. Ama chawimawia inpakna hla hlim taka inri bûng bûnga sak ni ding ni awm tak sia hieng ang natna hla, thu dik le khêl chokpol rem khawm sakkhum hi ei biek Pathienin iengtin am a ngai ding maw?

HCFD hmelhmang
Kum za kristien ei nina champha chu kum 2010 February hin ei tlung ding a ni ta a. Chu kum za sunga 20% neka tam hman chu HCFD bung le changin a hluo phak ve el hi mang khom a hoi rum rum a nih. Delhi ka sir hmasa tak chu 1968 April khan a ni a. 1969 khan thla thum trening-in ka um nawk a. Khuo anga ka hluo tranna chu kum 1970 July-a Indian Foreign Service ka zoma inthokin a nih. Chuong lai chun Delhi tlanga khawsa sak tieng mi kan la tlawm a, a um sunhai chu Parliament Street-a Free Church vairik inkhawmah kan inlawi khawm tak hlak.

Iemani chena inthokin Zo hnathlak, Mizo trong hrie le hmang thiemhai chu in hrang hrangah Pathienni chawhnungin kan inkhawm tran a. Delhi Mizo Inkhawm ti hminga kan inkhawm tran kum chu 1974 kha niin ka hriet. Sorkar sinthaw mi tlawmte le lekha inchuka um ti naw chu mani in hluoa um tu khom kan la um nawh. Hminga inko nal thei khopin kan inhriet vong a. Curzon Road-a External Hostel-a ka umna lem chu pindan pakhat chauh a nia chu tlangmi hnam tin leng lutna le tlungna, zawlbuk dawbol a ni ringot el. Chuong lai chun kristmas le kum thar kan hmang changa perkhuong le hla thruoitu ka ni hlak a. Kristmas tawm hun remchangah fe khawmin Connaugh Place-ah Christmas Carol a chângin kan thaw hlak a, an mi lawmin hotel le restaurant neituhaiin an mi hrai nasa thei hle. Poisa ruok chu an mi pek khomin kan lak ngai nawh.

Mizo inkhawm kan thaw san tak chu Mizo trong hrie le thiemhaiin mani thu le hla ngei hmanga Pathien chawibiek kan nuom lei a nih. Hmathlir sei tak nei a, ramthim kan invoina leia thaw a ni nawh. Chuong ang bokin, September 4, 1988 a Hmar trong hmanghaiin L.B.Sinate kuartar 390, Sector 9, R.K.Puram-a inkhawm an tran khom khan an thaw san tak chu mani tronga mani thu le hla hmanga chawibiek inkhawm nei an nuom lei a nih. Inkhawma ripawt petu laia pakhat, R.H.Hminglienin a hril angin, “Khawvel po poah fe unla, thilsiem po po kuomah Chanchin Thra hril ro” (Marka 16:15) ti hi a tira trantuhai thupui ni loin, a hnunga ei hung inthrang lien dan ang peia thupuia ei hung hmang zui chauh a ni lem.

Chuleiin, HCFD chanchin le a thil tum ei hril changa vai thimpui sut hi ei motto tak anga ei hril vet hi thudik chenve niin kei chun ka ngai. Chun, ei hung inthrang pei san khom hi thlarau tienga ei hnienghnar lei ni loin, fak le dawn zong trulna (economic compulsion) lei le lekha inchuk dinga mi an hung tlak thlak tam pei lei a ni tak. Chuleiin, vai thimpui ei invoi leia hlawtling anga inngaina lungril ei nei khom hi mani tawtawrawt inmutna a ni lem hmanin ka hriet. Vaihai laia HCFD rongbawlnain ra hlimum a’n suona san tak chu anni laia rongbawl ding tirko ditum, Pathienin hlawk taka a hmang thei dinga inpumpek Lalsiesang ei nei fuk hlauh lei a ni tak. Ama kut thlakna chen chu a’n veng hok hok a, a kut a chawl charin ei kalchawi a tawp titi deuthaw el a nih. Tuta mawphurna lien tak ei hmaa innghat chu a ram lak ta sa chin beka ringtuhai ngirhmun hi suknghet le siem puitling a nih.

Saphai thuvara, “Charity begins at home” ti angin, ka ngaidan chun, kristien indik takin a’n voi hmasa tak ding chu ama sung le kuo le a u le nau, a hnam chanpuihai an ni ding a nih. Pathien mi ei tihai, entirnan Mosie le Paula hai dam kha enton ding thra tak an nih. Isu ngei khomin chanchin thra hril dinga a zirtirhai a tir suok khan hnam dang le ram dang mihai kuomah ni loin, anni mi Israelhai lai lieu lieu a tir a nih. Van tieng a fesan tawma a zirtirhai kutah rongbawlna sinpui a’n hlàn khan hnam dang le ram dang mihai khom a zirtirhai rongbawlna bielah a’n huoptir sa ve chauh a nih.

HCFD thiltum hmasa tak chu mani tronga mani thu le hla hmanga Pathien thu le hlaa inthranglien a nih. Pahnina chu kohran hrang hranga ei inthredar leia hnam inthuruol thei ta loa um, pawl hriin a fak siet tah le la fak siet mekhai chu biek in khata inlawitir a nih. Pawl bik um loa biek in pakhata inlawi tlang dan zongin hmun hrang hrangah hma an lo lak ta hlak a, sienkhom an hlawsam deu pei a. Chuong anga hmalakna a hlawtlingna hmasak tak chu Delhi a nih. Kohran pawl threnkhatin kuo suot tumin hung bei hlak hai sienkhom tu chen hin pum khatin HCFD chu a la ngir a, chu chu kei chun ka ngai poimaw a, mellung ropui tak niin ka ngai bok. Hrat naw taka HCFD rongbawlna Pathienin mal a sawm san tak nia ka hriet chu inngei diel diela um khawm dinga a mi dit chu biek in khata pawl bik nei loa ei inlawi khawm hin a tak ngeia ei sukdik lei a nih. Pathien thu chu a ieng khom ei zawm indik phot chun ei zawm indikna muol muolah malsawmna ei dong naw thei nawh. Chuleiin, HCFD hin hlawtling pei a nuom chun inthuruolna lampui hi hraw pei raw se. Hi hin damten Guwahati, Mumbai, Bangalore, Pune, Chennai, Calcutta le hmun hrang hrangah chi thra a thla pei a nih. Pathien thu awia inngai, inrem thei lo le intheida tuo tlat si hai hi Setanin a commando dinga a thlanghai nungchang a nih. Chuonghai laka chun insie fihlim ei tiu.

Vai thimpui invoi phak (outward looking) pawlhai chun an invoi phak dan ang angin lo invoi phot hai sien. Kei ka’n voipui phak (inward looking) ve ruok chu eini sunga ramthim a nih. Chu ramthim sutna dinga ni tina ei ralthuom poimaw tak chu Pathien thu a nih. Pathien thu inhnikna le invoina tienga ei inthim dan hi a muk khop el. A langa intuom mawina anga ei hmang, ei ralthuom kol, Pathien thu ei hriet ei tihai hi inchen neng le inzom lo neng nunga ei hriet, ei nuomna bung lai lai la suok a, ei mi theida le hnàm deuhai vuoknaa ei hmang dam a ni a, ralthuom a nina anga rem khawm dan ei hriet naw a, do dan thiempa Setan le a rawihai kap dan lem chu ei hriet naw nawkzuol a, a hre deuhai khomin ei kap thiem naw leiin ei kap threl duoi duoi hlak. Benediction hril dan chen khom la hre lo thiempu ei hau hi entirna thra tak a nih.

HCFD ngai poimaw tak dinga ka ngai chu Baibul thutak hrietna le zawmna tienga inthranglienna le chuong tieng panga inchuktirna uor chu a nih. Chu chun Pathien thutak hrietna mihriemah a hring a, zawm le zawm lo ding a hung hriet a, a sie hnawl a, a thra pom nuomna le ngamna lungril a hung nei a, Pathien tieng a huoi a, a nun a hung zalen hlak a nih. Baibul thutak hrietna tienga a hung inthranglien pei ruolin a hnam trong ngainatna le hrietna tieng a hung inthranglien bok a. Chu chu hnama dam khawsuokna chabi a nih. Delhi tlang le vairampur hmun hrang hranga seilienhai hi hnama ei dam khawsuok ding chun ei sakhuo le trong ei humhal tlat a ngai. Hnama dam khawsuok ding chun trong a dam khawsuok a ngai. Trong a thi chun hnam hrangchatin a zui nghal hlak. Hnam a thi ruolin a sakhuo khom a bo hlak. Delhi tlanga naupanghai hin tuta inthok panga mani trong an thiem ta naw chun hnama thi ta saah sie hmak inla, suol tam naw nih. Taksaa an dam pei a ni khomin an thlahai trong hmang ding chu vai le sap trong, an biek ding chu milem ban sawm nei a nih. Hi thil hi zing nisa suok ding anga inkhêl lo a nih. Inen fel ei tiu.

Ieng leia Hmar tronga kum ruk tâl top Baibul inleta buoi a, ka nei bâk hiel senga Baibul ka sut am a na? Baibul tiem tlâk le thra, ei trong indik hmanga inlet nei hi tuta le thrang la hung thar peia khom ei sakhuo le hnam a bo nawna ding lampui um sun nia ka hriet lei a nih. Chu thuruk chu a hmu phak ve naw ta ding chun ka thil invoipui hi thil invetthlak tak a ni thei. A hmu phaktu ta ding ruok chun, mani hnam le mi le sahai thlarau bo ding sansuokna lampui siel chu thil dang po po neka thaw makmaw, nei po po thàpna tlâk a nih. Chu lampui chu HCFD hin hmathlir hla tak neia a siel a ngai a, naupang seilien pei dinghai le thralaihai hi imu intuo lo khopa ei invoi a trul. An dampui thei khop Sunday School inchuk ding dam hi duongpek ding a nih. Chuong chu ngaisak si lo a, ramthim invoisan tum dam chu mani inhlèmna ang charah kei chun ka ngai. Ngaituona bui mei tawi a nih.

Thuhriltu a chebuoi
Piengcham kum sawmhnina lawm dinga a thlaa tiem lo insingsa a, Fellowship danga thruoituhai chen khom mi hung lawmpui dinga fiel hiel sia ei prokram duong dan le hmang dan a buorchuor êm êm el kha ngaituo tham tak chu a nih. Hnam tinin mani trong chita thu an hril seng laiin, thuhriltu Pastor Lalditsak Inbuonin Saptrong a thiem naw thu hril zing siin, mipui hriet thiem zawng tak ni dinga a ngai leiin Saptrongin thu a hril ve tlat chu tie! Hmar trong hre thiem ve lo vai ruol lai khan Saptrong hrie pakhat pahni vel an um a, a dang chun an trong ti naw chu hre map lo an nih. Sienkhom, chuonghai hriet thiem dinga vai tronga hril si loin bau kham rak khopin Saptronga a hril dai kha, Lungtraupa thaw ni naw sien chu, hril a hlaw ngot ka ring. Fairel baw buokna tham deuthawa chetbuoina a nih.

Hriet dinga ka dit chu hi hi a nih. Hieng ang hun poimawa formal function nei châng hin chu hnam changkang lemhai thaw dan angin, ziek ngeia mani thuhril ding seng lo duong lawk a, inkhawm hun dinga bituk sunga thaw zo thei a ni le ni naw lo ensin a, tiem lawk a, a ni naw chun thrum tawi ding a nih. Chuonga thaw sa khom chun a huna zo thei naw chang a um hlak. October 7, 2007- a Holy Bible Dedication nei trum khan iengkim ziek saa sie vong a nia chu traffic jam leiin hun hmangtu ding threnkhat minit sawmhni neka tam an inhnu a, tran meu chun dar chenve a liem dêr tah a. Invengna dinga minit sawm a chuonga kan rizap khan a phuhruk thei ta naw ding a ni leiin kei le Pastor Z. Thanglurin kan thu hril ding ve ve kan laktawi a, a hun takah zo thei a ni hràm a nih. Khûn taka prokram hmang ding hrim hrim chu chuong anga zieka duong lawk a thra a, a mawi bok. Hieng hun hi maimarawl thu hrilna hun a ni nawh.

Chun, eini tronga inkhawm thruoi a ni chun hoihawm thila trong dang hmang pol ding a ni bok nawh. Inlet ngaia ei hriet chun a hmain interpreter lo ruot lawk a, a thei chun ei thu hril ding kawpi khom pek lawk diem ding a nih. Chu chu UNO inkhawm changa kan thaw dan a nih. Kum 21 a zawna ram puo tienga palai sin kan thaw sung khan Saptrong hmangna ram New Zealand ti naw Italy, Burma (Myanmar), Maldives, Saudi Arabia le Kenya chu official language-a mani trong hmang vong an nih. Fangson poimaw nikhuoah mani trong ngotin thu an hril a, trong inlettu an sie ngai nawh. Chu chu mawlnaah an ngai naw a, thil inzaumah an ruot lem a nih. Chuleiin, mani trong hmanga thil thawna hrim hrimah trong dang zep kuol vel hi mawihnai hlea ei hriet a ni khomin thaw lo a thra. Ei thil hril hre dinga ei dithai an hung a, ei trong an hriet si naw chun an bulah an hriet ngei dinga poimaw zuola ei ngaihai lo inlet pektu ding mi sie el ding a nih.

Tuta inthoka kum nga hnungah Silver Jubilee ei hmang el ding a ni ta a, chu huna ruok chu felfai deu hleka thil ei duong bakah Souvenir khom fumfe tak buotsai dingin in puocha inla. Hieng ang hun hi hnung tieng thlir letna a ni ang bokin hma tieng ei fe pei dan ding thlirna hun remchang a ni a. Tuta truma ei thu le hlaah ei hmathlir le kal chawi pei dan dinga ei riruot ieng khom a chuong naw niin ka hriet a, ngaituo a suksei khop el. Ar khaw thim dai thaw hi kal chawi dan ding ditum a ni ngai nawh.

(September 12, 2008 Delhi)