Search


Apr 23, 2016

Lâm Dêr Dêr Rei Aw


I maintain Christianity is
 a life much more than a religion.
- R.M. Moberly

April 17, 2016 Pathienni chawibiek inkhawm chu Sande Sikul hun a na, kan sabzek buon khom Thilthawhai bung 17 a nih. Ni dang naw ang takin, hla thruoituhai khan INPAKNA HLA THAR (SUT HNINA, 1996) a mi, tuoltro hla ngot- Rev. Zosanglien phuok ‘Lam dêr dĕr ka tih’ (N0. 5), Lalthangzuol phuok’ Nun dan ka lo thiem tah’ (Hi khawvela hin ringtu an tam ngei No.13) le C.Lalthlunglien phuok’ Damsung tawite hmang dingin’ (No. 121) an mi sakpui a. Ka hnunga khan Vai pahnih, Sande Sikul Zirtirtu, an inthrung a. Saptronga mi hla ei inlet inrâkpui nêka mani tuoltro hla ngat ei sak kha, mi pangngai lungril an put chun, an ngaihlu ngot ka ring.

Hieng hla tharhai hi Manipur ka suoksan hnung, abikin India ram puo tieng a zawna kum 21 zet kan thang sunga pieng deu vong a ni a, inkhat phiera sawt naw te chawla kan suok changa an sak ri ka hriet vuoi ti naw chuh inchukna ding hun remchang ka nei naw leiin ka hriet tlawm hle a. Dannaranin, ka ngaithlak ve phaka inthoka ka hmu dan chun, hla tam lem hi tak ram khawvela inthoka inbikrukna thu, ram thar zûna inuoina, thrangthar lungkham beidongin inbikrukna dinga inrui thei chi tinreng an bel anga ringna khawvela cheng tam takin tak ram le beisei ram inkar awng thol bitna dinga an hmang nia ka hriet leiin, fiemthuin ‘hla hur’ ka ti hlak a, ka lo ngaisak ngai bek nawh. Sienkhom, chuong ang chu a lo ni vong kher nawh. Hla tam tak lem chu ei sumphuk le taptebula Kalvari le Bethlehem intrumtir ei tumnaa ei kalchar thu le hla zieranga ei inthuomtir leia ei ngaizawng niin a’n lang a, chu tukvera inthoka thlir chun ngaihlut tlak le suong tlak an nih.

Pathienni chawibieka ‘Lam dêr dêr rei aw’ ti kan sak lai chun ngaituonain Milan (Italy) ah a mi lo inthrut daih chu tie! Kum 1991 khan Dr. Rochunga Pudaite-in Wheaton-a inthokin hi hla hi Saptronga sak thei dinga inlet dingin Milan-a Consul-General sin ka chel laiin a mi hung ngen a. Ka zuk ngaituo chun, kum 25 chuong hiel a lo ni ta a, a phuoktu le inlet dinga mi hung ngentu khom damlai thangsuoin muol an mi lo liemsan tah. Ei pi le puhai khawvela mihrang ramsuok hung inlawi, ropui taka tinhmuna an lo hmuok ang le ei hla phuoktuin a mitthla angin, pielral tinhmunah inri bung bunga lo hmuokin, hnetu hrânglama an lăm ve dĕr dêr dingah sie inla. Inhnara chil far zoi zoi ei um a ni khomin mak tin aw inla, chu chu ringtu indik tak thaw dan ding a ni hrim a nih. A la chambanghai chun hma tieng thlirin, ei thaw dinga ruot chu phûr tak le taima takin bawzui pei inla.

Thu inlet hautakzie
Thu tluongtlam inlet khom hi a harsatzie awle (alligator) le inbuon leh an tekhi angin, sak thei dinga tlar tin thumal inzata inlet lem hi chuh, a thlûk hriet naw lem chun, a buoithlak el bakah a fûk nuom naw khop el. Kum sari sung Baibul pumpui inleta hun ka hmang sungin, hla zierang hmanga an lo ziek, abikin Joba-Malaki chen bu 22 sunga hla zierang hmanga an ziek po po hla zierang vonga kan inlet leiin, hla za tam phuok ang ei nih. A danglamna ruok chu mani nuom dana sukdanglam amanih hĕm thei a ni nawh Tlanglakte ka nia inthok chawl loa kum sawmnga chuong ka lo insawizoina tieng a ni leiin prose style nek hmana poetic style hmanga inlet hi ka chemkal lem a, inhoi khom ka ti lem bok. Amiruokchu, sak thei dinga hla inlet ruok chu minit tin hi awle le inbuon ang a lo ni takzet. Sam-a hla dang dang 150 laia hla tlar tin hi lam inzat vonga inlet, a tam tak chu lam 7 & 8 a ni a, a thu belsa amanih pei hmang phal a ni naw a, a khikhawk khop el. A châng chun ei inlet pur pur a, sienkhom thumal pakhatah ni tam ei intăng chăng a um.

Ei hla bi lai hi pipu huna râl le sa thata pasalthra ramsuok hung inlawi, ropui taka khuong le dar leh tinhmuna an lo hmuok lai nun dam, an sa kap le an ral lu lak inei a, hnena lawma hlim taka an lam huol mup mup lai khawvel le Baibul ram le a se vel thlalera savun ringota inthuoma Pathien thu lo invakvaipuihai le Krista leia tuorna hril seng lo tuorhaiin van ram an lut phaa an lo hmuok dan ding mitthlaa hi hla hi a siem a nih ti a thu ei zuk tiema inthokin a fie nghal a. Sienkhom, a thluk ka hriet naw bakah, kalchar thuo thum thuo li lai inrem taka keikopa inlet ding a ni leiin huphur a na khop el.

Translation sina inhmang tah hai chun hrieng an ta, thu harsa nekin olsam deuh hi inlet a harsa lem nuom khop el. Entirnan, Saptronga, “It’s not fair” ti hi inlet ding ni ta la, Saptrong thiem rak naw khoma a umzie chu ei hriet seng ka ring. Sienkhom, hang inlet tum la, i lel der el thei. A buoithlakna chu ‘not fair’ ti trongkam hi a nih. Tam tak chun, “A fair nawh” tiin inlet an tih. A san chu ‘not fair’ ti trongkam tak hi ei nei naw lei a nih. Ieng leiin am? Ei pi le puhai kha an lo indik a, hlei an nei naw a, thlei le thlier bik an nei naw leiin a hrilna ding trongkam khom a pieng a ngai naw a, an nei khom a ngai bok nawh. Chuong ang deuh chun, a chunga sentence tawpa ka trongkam hmang, “huphur a na’ ti-a ‘huphur’ ti hih Saptrong tlukpui thumal pakhat khom a um nawh. Thil an huphur ngai nawh. Chuleiin, “Ka huphur” ti hi Saptrong chun phrase sei duot hmanga, “I feel unequal to the task” ti a ngai. Ei tronga thumal um naw tam tak hi ei hnam tonhrietah a thrang naw lei a ni nuom khop el.

Pastor Lienrum hla phuoka ‘Ni tla ngai naw Zion khawpui’ ti hih a umzie a chieng a, buoina ding a um nawh. Sak thei dingin Saptrongin hang inlet tum la, ‘Sun never sets Zion city’ amanih, ‘Zion city sun never sets’ tiin thlak kuol ngiel la khom, a fûk thei der nawh. Hieng ang thil ei tuok pha chun word-for word translation a thei naw a, thaw hrâm inla khom a mawi thei naw leiin, ei inlet tumna tronga an phuok ni sien, iengtin am hril an ta? ti mani indon a, an ti dan dinga ei hriet anga inlet a thra tak. Sawt fe ka buoi hnungin, hieng ang hin sak theiin a hung suok a, sienkhom ni suok le tlak a um ta nawh:

Celestial city of Zion,
I pine for you daily with sobs and tears;
Therein live the saved ones in royal attire,
There is a place for me in that city.
           
Tuta ei hla bi laia inlet harsa tak chu ‘Lâm dêr dêr rei aw!’ ti hi a nih. A sukharsatu tak chu double adverb ‘dêr dêr’ ti hih a nih. Hieng ang hi Saptrongin an nei naw tluk a nih. Hi lei hin mingo misawnarihai thrangpuia Zotronga Baibul an inlet khan double adverbs hmang an insŭm a, anni an liem hnungin, damten an hung hmang tran a, ei trong kalrem le ke pen dan leh khom a hung ruolrem deu deu pei a nih. Ei tronga double adverb ei tihai hi ei lungril mita ei thil hril thlalak fie taka mi’n entirtu a nih. Lâm dûr dûr, lâm diei diei, lâm duol duol, lâm cher cher, lâm riel riel, lâm dêl dêl, lâm bek bek, lâm zek zek le a dang dang ei hril hin, mitthlaah a thlalak a mi’n entir a nih. ‘Lâm dêr dêr’ chun van boruok inthienga mute thli dong ang ela thla phara inlêng dêr dêr lai chu mitthlain a mi’n hmutir a. Ieng ang adverb khom hmangin hril tum inla, a ngiel a ngana inlet ding chun ka Saptrong hrietin a dai thei naw hrim hrim a, Shakespeare Saptrong mal hriet khomin a dai bik naw el thei. Ni hni ni thum vel a hrilna ding trongkam ka dap hnung chun, mute thli dong le tekhi tluka chieng um theiin ka ring naw leiin, ‘Dancing in the wind’ ti chuh, sak a rem bok leh, ka thlang tah a nih. Hi hi sukfel chun 50% zo angah ka’n ngai.

Tuhin a hla ka’n let dan hang thlir tlang inla. Hla ei inlet hin a tlar tlara inlet thei a um laiin, ei trong kalhmang le Saptrong kalhmang chu dannaranin a letling chie a ni leiin, chang khatnaa khom hin Saptronga chu eini tronga tlar hmasa tak hi tlar thumnaah siein, tlar thumna le tlar hnina chokpolin, tlar khatna le tlar hninaah an thrang a, a dang po chu tlar tin inanga inlet a nih. A tlar ngana, “Thisen kai puon tawnsawn leh” ti hi a umzie anga “Adorn in Calvary’s gear” tia inlet a nih. A ngiel a ngana sak thei dinga inlet chun “Wearing headgear soaked in blood” ti ding a ni laiin a rumintang taluo a. ‘Thisen kai puon’ ti thrang ta naw sien khom, ‘Calvary’s gear’ ti hin a fûn khawm rawn lemin ka hriet a, ka hmang a nih. Hieng ang hin:

Kei ka khuolzinna,
Trongsephur, thina hlim ram hi,
Ka suoksan ni a hnai tah;
Thisen ram-lak pielralah,
Thisen kai puon tawnsawn leh,
Mi lo hmuok an tih.

Time is drawing near

For me to leave this death’s cursed land,
The home of my life’s journey;
In yonder heav’n, bought by blood,
Adorn in Calvary’s gear,
They will welcome me.
           
A hmaa ei hril tah ang khan, a thunon tlar hmasa tak hi a phuoktu khoma a thu chabi-a a hmang ni sien a hoi a, ‘Dancing in the wind’ ti hin a’n let fûk chie am ti ka hriet nawa chu, hi neka inlet dan thra lem tu chen hin ka la ngaituo suok zo nawh. A dota ‘I will tap and dance, Dancing warrior’s dance’ ti hi Saphai kalchar le ei pi le puhai hranglam hun lai khawvel, tap-dance le hranglam keikop a na, a trum (step) le thothâng intu naw hle sien khom, literechar khawvela chuh inrem takin an luong khawm thei a nih ti ei hmuh. Chun, in-eih dinga a hril ‘Hmelma hrânglu, ralthuomhai’ ti-a hin ‘ralthuomhai’ ti hih Saptronga inleta hin a thrang sa ve nawh. A san pahnih a um: (a) sak theia inlet sa dingin a’n leng thei nawh; (b) sa le râl ei thathai ei ineih hlak a, ka hriet dana chu ralthuom ei ineih ngai nawh. Hieng ang hin:
           
Lâm dêr dêr rei aw (2)
Hnetu hrânglamin,
Lâm dêr dêr ka ta;
Hmelma hrang lu, ralthuomhai,
Salem thar mawi tuol laiah,
In eih tang ka ta, lâm der der rei aw.

Dancing in the wind (2)
I will tap and dance,
Dancing warrior’s dance;
In beautiful Salem’s court,
I’ll hung my enemy’s head,
And will celebrate and dance forever.

Hi hla hi chang ngaa sei a ni a, a thu tlanginsampui le a trongkam hmanghai khom an invuok fuk hle. Amiruokchu, hmun thumah trongkam inzûl lo hmang thrieng a nei a, chuonghai chu (a) Hliemna panserhai chawiin (ch.2) (b) Hnena puonzarhai chawiin (ch.3) le (c) Hnena lallukhum chawiin (ch.4) tihai hi an nih. Hliemna panser ei chawi ngai naw a, ei ‘put’ naw leh ei ‘kai’ hlak a; hnena puonzar chu chawi loin ei khai a; hnena lallukhum khom chawi loin ei khum lem hlak. Chuleiin, a thumal tin dotah thumal indik lem hmang ding bracket sungah sie a nih.
 
2
Chau le hrat naw a,
Ka’n rŭmna thlaler hmuna hin,
Hliemna panserhai chawiin (kaiin, putin);
Angel khawpui pielralah,
Thangsuopuon mawi silfen leh,
Mi lo hmuok an tih.

In this wilderness,
I’m now groaning, tired and beaten,
A battle scar all o’er me;
But in angel’s paradise,
Adorn in hero’s banners,
They will welcome me.
3
Lal thuthlung phurin,
Ni tinin invaipui lang khom;
Hmangaitu ka Lalpa chun,
Mihrang lo fe tah hai leh,
Hnena puonzarhai chawiin (khaiin, zarin),
Mi lo hmuok an tih.
 
E’en though I suffer
Daily carrying my Lord’s command,
My Lord who loves me and all
Heroes who left before me,
Waving the flag of vict’ry,
They will welcome me.

4
Riekmaw va iengin,
Hmar tlangah invaipui lang khom,
Hmelma trongsiehai phurin,
Endong hmusit tuok lang khom,
Hnena lallukhum chawiin (khumin),
Mi lo hmuok an tih.

Earthly life I spend
Like a wand’ring homeless riekmaw,
Carrying the curse of my foes,
Despised, condemned, rejected;
But with a crown of vict’ry,
They will welcome me.

5
Kel le beram vun
Sila hmun le ram nei naw hai,
Thlaler hmun le tlangramah,
Ni tin invaihai sien khom,
Sandamtu le tlansahai-
In lo hmuok an tih.

Those landless for CHRIST,
Wand’ring in wilderness and hills,
Daily carrying Lord's commands,
Dressed in sheeps’ and goats’ skin rags,
The Saviour and the saved ones
Will welcome them home.
 
Tlangkawmna
Dannaranin, thu le hla hi a phuoktuhai khawvel hlimthla le an nunphung thlalak a nih. Bawi le sala inrim taka intânghai thu le hla le zalenna le hnienghnarna khawvela chenghai thu le hla chuh, hnuoi ram hluo ve ve ni hai sien khom, a danglam hle thei. Pastor Thangngur le ama hun laia hlaphuoktu mi hrang hrang hai thu le hla, abikin Independent Kohran Hla Bu-a chuonghai hi hang bi inla, “Lungngaina sum zing hnuoiah, trap le inrûmin ka’n vai ie!” ti dam hi an khawvel thlalak a ni tlangpui.

Fak le dawna ei hung leikang met hnung le ei khawsak a hung changkang deu hnunga ei khawvel, kohran pawla inthrena le hmasawnna le hung intlon kawrapson chi hrang hrangin a mi hung chim buoi hnunga ei thu le hla tam tak hi ei natna thu hrilna a nih. Kut bena, “A siet nawna a um nawh” ti hla lampui tlut tlut dam le ramthar zûna inawi tlei tum dam hi Pathien mi nina angah ei ngai tum tah ni sien a hoi. Pathien thu awi bik le thrahnemngai bik anga inlang tumna lei chu ni êm naw ni a, tak ram chungah thlarau ram inlaltir a, rapchar hril hnai rak a, damsung khawsakna ngaitha poiti nawna lungril intu dam hi ngirhmun trium a ni thei. Tirko Paula ngei khom khan, vana Isu a lawna inthoka kum 40-ah a mi thienghlimhai lawr dinga hung kir nawk dinga khang hun laia inzirtirna chu bu tak khûka a khukpui leiin, Thesalonikaa a kohran phunhai kuoma a lekhathona khom a ziek hiel a nih! (1 Thes 4: 13-18). Zopa pakhat Vanawia khomin Isai 41:2-a “Khawsak tienga mi pakhat, felna leia a rongbawla ko” ti khah ama ngei nia ringin, Sangau-ah 1979 khan ‘Kum sang rorel’ a tran mop el a ni khah. Mani ngaituona le hisapna bel saa Pathien thu hi ring pel/khûm daih thei a nih. Taluo hin iengkimah talaw lem a siem thei. Ringna thuah a ni zuol. Khawvel hi Taliban bilpuiah inchangtir a, hnuoi hi hremhmuna inlet thei a nih. Tak ramah trum thla tawl ei tiu. Thlarau le taksa inkal loin (Thangngur).

Ram Thar Hlabu hi ei hang bi thuok khoma ‘Lâm dêr dêr’ chunga lâm dêr dêr a tam hmel khop el. Chu chu tuta ei sabzek a ni naw leiin hun remchang danga bi dingin la maksan hri phot inla.

(April 22, 2016, Delhi)

###

No comments :