Hi kan inkhawm laia ka lungrila thil hung inlang chu: E khai! Coleman thilthawin a lo va kakhawk sei lawm lawm de aw! ti hi a nih. Rom mihai kuoma Paula’n “Mi pakhat leiin khawvelah suol a lut a, suol leiin thina a lut bok a; chuonga mi po poin thil suol an thaw ta lei chun thinan mi po po a fang suok tah a nih” a ti kha a min hriet suoktir bok a. Chu chu a san ei hril pei ding a nih.
Kum 1910 February thla bula Watkin Roberts-in Senvon khuo a hung sira inthokin Churachandpur bielah Gospel êng a hung inzâm lut tran a. Chu ruol chun var dang an la hriet ngai lo, Gospel hmangruo Lekha var chu a hung inzâm lut ve nghal a. Mizorama inthokin thruoitu, tirko le zirtirtu an hung lut a. Mizoram pum chu trong khat hmang hnuoia Sailo lalhaiin an lo khum khawm hman ta leiin, an trong hmang LUSEI trong chu Gospel puong darna dinga Pathienin Saptrong a hmang ang bokin Zoram khawvela ding khomin Lusei trong le chu tronga thu le hla le lekhabu hung suokhai chu a hung hmang ve ta a. Gospel an dar nasat po leh Lusei trong khom an dar a, chu hmangruo pahni chun Manipur le hmun dang danga Zo hnathlak hrang hrang hai chu lên angin a fûn khawm a, thu khat zai khatin an luong tran tah a nih.
Hienga hrat taka an intel khawm mek ruol hin kohran khom hung peiin, Watkin Roberts Mission indin, Thado-Kuki Pioneer Mission, a hnunga North-East India General Mission (NEIGM) tia an hung thlak chun Tripura, Assam, Burma le Chittagong Biela Zo hnathlakhai chengna hmun tam takah bu a hung khuor ta pei a. Chuong laia Watkin Roberts le a hnunga a hung thloptu Edwin Rowlands (Zosapthar) le H.K.Dohnun hai hmathlir (vision) chu Burma ram tieng Arakan-a inthoka intran a, Chin Hills le Sagaing Division-a Zo hnathlakhai chengna po po huopin, India ram tieng Mizoram, Manipur, Tripura le Assam ram hmun hrang hranga Zo hnathlak chenghai chu Mission pakhat hnuoia kei khawm vong tum a nih. Hi thil, Mission lien lema hnam khat hnuoia trong khat hmanga mi zom khawm an lo tum hi a hnunga Greater Mizoram an hung ti vet ku hi a lo ni dai a nih.
Hi thu hi Zoram Khawvel-6 ka khârnaah chun hieng hin ka ziek a: “A tawp berah chuan, Saptlangvala kha Zofate insuihkhawm lehna tura rahbi min sialsaktu poimawh tak a nih avangin hriat reng leh chawimawi a phu a ni. A hmaa ka soi fo tawh angin, Saptlangvala mission kha Mizo Kohranin Mizoram pawna rong a bawl hmasakna ber leh rah a chhuah hmasakna ber a ni a. Rongbawlna trong hman Lusei-Mizo trong chuan Zo hnahthlak, Mizoram pawna cheng, trong hrang hrang hmangte leh Mizorama chengte inkarah inbiakpawhna hrui a thlung thar leh a. Baibul, hla bu leh lehkhabu hrang hrang intrawm kan nihna chuan zaikhatah min luantirin, zawi zawiin min suihkhawm tran leh a ni. Saptlangvala chu pawlitisian ropui ber, pawlitisiante pawlitisian Isua Krista zuitu a nih avangin, a tum rêng pawh ni lo leh a hriat loh hlanin, Zofate pawlitiks ramri thui tak min zauhsak hman a ni. Saptlangvala leh Zosapthara hmathlir leh ruahman angin rongbawlna kha kal tluang chu ni se, kan Zoram Khawvel hi tun ai hian a let hnihin a zau zawk ngei ang. Chumi kong dâltu zinga a pukhawi ber chu Coleman a ni ti ila, kan soi sual kher lo vang” tiin.
Khanga Watkin Roberts rongbawlna a fe tluong pei lai khan, America tienga ama thrangpuitu dinga Council a siema thok lai Coleman chun thu hung phierin, Mission phuntu Watkin Roberts chu a hung suot thlak a, a chongpu chu a mikhuolah a thrang ta lem hlauh a nih. Watkin Roberts suot thlakna dinga hmangruo a hung hmang laia poimaw tak pahni chu (a) Sum le (b) Hnam bing pawlitiks a nih. Sum le ngirhmun hmangin mi a zawr a, a suklawm a, an chawk a. Suma a lak thei nawhai chu hnam bing pawlitiks tirdakum tak hmangin a vuok dar a. Hi hi a nih ka lekha ziek hmun hrang hranga ARTHATZAWL PAWLITIKS ka ti hlak chu. Coleman chu a hlawtling a, te khawm a thla rawn. A pu lawmnaa lut tlak, suok thra le ringum a nih.
Hieng hin thil chu a hung inher a. Zo hnathlakhai zai khata ei luong tran mek lai Coleman chun Watkin Roberts a hung suot thlak chau ni loin, Watkin Roberts trantu tak le thruoitu nina lu cheltu Hmarhai chu hung vuok darna dingin Lusei trong hmanghai le hnam dang dang chu a hung ruoi a. A thuhne zo naw po Independent Church-a an inhran hnungin a Mission hmunpui chu Churachandpur-ah a son tung a, chu taka chun inthrena bu a khuorpui tah a nih. Hmangaina rawl ni awm taka inlang, sienkhom thina tûr ni si, “Mani hnam trong senga Pathien biek le chawimawi hi a thra” ti thu chu a rawihai lungrilah tu nghetin, Zo hnathlak hnam tin chu Presbytery hran seng an neitir a, mani hnam trong senga Baibul le hlabu le thu le hla dang hrim hrim nei nuomna an hung nei nghet nghal a. Chuonga inthuruol thei lo ding le a tu khom dingchang thei lo dinga a a dawi vet tawl hnung chun a nuom nuomin a ching let tawl el tah a nih. Chu Coleman chang kama chun nghet takin ei intang a nih.
Khawvel fe dan phung ei en chun, ram le hnam damna thuruk chu lien lema intêl le insung khawm a, zai khat le trong khata luong khawm a nih. Hnam thina thuruk thung chu chin lema intêl hran, a tum tuma um a, trong hrang hranga luong dar a, dai insat khum seng a, iengkhom thaw thei lova chîn hlum a nih. Chu chu a nih Coleman Factor ka ti chu. Chu chu a nih eini rawi hripui chu. Chu chun ei mit le na a sukdel a, ei lungril le ngaituona sukngongin a sukchawlol a. Churachandpur biela hnam le hnam, chi le chi, sungkuo le sungkuo, pawl le pawl, kohran le kohran le mi mal inkara buoina le indona tlung ta le la fe mekhai hi iemani chenah Coleman trongsephur (Coleman’s Curse) hnuoia ei intang lei a nih. Coleman trantu amani theidatua inhril tam tak, ram le hnam le kohran hmangaia inngai le inhril hai hin tu am ei ni chie ti mani seng ei inbi chieng a hun ta khop el.
Hieng thilhai hi a nih Delhi tlanga Zo hnathlak hnam hrang hranga inthoka hung mi iemani zat kan inthrung khawm hmasa tak truma ka ngaituona kamtu chu nih. Kan hril tlang tak chu pum khata hrat taka insuikhawm a trûlzie le chu chu a ni naw chun hmabak chu hnam danghai chîmral a ni thu a nih. Kong danga hril chun, kan thaw tum chu Coleman’s Curse-a inthoka ei mihai insuoktir dan lampui zong a nih. John Bunyan thukhawchang taka hril chun, HOLY WAR puong dan kan zong a ni tak.
Manipura Zo hnathlakhai nuna Coleman-in thu a hril nasat dan, tuta ka ngaituonaa Historical Documentary anga hung inlang hi lungril fîm tak putin hang thlir ve hrim ta um! Hi thil inher dan hi chieng taka hmu thei ding chun mani mit senga daltu phuhlip phi thlak hmasak phot a ngai. Ei inhmu chieng phot chun bu ngheia saiip puon silin, insirin pilvut lai inbuol ei ta, ei renga damna lampui tieng kir nawk thei ei tih. Coleman Factor chu chîn hlum seng dinga Zo hnathlakhai dawi vettu, thina tûr a nih. Phûm hmang ei tiu.
(July 24, 2002)
###
No comments :
Post a Comment