Hi artikul ka ziek san ruok chu ei hun tong ang peia hmang thiem a poimawzie hril ka nuom lei a nih. Pathien zawlpa ti hlaw thei khopa ngirhmun chel Mosie, tlaksam um lona khawvel, Aigupta Faraw inpuia seiliena kum sawmli zet khawsa; kum sawmli dang nina iengkhom nei loa a tarpu thla zar hnuoia thlaler puon ina chêng a, ran vêngtua thrang; kum sawmli dang nawk pêm honpui, a mi Israelhai thruoi a, an Pathien Jehova dit dan anga hnam puitlinga indin suok tuma Sinai Trening Sikul hongtu le enkoltu; le khawvela lekhabu huoisen taka hril inthlungna, Judahai TORAH, Grik tronga PENTATEUCH an ti, lekhabu panga- Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers le Deuteronomi- ziektu ni-a hril meu khomin hre tawka inngai lo a, dam lai ni tiem dan indik inchuktir dinga Pathien kuoma a hni (Sam 90:12) chun, einihai lem chun inchuktir ei va hang ngai nasa awm de aw! Ram hrang hranga kan khawsaknaah mi hlawtlinga hril ka’n tuokpuihai ka titipuinaa ka hmu suok chu an hun le nun minit tin hlutzie hrea hmang trangkaitu an ni vong.
Chu chu ka hril tum tak a la ni nawh. Thil hrim hrim hi thaw hun le khuonun ei hunbi dinga a ruot hun peia thaw ding a nizie thu a nih. A hun lai thaw loa ei inkhĕlpui vai chun a hnungin insîr ieng ang inla khom tui sukbuok anga rŭt thei ta lo a ni leiin umzie a nei nawh.
Ei hunbi ruot sengah ei hma zawna thaw ding le thaw thei ei neihai chu thaw mol mol ding a lo nih. Naupang lungril zoi le hrat laia ei inchuk zung zung thei thil tam tak hi upat hnung chun a thei a ni khomin a harsa ta hlak. Naupang Sande Sikula ka kai lai chun baihat insiek hi kan inelna a ni hlak leiin, châng khom kan hau thei a, kum tin chang 1000 chuong ka nei zie hlak a. Ka penson hnunga Baibul inlet sina kum 16 chuong hiel inhmang a, voi duoi lo ka bi suok hnung khoma en loa chang ka hril thei sun chuh naupang laia ka baihat vong a nih. Chuong lai le kan hung tleirawl suok hnunga ka tupa Lal Dena hai le kan thaw hlak chu hla thluk kan hriet le sak thei po chuh a thu baihat suok vong a nih. Chu chu Pherzawl khawtlang mimirin kan thaw dan tlangpui a ni a, lengkhawm chang hla thruoitu chauh naw chuh hla bu en hmu ding an um ngai nawh.
Zawna ka dong rawn laia mi chuh: “Lekha ziek tieng ngot i’n hmang a, ieng leia hla i phuok tah ngai naw am a na? A thlarau a thok ta naw am a ni? Phuok zom nawk tah rawh ie” ti a nih. Hi zawna hi olsam deua don thei a ni nawh. Kum tam tak sung hin hla ka phuok tah ngai ngai der nawh tiin don lang, thudik a ni lai zingin thukhêl letdĕr a nina chin a um. Chu thil inkawkal chu hril fie ka nuom lei khomin hi artikul hi ka ziek a nih.
Hla hi a tlangpuiin chi hnih- thluk nei, a saka sak chi (song) le thluk nei lo, a sama insam chi (poem)- a um. Sak chi hi a hun laia a hmangtuhai sak nuom zawng le lung kuoi zawnga a thu le thlûk siem a ni chun ieng hehuin a thu inril naw sien khom hla inlar le sak hlaw a ni nuom. Hla tienga khawtlang dangchar hun le a sak lartu ding hla sak thiem amanih music band inlar an suok lai leh an intuok fuk pha hla a puok darh hlak. Chu chu a nazonga thil tlung a ni nawh. Khuorel anga a hunbi ruota tlung hlak niin a’n lang. Chuong ang thlarau chi hrang hrang, thli anga inlêng vêl chun, a phăkna chin chin mût hnǐngin a sawi har a, kong hrang hrangah harna le danglamna a tlung a, thlipui anga a hrăngna hnuhma lem chuh a thra a siein inhmai ruol a ni nawh. Hunbi khata tlung ang kha hunbi dangah zierang dangin a tlung pei a, a zepui tak ruok chu a tlungna khawvela an nunphunga inthlung a ni hlak a; a ni naw hun a tlung chun kha khawvel khan a zepui inhmangin ze thar a pai tah tina a nih. Sakhuo leia hnam zie inhmanghai hi chuong ang chu an ni nuom. Pi le pu hla thluk le inzûla Thangngur le mi dang dangin ‘Hmar zaia’ lengkhawm hla an hung phuokhai le Thattinlien Sungte hla zierang amanih, Buonglienkung hlahai chu danglam tak an ni tah. Chuong chu a ni laiin, Ram Thar hla phuoktuhai chun mani kalchar huongah kei lut trăl trâl tumin, hnam hrizawlah an hlu lut a, a sǐ le a tak hriet hrang harsa khopin an pal khu chum chum bok a nih. A tlakna leilung zirin chi a thla a, ra a hung insuo bok. Ieng ra am? A raah en rawh.
Hla phuok thu ei hril laiin châng dangah ei pakai vang a, ei thu bula bok kir nawk inla. Nuhmei ka neia inthok le ‘career’ siem tuma thiphuhâka kum ruk lai thrang ka lak sungin hla ka phuok hman naw a, ka sak hman bok nawh. IFS zoma Delhi tlanga ka chuong kai charin thu le hla tieng nasa taka inhmang nawkin, kum li sungin hla 38, tienami tawi 12, thusep le artikul tam tak bakah lekhabu poimaw HMAR HLA SUINA ka ziek tran a, Rabindranath Tagore-in Nobel Prize a hmuna hla 103 thlang khawm, Bengali-a a ziek le ama ngeiin thuruong (prose style) hmanga Saptronga a lo inlet, GITANJALI (Song Offerings) khom 1974 khan hla ruongamin Hmar trongin ka’n let a, chu chu kum 44 hnungah 2018-a lekhabu ka buotsai TRANSLATION (Thu le Hla Inlet) ah a pangngai charin ka hlu lut a nih. Kum 1980 khan HMAR HLA SUINA chu sut a ni a, 2017 khan Revised & Enlarged Edition a hung suok nawk.
Nupui bautam ang ela hieng thilhai, mani chanchin hrilna, threnkhat ta dinga ngai nghokum deu ni ding ka zuk inzawt thlak duot hi hla phuok tienga inhmang ta lo anga ka’n lang sung, abikin kum 15 sung hi hla ka phuok nasat hun a ni lemzie hril ka tum lei a nih. Kum 2002-a ka penson charin Baibul inlet sinah ka pu char char a. Thuthlung Hlui Baibul ei hmang bu 39 lai hin bu 18-na Joba lekhabua inthoka bu 22-na Hlahai Hla chen, bu 5 hi hla ruonga ziek (poetical section) ti a ni bakah zawlneihai lekhabu Isai-Malaki, bu 17 hai hi a tam lem chu hla ruonga ziek a ni a, chuonghai chu Gitanjali anga hla ruong (versification) boka ka sie vong a ni leiin, tlar tin ka’n let hin hla thar ka ser suok pei angah ka ngai. Sam lem hi chuh hla tina mi hih tlar tin lam inzata rem vong a ni leiin hla pangngai phuok nekin a hautak lem. Hla phuok tienga kum sawmnga chuong ka lo inhmangnaa ka tonhriet po po luong khawmna chu Delhi Version hi a ni leiin, inlet sina ka’n hmang sung khah Hmar tronga hla ka ser rawnna tak kum ti naw thei a ni nawh. Sam 8:3-5 a
I kutsuok thangvan sâng a,
Sorthla si-âr i’n nghathai,
Thlîra ka dawnkhawl chângin,
Hringmi hi ieng am a na,
I hriet fŭk lop lop el ni?
Hriem nauhai khom iem an na,
I ngaisak ĕm êm el ni?
Angel hnuoi thretah siein,
Ropuina le chawimawina,
Tonlairang i’n tontir a
ti dam hin i lungril le thlarau a them naw chun, ka hril tum hi man ngai naw ti nih. Hi hla hi tlar tin lam sari vonga inlet a ni bakah a lam dan (diction) indika i lam chun a ri luong (internal rhyme) inhmui hieuin hung zim a ti che a, mawina ramah thruoi lut a ti che. Chu pha chun inlet dang ieng tronga mi leh khom enkhi la, i lungdum lem hmu kher naw ti nih. Amiruokchu, ngaituona lutinle put a, tuoltro taluo le Baibul trongkam naw taluoa ngaia i hmulthi a sukding chun, lungril daktor pan i mamaw khom a ni el thei. Var lut thei nawna pindana inkhum chawlol hi thil trium tak a nih. Chu natna invoi hnam hrim hrim dam khawsuok an um hre ngai naw ti nih.
Zawna le ngenna ka dong rawn dang chu: “Kha hmaa tienami i ziekhai kha ngainuom a um thei vei leh, ieng leia i chawlsan am a na? Hung sunzom nawk ta rawh ie!” ti a nih. Ziek dinga ka phan le riruong dorzon khat lai ding, a thren ka ziek tran tah, sienkhom san hrang hrang leia ka chawlsan le pamtrul a um a. A thring sawt po leh inhnikna khom a chuoi tiel tiel a. Khawsakna le mawphurna inthlak peiin muol hrang hrangah a mi fen leng hnung lem chun thil dang poimaw lemin lungrilah hmun a hung hluo a, tukver danga inthoka tarmit thara ka hung thlir hnung lem chun, kha hmaa ka lo thlir dan le hmu dan kha thring ka ti hun a um a. A hun laia ei ngaituona ei lo bun suok top el khah, thrain thra naw sien, thaw dan ding tak a lo ni lem ti ka hung upat deu deu hnung hin ngaidan ka nei tah. Chuleiin, tienami ka ziek zo lohai khah sunzom thei ngirhmunah ka um ta naw a, vanglai huna lungnona silfen kha ka hak thei a um ta nawh. Tienami ziek nekin takram nun le inzom thil tiengin ka ngaituona a fen tah lem.
Thrang la hung thar pei dinghai kuoma thucha ka rochung nuom chu ei hunbi ding senga thaw le hlen dinga ruota um hi ahmatiema thaw le hlen a nih.
(February 9, 2019; Delhi)
###
No comments :
Post a Comment