Search


Jun 22, 2019

Hun Hmang Hlawk


Then God said, “Let us make man
in our image, after our likeness - Gen.1:26

I praise you, for I am fearfully
and wonderfully made - Psalm 139:14

Hun hih chechâng loa um zing, chatuon a ni thei laiin, chawl loa hung tlung zing le liem zing angin ei ngai. Hnuoia cheng mihriemhaiin ei inkhina chu hnuoi invir suok sung sun le zan, sun hun darkar 12, zan hun darkar 12, a pahnia inkop darkar 24 a ni a, chu chu ni khatin ei tiem. Chuonga invir zing chun nisa a hêl a, a hel suokna dingin ni 365 vel a lak a, chu chu kum khatah ei tiem. Ei khawvel puo tienga ruok chuh hi hun inkhina, leihnuoi sanapui hi hmang thei a ni nawh. Entirnan, nisa hi ni 27 sung voi khat invir suokin, sekhon 90 (minit khat le a chenve) ah km 800,000 vela hrata fein, Thlasik Trumkonga (Milky Way) laia um arasi pakhat a hêl ve a, ei hnuoi kum tiem dan chun voi khat a hĕl suokna dingin kum maktaduoi 225-250 inkar a lak. Chu chu nisa ta dinga kum khat a nih. Tu chena vanvel (universe) zauzie ei zeldin thei chu var hung tlung an hmu hlat taka inthokin a ni a, chu chu var kum (light year) tlukledingawn (tda) 15 vela hlaa inthoka hung niin an sut suok. Var hi sekhon khatah km 299,792 pei fein, kum khatah km 9458, 506, 200, 726 a tlung a, chu chu var kum khat (light year) a tiem a nih. Chuonga hrâta inzin chun mit lawnga ei hmu phak Hmar Arasi (Pole Star) ringot tlungna ding khomin kum 47 a ngai.

Ei umna vanvel (universe) zauzie hi ei hringhrietna hmanga inkhi phak ruol a ni nawh. Chuong ang vanvel dang chu tlukledingawn ieng zat hiel am a um ding ti mihriemin ei hriet phak hri bok nawh. Ei chengna leihnuoi hi arasi hnai pawla inthok chun sunhang tiet velin a’n lang el thei a, a hla hreta inthok ruok chun a’n lang phak nawh. A sunga um mihriemhai lem lem chuh um lo tluka chîn ei nih. Amiruokchu, Siemtuin ama ‘angpuia’ mak tak le râpum taka a siem, hringna thuok a’n thuok khum ei ni thu Baibulin a hril. Paula lem chun Korinth kohrana member-hai a zilnaah, “Pathien mihai hi khawvel chungthu rêlpêktu ding an nih ti in hriet naw maw? Khawvel chungthu rêlpêktu ding in ni si chun thil chin tham reltu ding lem chun in tlâk hle naw ding maw? Dam sung thil chu hril lo, vantirkohai chungthu chen khom ei la rĕl ding a nih ti in hriet naw maw?” (1 Korinth 6: 2-3) tiin thu dengkhawng tak hrilin a suosal tawl ti ei hriet. Mihriem taksa puta hnuoia kum 33 hung cheng Isu kha zaa za mihriem nina put, zaa za Pathien nina put a ni leiin, trûl a ti chun tui chungah a lawn a, thlipui a hal re a, natna tinreng a sukdam. Ama ringtuhai chun ama thaw neka ropui lem khom an la thaw thei ding thu a hril. Sienkhom, Pathien angpuia siem a nina nekin mihriem chu suol leia ‘se lailet dĕr’ (totally depraved) a nina hi hril uor nuom pawl ei um- Isu Krista zara kum sanghni lai liem taa chatuona dinga tlanna sin hlen a ni hnung khomin! Ieng leia Setan hi ei sie inlal bek bek tum am a ni ding?

Mihriem hi Pathien angpuia siem a ni leiin a nina tak, ieng ang theina ril le inthuk nei am a na ti hih a dam sung hun dinga ruotpek hi a tawi em leiin, hi hringnun sunga a nina ei hriet thei sun chu sentence khat khom ni lo, comma tluk khom a ni phak naw el thei. Chu hun tawi te chu naupang hun le tar hunin a kărchĕ nawk nghal bok si! A chakvak hun, a vanglai ni tawi te sunga thil a hang inchuk rawn theizie le thil thar a hang hmu suok hratzie dungzuiin mihriem nun le khawsak dan a hung inthlak danglam a, voisuna thil thar khah zingah thil thring a hung inchang hman pei a nih. Computer khawvela ei chuong lut hnung lem chun ei bu le hme nek hmanin ei thŭm inhma lem. Chuonga siem chuh a ni leiin, mihriem tluka hun hmang hlawk thei thilsiem dang an um nawh. Pathien angpuia siem a ni tlat a!

Mani tonhriet
Inchukna pangngai konga sirbi insang tak kai thei chu Master Degree a nih. Chu chu voi khat pieng ve manah nei ve hrim hrim ka tum leiin 1966 khan Gauhati University-ah ka lak ve a. Chu zoah UPSC fe thlenga India rama sin insang hmu thei chuh hmu ve tumin Competitive Exam-ah ka thrang ve a, 1967 khan Indian Revenue Service (IRS) ka hmu a, an sang tak Indian Foreign Service (IFS) le Indian Administrative Service (IAS) hmu tumin 1969 khan thi le thau inpola thrangin ka bei nawk a, ka hmu ve ve a, IFS ka thlang a, 1970 khan ka zom a. Thil tawp tlung hi an hril nama’n a lo beidongumthlak vong a, a san chu a nêka insang beisei ding a um ta naw leiin. Hi ngirhmuna inthok hin a nih, thusep ka ziek tah po po laia tiem hlaw tak le sermon cho suok rawn taka hril, ‘Beiseina Khamhrui’ (1974) ka ziek chu nih. Delhi nipui hrâng buon buonin a mi hang nuoi zet chuh,

Sappui run rem sungah kai a,
Ziekfung chela truon rel ni tin;
Lung a dam nawh, ningtel a na,
Hai ang tar hma rêng a ol ngei.

Zo tlang sangah va chuong inla,
Singmit lĕnin thlir vêl inla,
Thral hna virthli’n a lĕn angin,
Lĕn hmang a tih, lungkham rĕng hi

tiin, hnung son ram ngaiin ka’n rŭm takzet a nih.

Hi ngirhmun ka tlung hin piengtharna chi khat ka dong a, chu chun ka khawvel nasa taka a mi thlakpek leiin hi thusep khom hi ka hung ziek pha tah pei a nih. Ka ruolpuihai (batchmate) lekhathiem tak tak leh India palai sina inbûr dinga trening kan hang tran chun ka hrietna le an hrietna hang inthlauzie ka hmuin, inzakin ka’n dom kun tlok tlok a, inchuk ding ka hauzie ka hmuin um mei mei thei ka ni nawzie ka hriet suok a, a bula inthoka a hmatiema tran dingin lungril nghet tak ka siem tah a nih. Sikul thraa kai hai le intekhi chun A AW B a inthoka Pawlsawm chen kha a ruok (blank) vong, hruk bit ngai a nih. Chu baksamna chu IFS ka zom hnungin hruk bit ngat ngat tumin tu chen hin thrang ka lak a, ka nau palihai textbook po po khom anniin an tiem hmain ka lo inchuk vong hlak. Keini thrang (generation) lekha inchuk dan khah a bula inthoka inchuk loa exam-a zawna donna ding ram tina mi baihat hlak kan ni leiin, thil kan hriethai khah inzom lo nengnung, ekzama hall-a kan luok suok zo ruola kan theinghil nawk el a ni leiin, kawkbo a ni tlangpui. Thil hrim hrim hi indot thlapa ei hriet hriet naw chun mitdel ruol sai hmu ngirhmun ei khel thei nawh. Abikin, lekha ziekmihai ta dingin a poimaw zuol. Lekha ei tiem hrim hrim hi a bebawm thil le an inzomna ei hriet chieng naw chun man fuk a harsa a, ei inhnik thei nawh. Eini rawi thrangmawbawk laia a rŭpui a nih.

India palai sin ka thaw sungin a zawnin kum 21 zet ram parukah kan khawsa a. Mihaiin India thil hrim hrim chu iengkim hre dingin an mi beisei leiin an zawnahai chu thiem taka don a ngai bakah sakhuo thila lem chu schools of thought a tam leiin fimkhur a ngai a, hriet rawn taluo a um thei nawh. India ram umzie le a sunga chenghai chanchin tam tak hi ram puo tienga kan khawsak laia ka hriet ve chauh a nih. Puja poimaw an hmang chang- Holi, Dusserah, Diwali fangson hrang hrangah Chief Guest le thuhriltu ni ve hun a tam a, an sakhuo le a bebawm le an kalchar hrang hrang anni nek hmana hriet rawn a trul chang a um. Abikin an miuzik le lăm chi hrang hrang hi an sakhuo le intringmit tlat a ni leiin, tawk a harsa. A thaw thei dan um sun chu lekha tiem rawn a nih. Kawitan dang a um nawh.

Ka hril tum tak chu hun hmang hlawk dan hriet poimawzie a nih. Ieng hun khom hi thil inchukna remchanga hmang thei a nih. Khawlai amanih bazarah i leng a, voi le changa um thil i hmuhai kha chîk taka i bi chun thu tam tak hril an ti che. Thlalakna chawi kher naw la khom, lungril mitthlaah i lăk treuh thei a, chuonghai chu ngaituoa i dawnkhawl chun an thucha hril an ti che. Bazar hmun hi a rama chenghai fak le dawn zong dan, an thil lawmzawng le ditzawng, sumpai tienga an phak chin le hmasawn dan, an thil zor- tuol siem am puo tienga inthoka lak lut- a tam lem, dawr nghaktuhai hoiher le an thil zor an rem dan dam, hung dawrtuhai an lo vil vel dan le thil dang dang hriet theina darthlalang a nih. Ram palaihai hmun danga kan inson chang, a ram hmelhmang hriet tuma kan thlithlaina hmasa tak chu an bazar a nih. Bazar hi thil inchukna dinga sikul poimaw, ei khawvel seng inkhina dinga barometer ringsan tlak a nih.

Ka nuom nekin a lo sei diei tah leiin, thu le hla le inzoma thil inchuk nuomhai ta dinga hun remchang a tamzie thu, ka tonhriet le inzom tieng hang petsan ei tih. Baibul inlet sina kum 2002-a ka’n hmanga inthokin kum 2015 chen kha ni tin deuthawin darkar 12-16 sung ka study room-ah computer leh kan inhmatuok a. Darkar 4 dan vel peiah ring kham sawizoi malamin sitting room-a thrungna, a reia ring hang bangna tawk chara insanga chun ka ring innnghatin, thingpui dawn malamin minit 30 vel TV News/Movie ka en hlak a. Dannaranin, ka lungril sie ruokin, ngaituona seng ngai lo, a suol pawl an tlawm ziena hlak, Action Movie-Bang Bang Bang- tieng pang hi ka en hlak a. Ka her suoknaa inthoka a’n lang dan ang anga bong rem ruma en hlak ka nih. Film pangngai ngot hi voi iemani zat ka en non a um a, sienkhom ka en dan a pangngai naw vong a, ka nghok ngai nawh. A changin Script Writer, a changin Film Director, a changin Actor, a changin shooting thawtu Cameraman le sound & lighting thawtu, a changin an thuomhnaw hak ding dizaintu Fashion Designer le thil dang dang ni ve lang, ieng tin am ka thaw ve ding ti ka ngaituo hlak a, ka hlawkpui thei hle.

Khawlaiah ka leng suok chang, lam sira tarlar (advertisement) hrang hranga an thu ziekhai hi mani trongin thaw ve ding ni inla, ieng tin am inlet ka ta? ti hih ka lungrila chona dar hung khawngtu a ni zie. A thra ka ti, inlet harsa deuhai chu hun remchang danga inbuonpui dingin notebook-ah ka ziek thlak a. Hi le inzom hin ‘target’ ti hih ka buon hrep ta a, a tawpah ‘tumtar’ ti chu fuk takin ka hriet a, TUMTAR ti hming chawiin thusep khom August 18, 2012 khan ka ziek nghe nghe. Chuong ang bokin thu thra le mawi ka tiem fuk chang mani tronga nei ve dingin ka dit leiin ka ziek thlak a, inlet suok tumin ka buoi chamchi hlak. Ieng hun le hmun khom hi hmang hlawk thei a nih.

Delhi tlanga khawsa inchuklaihai vangneizie hi aw! Thuziek dan an inchuk theina, an nuom nuom zalen taka trong pathum-Hmar, Mizo, English- hmanga insuo theina kar tin suok chanchinbu DELHI THURAWN, kum 1983-a inthoka tu chena la suok zing chuh an nei a, sienkhom tiem pei le hmang trangkai pei an tlawm. DT-a ding hin artikul sang chuong daih ka ziek ta a, thu le hlaa hnam rothil hlu khawmnaa ka hmang a nih. Thu le hla insuo ding ziek hlak dinga infuina ngai poimawa kum iemani zat zet inzom zata artikul hung ziek hlak David Buhril chun a sor trangkai leiin India President Dr. APJ Abdul Kalam kuta inthokin Ramnath Goenka Excellence in Journalism Award (2006-2007) a dong pha hiel a, India hmarsak rama inthoka dong hmasa tak a nih. Competitive Exam sai tumhai lem chun DT hi insawizoinaa hmang trangkai a, artikul hung ziek hlak dinga infuina chu favai dura inzun ang chauh a la ni hri a, a poi khop el. Remchang hun taphot inchawka hmang trangkai tumna lungril hi iengtik am ei put phak ding chu maw! Ei inkhawm rawn le zing trongtrai fe rawn ringotin mi san naw nih.

(June 22, 2019; Delhi)

###

No comments :