Search


Feb 7, 2020

Ṭawng Humhalh: Hmar Ṭawng


If you talk to a man in a language he understands,
that goes to his head. If you talk to him in his language,
that goes to his heart. Nelson Mandela

Kan buan tur hi thu har, pawimawh leh hawl zau deuh mai a ni a. Thu pawimawh zual chauh lawr den denin, chu pawh a tawi theih ang bera sawi kan tum dawn a ni. A hmasa berin, thu dik ni si lo, mahse thu dik ang hiala keiniho zinga kan lo inzirtir ṭhin, ṭawng hi Pathian min pêk ni tura kan sawi fo mai hi thu dik lo a nihzia kan hriat mai ni loa kan pawm a pawimawh. Pathian chu thlarau a ni a, ṭawng bik a nei lo a, mi a biakin thiamna mak tak hmangin an hnenah thu a sawi a, a biaka ten anmahni ṭawng ṭheuhin an ngaithla a, chumi ṭawng chu hmangin an sawi chhuak ṭhin a ni. Ṭawng hi mihringin kan chenna leilung leh tawnhriat azira kan inbiak pawh nana hmanrua kan chher chhuah a ni. Mihringah a inṭan a, mihringah a tawp. A chhertute leh hmangtute hmasawn angin hma a sawn a, an zuih ral chuan a zuih ral ve mai a ni.

Pahnihna, khawvela ṭawng kan hmante hi a tlangpuiin chi hnih a awm a. Pakhat chu thumal pakhat, kan lam rîk dan azira awmzia hrang hrang pu ṭawng, Sapṭawnga monosyllabic/phonetic language an tih hi a ni. Asia rama cheng, Mongolian chi hlawm Chinese, Tibetan, Korean, Japanese, Thai, Burmese leh an zawlpui hnam hrang hrangte hi an ni. Entirnan, taksa bung sawina- kut, ka, ke, ban, lu, pum, lung, ril, sa, mei, mit le a dang dangte hi kan lamrîk dan leh hman dan azira awmze hrang hrang pu, mahni ṭheuha awmze nei leh ding thei, mono-syllabic,phonetic language an tihte chu an ni. A dang zawng chu thumal pakhat emaw a aia tam emaw belh khawma awmze nei ṭawng, polysyllabic language an ti. Entirnan, Saptronga agriculture emaw civilisation te hi thu lamrik pali leh panga inkawpa thumal pakhat insiama awmze nei, lamrik hrang ṭheuha lam chuan awmzia nei si lo vek an ni. Indo-Europeon leh Middle East leh Africa rama chengte ṭawng hi a ni. Monosyllabic ṭawng leh polysyllabic ṭawng te hi inhman pawlh theih an nih laiin, chi an thlah dun theih loh. Entirnan, Zo ṭawngah polysyllabic ṭawng i la lut a, i hmang a, mahse chi an thlah lo ang. Ching (sterile/barren) an ni. Saptrong thumal hi eng zat pawh la lut ila, kan lakluhna atan chiah a tuai din ang a, chi a thlah lo ang. Pu Lala Khobung artikul aṭanga kan hmuh danin, Aizawl tlanga inthlan pawlitiks sawinaa ṭawngka kan hman 80% vel chu English a nih tawh si chuan, kan ṭawng him anga ngai keiniho dinhmun hi eng ang fakaua derthawng nge a ni tih kan chhut nawn a ngai. Tuai ngawt ding khawmin chi an thlah pung ngai em?

ṬAWNG HUMHALH PAWIMAWHNA
Tunah zawhna pawimawh zawh ngai chu: Eng vang nge tun laia ṭawng humhalh thu khawvelin a vei em em? tih hi a ni. Hemi thua dar rang (clarion call) ring taka vawtute zingah ka inchhiar tel ve a. Chumi nena inzawm chuan 1900 laia Linguistic Survey an tih aia ril zawk leh chipchiar zawka Zo hnahthlak ṭawng hrang hrang humhalhna tura keimahni ngeia Cultural Mapping kan tih dan tur ruangam tlangpui buatsaih nan kum 2011 khan Manipur leh Tripuraa cheng Old Kuki group zinga hnam pahnih thlang chhuakin, mahni sum sengin, Preliminary Survey kan lo ṭan tawh a. Kan bo dan thukzia hmuhin a lungchhiatthlak hle naa chhan tur kan la awm tih hriatin a lawmawm bawk a ni.

Hetiang hi thil lo thlen dan chu a ni. February 2002 khan UNESCO huaihawtin, mithiam thlan khawmin khawvela ṭawng hrang hrang dinhmun thlirna lehkhabu an buatsaih, Atlas of the World Languages in Danger of Disappearing          (Khawvela Ṭawng Boral Mêkte Dinhmun Derthawnzia) an tlangzarh a. Hei hi 1996-a an ripawt ennawnna leh thlir zauna a ni. An hmuh chhuah chu, a tawi zawngin, khawvela ṭawng 6000 chuang la awmte zinga 3000 chu chalchâng tawh, thih hmun suala awm (critically endangered), kum 2050 ah phei chuan khawvel ṭawng 90% chu thi hmin dêr tawh turin an ngai. An chhut dan chuan, ṭhang thum lek chhungin ṭawng 200 chuang daih a thi hman tawh a ni. Hemi Atlas hi ennawnin an siam ṭha zel a. February 17, 2009-a an tlangzarah chuan India rama ṭawng thi mek 196 an sawite zingah Zo hnahthlak ṭawng hrang hrang 13 a tel ve a, chumi zinga a tam ber chu Hmar hnahthlak tiha keiniho sawi, Old Kuki Group-a mi an ni.

Hemi nena inzom hian kum 2002 khan Hmar ṭawngin thusep, TRONG VUINA DAR RI CHU NGAI RO tih ka ziak a, ei harsa ti pawl, mahse hnialna tur hre si lo, an tam mai. Thinrim engphiara mi chhuahchhalh pawl pawh an awm. Chungho hnenah chuan lawmthu sawiin, “Hemi artikul avanga ṭhan harh in nih chuan ka kut a hah thlawn lo tih a chiang a, ka lawm. Mahse, thinrim mai a tawk lo. In thangtlawm tak tak a nih chuan a ṭawng hmangtute kutah a damna leh hmasawnna chu a innghat a, mahni ṭheuh nunah a tak ngeia kan hmangaihzia lan chhuahtir a ngai. A thuphunga hnam ngaizawng leh ât chilh, a taka nunpui si lo; hnam ropui pakhata inchhâl vè-lêm, mahse ni tin, kar tin, thlakip chhuak chanchinbu chhenfakawm pakhat mah sawi tur nei lo zahthlakziate hi ngaihtuah rawh u” tiin ka lo chhang ṭhin. Ṭawng humhalh tur chuan a hmangtu mihring awm a ngai. Ni tin ṭhanglianin a pung deuh deuh tur a ni. Hlutna nei, thu inhlan chhawn nan te, sumdawnna atan te, rorelna atan te, sakhua biakna atan te leh thil hrang hrang zir nana min puitu hmanrua a ni tur a ni. Chumi tur chuan ni tin ṭhanglianin a insiam phuisui reng a ngai.

Kum 1900 laia Linguistic Survey of India an buatsaih lai khan Kabaw phaia keiniho chen hnu, Chin Hills leh a chheh vela kan darh hnu leh kan thlang tlak hnua kan ṭawng hmante chauh an telhtir a. Rei lo te chhungin ṭawng 46 chuang kan chher mai ni loin, R Group leh J Group-in kan inṭhen hman a, ṭawng tuallengah Lusei ṭawng a piang hman bawk a ni. Hemi ṭawng hi min huikhawmtu a nih ang bawkin Zo hnahthlak hnam hrang hrang ṭawng ei raltu a ni thei. Linguistic Survey an tih hnu kum sawmpanga a vei chauh tih-ah Pastor Vanchhunga’n, “Lusei leh a vela hnam dangte chanchin” tih a ziak a, chu chu “Lusei Chanchin” tih thupuia hmangin Kristian Tlangau (1916 October issue)–ah an chhuah a. Chutah chuan, “Lushei… hnam 46 kan hria…Lushai ram chhungah hian ṭawng sawmli lai a ral ta, tuna (i) Ralte (ii) Pawi (iii) Paite ṭawng a la ral meuh lo. Mahse, tunah a ral mêk a ni” tiin a ziak a. Hetah hian Lusei ṭawng chu Zofate min suihkhawmtu a nih ang bawkin, awle (crocodile) hlauhawm, pawiti dêr loa mahni fate pawh ei ral zeltu angin kan hmu bawk a ni.

Chu chuan kan bengah eng dâr nge a vuak? Enge a sawhkhawk tur? Ṭawng hi lui ang a ni a. A fintu lui hnâr a tam poh leh lui lian zawkah a rawn chang a, a hman tlakna a pung tual tual a; a fintu hnâr a tlĕm poh leh a tĕ deuh deuh a, a kangchat ṭhin. Zoṭawng luipui chawmtu hnâr pawh Zo hnahthlak hnam hrang hrang ṭawng a ni a, fintu a ngah poh leh a lian deuh deuh ang a, a hman tlakna pawh a pung ang. Hnam dang ṭawng, abikin polysyllabic ṭawng, kan ṭawng mono-syllabic nena chi thlah theih loh tura khuanu duan, kan lak luh nasat deuh deuh chuan ruhroa khat Zo luankawr kan lai a ni tih kan hriat a ngai. Kan mithiam ṭhenkhat, Sapṭawnga thumal kan lak luh zawng zawng anni ziah dana ziah vek duhtute hi chumi ruhro luankawr laia hmanhlelte chu an ni thei tih an hriat a pawimawh hle. An thlir dan anga thil a kal zel chuan Aizawl hi a zawl rei tawh lo ang. Zoṭawng lo ṭhang zel pawh ke nghahchhana hman tlak zawka a hriatna hmunah a la insawn mai ang.

Hemi thukhawchang nena inzawm si, mahse ṭawng humhalh pawimawhzia thu khawvelin a vei zual hma siin, Maldives khawpui Male-a ka awm lai, April 1994 khan kan hla phuah thiam Damhauhva (1909-1972) ‘Fiara Tui’ denchhenin, hnam luipuia hnam tĕ zawk kan luan luh dan leh luan ral dan sawina thusep, ‘Lung phâng lo la’ tih ka ziak a. Chhak ram aṭanga thlang tuipui pana Fiara Tui luang dem dem chu Damhauhvan a thlir a. Zoram pĕla Rengram (Tripura) Kawrvai tlimpui tual a thlen lai chuan, chu Fiara Tui chu mihring angah a chantir ni ngêi tur a ni,

Luang ang che aw, damten luang dêl dêl la,
Thlang Kawrvai Reng daikawmah,
Hmingṭhahluanthang, LUNG PHANG LO LA

tiin thiam takin a thlavang a hauhsak a.

He hla thu leh thluk hi a mawi a, Zofate lung a kuai a, kan hla kŭrpui ber zinga mi a ni. Mahse, a thu rilzia leh thûkzia hre loa sa liam deuh vek kan ni mai thei. A chhan chu he hla hi hla khirh tak, sawi fiah thiam mai rual loh, ‘lui tui’ luang a phuahna nge ‘hnam lui’ luang mêk a phuahna zawk tih pawh hriat hran har tak a nih vang a ni. A hla phuah aṭanga a lan dan chuan, Damhauhva hi ‘pipu sulhnu, hnam tin lunglai kuaitu-a’ lungleng, histawri zŭna uai a ni a. Zoram tlang tin hi romei anga pipu sulhnu chuan zâm paw chûkin a hmu a, “chatuan romei pipu zŭn lêng a zâm zo daiah” a ti thlawt a ni. Tin,

I rau i thla hnam tin ruang bualna,
An chantir e, hmatiang siktui-
Fiara Tui nem diai

a tih aṭang hian, ‘lui tui’ luang leh pipu thisen aṭanga ‘hnam lui’ luang zel chu a sawi kawp tlat tih a lang. Chu vang chuan a ni, lung phâng lo tura a thlavang a hauhsak ni. Kan hnam, Zo tlang sang ata fiartui anga lo put chhuak, thlang tuipui pana luang mêk hi a la luang ral mai ang em? Ka thusepah chuan hetiang hian ka ziak a:

“Kan pi leh pute hun aṭanga thil kan hlauh êm êm chu mi chîm rala awm leh kan nihna hloh a ni awm e. Mi chîm ral maia awm hlauin kan pêm kan pêm a, Bengal Tuipui thleng rakin kan thlangtla a. Thlangtlak zelna tur awm chhun chu Bengal Tuipui mai a nih tawh avangin ram khawkrawkah kan inham tang mai mai a ni. Chumi avang leh Ganges lui kan fin hmaa Jordan lui kan fin hmasak zawk hlauh avanga la luang ral lo mai mai kan ni. Chuvang chuan alawm Ganges emaw, Brahmaputra emaw leh Bengal Tuipui fin hi chukchu ben ṭhelh hlau an sawi ang hiala kan hlauh ni. Chuvang chuan a ni kan pian leh murna ramah kan intih mikhual ni. Chuvang chuan a ni miten mikhual ena min en. Chuvang bawk chuan a ni, ṭah leh ha ṭhial pawh dawn loa kum sawmhnih lai mumang chhia manga kan rammut ni.

“Mahse, hemi kawng hi kan pumpelh thei em? A pumpelh awm chhun chu luan ral a ni mai. Luan ral kan duh em? Kan duh si loh chuan hnâr chak tak kan neih a ṭûl bakah lui lian leh chak zawka inchhun fin dan kan thiam a ngai dawn a ni. Tunah enge kan dinhmun? Chi leh kuang luan kawr 47 hiala peng darh tawh chu kawr lian zawk, ZO LUAN KAWRAH infin khawm tumin ṭan kan la mek a. Kan hnam naupanzia ngaihtuah chuan hma pawh kan sawn chak hle. Mahse, kan ke chheh dan erawh a la rual lo. Luan kawr zau zawka luan tlan kan tum laiin a ṭhen chuan chim ral hlauin, mahni chi bing luan kawra far fep fepa awmze nei loa nu taka luan tum reng kan la awm bawk a. Chutianga mahni thliarkara luan bing reng tumtute chuan pawlitiks leh ekawnawmiks vawi khat khawkheng pawh an tuar zo ngai lo; kang chahna leh luan ralna kawng hnai ber a ni. Hetianga chi binga luan tumna rilru hi mihring dinhmun leh ngaihtuahna a changkan chhoh zel rualin a reh chho tial tial ṭhin niin a lang.

“Lehlamah chuan, luan kawr te tak tê tĕa luan tum rengho rilru puthmang tho chu Zo luipuia luangho rilru puthmang pawh a ni a; India tuipui zau zawk fin tura luan luh chu kan thil hlauhthawn ber a ni ve tho mai. Chutih a nih lai chuan, hnam inhumhimna tura sakhaw dawi bur hmatheh pawlho chuan Jordan lui fin a, nihna hloh dêr khawpa luan ral chu kan pawiti lo chang pawh ni loin, kan châk ber ni awmin a lang leh hlauh si a ni. Doordarshan tuipui chu vehbûr khawn nan chuan kan duh hle a, mahse infinpui tur erawh chuan Davida Arsi leh Kalvari aṭanga luang chhuak khawthlang tuipuite chu kan thlang zawk tlat niin a lang. Kan sakhua a him chuan kan hnam pawh him turin kan ring nghet hle tih a lang. Hindu leh Muslim tuipuia chengte pawhin chu chu an ring ve tho. Mahse, kan sakhaw innghahna bulṭhut leh ban ei chhetu, a sulrul leh tlumpi lian ber ber chu keini kan ni leh tlat bawk si!” tiin.

A tawi zawngin sawi ila, kan thlarau dam nan, Jordan lui nena infin chu mingo sawnarite kaltlanga lo thlangin, kan ṭawng leh thu leh hla thar zawng zawng deuhthaw chu khawthlang kalchar huangah kum za aia tam lo ṭhanglian tawh mah se, rinna piah lamah, kan ṭawng damna tura châklakna chu khawchhak lam, mono-syllabic ṭawnga inthlungte aṭang chauh niin a lang. Mono-syllabic leh polly-syllabic chawhpawlh aṭanga awmze nei thumal thar emaw ṭawng thar lo pian chhuah dan kawng hunin a her chhuah hma chuan, Rudyard Kipling (1865-1936) a hla, The Ballad of East and West-a

Oh, East is East, and West is West,
And never the twain shall meet

a tih kha a dik zawm zel ang.

HMAR ṬAWNG HUMHALH
“‘Hmar’ kan tihte hi tute nge, khawi aṭanga lo kal nge an ni? tih zawhna hi chhan thiam har tak a ni. Anmahni insawi dan chuan, Zo hnahthlak ṭawng hrang hrang dilchhutna hmasa ber Linguistic Survey of India Volume III Part III (Tibeto Burman Family: Kuki-Chin & Burma Groups,1904 a ‘Chin Languages’ hnuaia Group 4 a sawi- Northern Group, Central Group, Old Kuki & Southern Group- zinga Old Kuki hnuaia hnam 13 a ziakte zinga No. 12-na, ‘Mhar’ tih-a an ziakte hi an ni. Kum 1900 laia George A. Grierson hona hnuaia hemi Survey an lak khawm lai hian Chin Hills-a la cheng rengte chu an awmna hmingin an Group hming an vuah a. Mahse, Chin Hills-a awm tawh lo, thlang lo tla daih tawh, ṭawng ṭobul leh phungchâng inangte chu Old Kuki hnuaiah an dah a. Hengho hi Luseihoin Ṭiau an kân hma kum 300-400 vela thlang lo tla tawh, Mizoram luah hmasatute zinga mi, Bengaliho zuk pawh hmasa leh ‘Kuki’ tih-a an lo koh te chu an ni. Hlawm hminga inko aia hming hrang hranga inkoh ṭhin an nih avangin, anni nena rawn inzui thla New Kuki an tihte chuan Kuki hming hi an chhawm ta zawk a ni tih hi sawi dan tlangpui chu a ni.

Luseiho an rawn tlak thlak hnu, Sailo lalten inthuruala zawi zawia Mizoram an rawn hneh lâk hnu khan an lalna hnuaiah Old Kuki la châmbang tam tak chu khaw tinah vêng hrang neiin an khawsa a. Rei lo te chhungin an ṭawng hman leh Luseiho ṭawng inchawhpawlh aṭang chuan ṭawng thar a lo piang a, chu chu thlang lo tla hmasa, Mizoram pawna awm tawhte chuan ‘Khawchhak ṭawng’ an ti a. Kum 2009-a Ranglongho khawpui Bakbasa-a ka zin ṭumin an upa chhuanvawr, thil chinchang hre zet mai nena thukhawchang sawia kan titi ṭumin, thlang an tlak zel hmaa an khawsakna hmun an hriat hlat ber leh an unaute nena an inṭhenna ni-a a sawi chu Tuiruang le Tuivai intawhna, Ruanglehvaichhuah (Tipaimukh) lai hi a ni a, a chheh vel Senvon leh Sartuineka hmun pawimawh sawi hlawhte hi an pi leh pute sulhnu an sawi changa an hmaih ngai lohte chu an ni. Ani chuan, “Nangni Hmar intiho chuan Lusei ṭawng awn deuhin in hmang a, chu chu Hmar ṭawng in ti mai alawm. Keini chuan kan ṭawng dik takin kan la hmang asin” a ti. Anniho hi hawrawp ‘R’ nei, mahse Ṭ nei lo zinga mi an ni.

A nih leh, Khawchhak Ṭawng chu engtin nge ‘Hmar Ṭawng’ a rawn nih tak? Histawri lam kan hawi kir chuan, chhungkua inthurual leh entawn tlaka ngaih Sailoho pawh an ral muan deuh hnu chuan anmahni leh anmahni an indo ta mai a. Chu chu Chhim leh Hmar Indo (1849-1856) leh Chhak le Thlang Indo (1877-1880) kha a ni. Chu chu remchanga laa heng hun laia hmar lam pana a huhoa pêm, Cachar leh Manipur lam pana kal, abikin Tipaimukh leh a chheh vel, tuna Hmar Bial (Pherzawl District) vela chengte hi an kalna lam hawiin ‘Hmarho’ tiin fiamthuin an chhawnchhaih ṭhin a, chu chu anmahni ngeiin inkoh nan an rawn hmang zui ta a ni tih hi tlawm maka la pawl awm mah se, a hun lai ngaihtuahin, thu dik a zawl ber mai thei. Zofaten inkohna hminga kan hman tam tak hi Luseiho min kohna niin a lang. Histawri tlang chhip sang ber aṭangin durbin ṭha ber pawh hmangin thlir ila, khami hmaa inkoh nana ‘Hmar’ hming an lo hman hun hi hmuh phak a ni lo. Hnam hming ni loin hawina lam (direction) sawina, Old Kuki zinga ṭhenkhatin inkohna hming tlanglawna an hman tâk mai chu a ni.

Chung Old Kuki zinga pêm mi tlêmte chuan lungrual taka inkohna hming ‘Hmar’ an hman tak hnu chuan an ṭawng chawhpawlh ‘KHAWCHHAK ṬAWNG’ pawh chu ṭawng tlanglawna rawn chawr chhuakin, Watkin Roberts (Saptlangvala) hmanga Senvon tlangah February 5, 1910-a Chanchin Ṭha a rawn luh hnu chuan, Lusei ṭwng nena inthlawp chhohin ’Hmar’ ṭawng chu gospel puan darhna hmanruaah Pathianin a rawn hmang a, ruahpui vanawn tluka nasain Hmar ṭawngin hla tam tak a rawn baw thla tah huk huk a, ‘Hmar ṭawng’ leh literechar a rawn piang ta mai a ni. Tunah phei chuan College thleng MIL sabzeka
 Manipur leh Assam ram hnuaia zirna sikula hman phal a lo ni ta a ni. Chumi atana Pathianin a hman hlawk ber chu Pastor Thangngura a ni. An hnam tlemzia ngaihtuah chuan, Baibul pawh Version nga an hung tawh a, Delhi Version (DV) phei chu Pathian khawngaihna zara hemi lehkha ziaktu leh a fate rawngbawlna a ni.

DV-ah hian thumal nuai 8.7 vel a awm a, chungte chu Zofate thu leh hla tihchangtlun nana hmanrua pawimawh an ni reng ang. Tin, Hmar ṭawng dik sîr tin aṭanga bih leh zir nan lehkhabu pakhat chauh thlang chhuak tur ni ila, DV tluka thlan tur dang pakhat mah a awm kher lo ang. Keima kutchhuak mah ni se, kum sawmnga chuang ka inbuatsaih hnua kum sawmhnih dawn lai chhun-zan zawma Pathian khawngaihna zara Zoram khawvel boruaka chenga zalen taka ka sual chhuah a ni a, khawvela Baibul lehlin ṭha bera an dahte zingah pawh ka pharh ngam a ni. He lehkhabuah hian Hmar ṭawng a par chhuak a; Hmar ṭawngin literechar van sang a la hawl sanna ber pawh a nih ka ring a; hemi aia mawi zawk leh fiah zawk hian a la vul chhuak thei tih pawh ka hria. Zoṭawng thar ka chher hnemna ber lehkhabu pawh a ni mai thei.

Tlangkawmna
Mizoram chhungah Autonomous District Council siamsak tura nawrna phusa kal zel hrin chhuah Hmar People’s Convention (HPC) nena kum 1994-a Inremna Thuthlung (MOU) Mizoram sawrkar nena an ziak ṭuma sorkarin tihpuitlinsak tura HPC thu ngiat pakhat chu Hmar ṭawng humhalhsak le zirna sikula hman a ni a. Hemi inremna thuthlung hi a duhtawk loh pawlin HPC (D) hming chawiin an phusa chu an chhunzawm zel a. A tawpah 2018 khan Sinlung Hills Council dinhmunah lungawiin inremna thu an thlung a. Mahse, he tah hian ṭawng humhalh thu hi a tel tawh loh a ni awm e. A chhan a awm ngei ang. An hmunpui Sakawrdai hi vawi thum ka tlawh tawh a, a thuphung ringawta Hmar ṭawng humhalh duh pawl fuan khawmna niin ka hmu tlat mai! Ka zin hnuhnung ber phei chuan a leilung rah takngial pawh iai-awm thila ka ngaih avangin, thingpui inah min sawm na a, motor aṭangin ka chhuk ta lo! Ka testimani zinga bung leh chang lungchhiatthlak berte zinga mi a ni.

Enge maw chen aṭang tawh khan Mizorama cheng Hmarho hian mahni ṭawng hman aia Lusei ṭawng hman zawk hi intihchangkan nan an hmang emaw tih turin a awm. Buaina hrang hrang avanga Mizorama pêm an tam avangin, bazarah phei chuan Hmar ṭawng hi pêm ṭawng emaw hiala ngai pawl an awm. Chungho hriata mahni ṭawng hman chu a kimki pawl an awm a ni awm e. Mizoram mite tluka ṭawng thila mawlmang, Vairengte la pel lo rilru pu tamna hi Zoram khawvelah a awm lo mai thei. Chumi dinhmun chu an hriatthiampui avanga an thiam loh chung chunga Lusei ṭawng an hmanpui a nih chuan an thiamawm e. Mahse, Lusei ṭawng chauh hi Mizo ṭawnga ngai a, Zo hnahthlak hnam hrang hrang ṭawng hi Mizo ṭawng vek a nihzia hre lo ang hrima pumbil an tum chuan an tisual nasa hle a ni.

Zo hnahthlak ṭawng zawng zawng hi Zoṭawng ṭhanglian mek chawmtu hnâr pawimawh vek an nih avangin, Mizoramah hian Zo hnahthlak ṭawng a eng pawh a mikhual tur a ni lo. Mikhual anga lo dawngsawngtute chu Zoram khawvel hmelma an ni thei tih an ngaihtuah nawn a ngai. Zo hnathlak ṭawng a enga pawh hi Zoṭawng chawmtu hnâr pawimawh vek an ni a, kan humhalh hian Zo luipui kan humhalh a ni a, kan chimral zel chuan keimahni thlan tur kan lai a ni e. Hemi rilru hi pu-a sakhaw rawngbawlnaah pawh hma kan nawr a ngai. Chu chu BSI (Aizawl Auxliary) pawhin thupui berah a neih chuan, ‘Charity begins at home’ tih hi a thuphung mai ni loin a tak ngeiin a nunpui a ni ang.

(February 7, 2020; Delhi)

###

No comments :