Hmarhai hi ei thabo lei amanih, an naw leh ei trong ei inza naw lei, ‘in’ ti thumal hi thuhmabet (prefix) amanih thuhnungbeta (suffix) ei hmang pha, a hma amanih a hnunga thumal leh ei hmang kopin hawrop ‘i’ hi ban ei ching a. Entirnan, “Ka insil, ka insawp, ka inhnawm, ka insiem zo hman hmain a mi hung inkotir” ti nekin, thuhmabet ‘in’ a ‘i’ kha pei hmangin, Pronoun ‘ka’ le ‘n’ ei keikop a, “Ka’n sil, ka’n sawp, ka’n hnawm, ka’n siem zo hman hma’n a mi hung ko” ei ti hlak. Chun, thu hnungbeta ‘in’ a umnaa khom, Thanga-in a mi hril ti loin, Thanga’n a mi hril, Ka nu-in a mi ko ti loin Ka nu’n a mi ko ei ti bok. Hi taka hawrop ei ban khom ‘in’ a ‘i’ bok a nih. Hmabeta mi nekin hnungbeta thrang, entirna’n amain ti neka ama’n, a indu ti neka a’n du, a inhnawm ti neka a’n hnawm, a insiem ti neka a’n/ka’n siem, kan ina inthokin ti neka kan in a’nthokin etc tihaia dam hin Lusei trong hmangtuhaiin an lam kim vong angin lam kim ve pei chu ni inla, apawstrawfi sie ngai der lo ding a ni laiin, ei lam kim pei tlat si naw leiin ei thabona thol/hruk bitna dingin hmang lo thei loin a um.
Hienga pronoun-in verb hmaa ‘in’ bela thumal siemna ‘in’-a mi ‘n’ va lakpeka, thumal pakhat anga a’n koppuina hmun tinah sinsiena apawstrawfi (’) ei sie hlak hin thuziek a suktrop el bakah sie kim seng khom a harsa. Lusei trong hmangtuhai ruok chun ‘in’ hmabet le hnungbet an lam kim deu vong leiin hi thila hin harsatna hi an hmasuon ve naw tluk a nih. Hi hi ieng am ei law ding? Nu le pahaiin ei nauhai ei biekin, Ieng am i thaw? ti loin Ie’m i thaw? I ieng am a na? ti loin I ie’m a na? Khaw lai am i fe ding? ti loin Khaw la’m i f e ding? Khaw tieng am? ti loin Khaw tie’m? Ieng hla am i sak ding? ti loin Ieng hla’m i sak ding? Ieng lekhabu am i chawi ding? ti loin Ieng lekhabu’m i chawi ding? ei ti hlak leiin râng ruka apawstrawfi thai a ngai. Ziektu tam lem chun an thai buoi pei nawh. Ei thabo lei a ni, an naw leh ei trong ei inza naw lei le olsam ei zong lei? Keima ngei khomin trul tongkhong, tiem le hriet buoi thei ni-a ka ngainaa chauh ka sie. Amiruokchu, apawstrawfi thaina dinga ei thai naw chun grammar dan a dawbolin ei bawsiet a ni bok si. Hawrop hmang dan dik soisela intet intet nekin hieng thil hi ngaisaka siemphuisui dan duong suok a poimaw.
Hril ding tam tak la um laia hril makmawa ka ngai pakhat la zep sa hrăm inla. Thil la hung tlung ding (future tense) hrilna thumal pakhat ‘ding’ ei soisak dan a nih. ‘Feng ka tih’ ti-a ‘fe’ a ‘ng’ ei bel hin thil ei la thaw ding ei hrilna a na, future kawktu chu ‘ng’ hi a nih. “Ka la fe ding a nih’ tina a nih. Thawng ka tih; Hrieng ka tih, Ama hrieng ka tih; Vuong ka che; Secretary-in la hung puong a tih; Fang a tih; La hmung i tih, etc-a verb a ‘ng’ ei belna po po hi Ka la thaw ding a nih, Ka la hriet ding a nih, Ka la vuok ding a nih, Secretary-in a la hung puong ding a nih, Ka la fak ding a nih, I la hmu ding a nih tina a nih. Trongnaa chuh ngai buoi thei loin a fie rong el. Zieka ei sie pha ruok chu tu khomin ‘ng’ hmaa apawstrawfi sie ei ngaisak ta nawh. Siena ding ni awm khomin ei ruot bok nawh. Ieng lei am?
Ei trong rurel le a hung insiem tung pei dan ei uksak naw lei a nih. Insuol ngam khopa trong humhal dinga thrahnemngaia inhûk pawl threnkhat thuziek hi ei hang tiem a, trong suosam inhoi ti pawl ni awm tak, sentence khat khom him ronga ziek suok thei lo an ni nuom. Ni tina ei trong inser tung mek hi ei siemphuisui pei ding chun a hmangtu mihriemhai hi ei inthlak tung pei a mamaw. Ieng anga hnam intlaw biling khomin trong hmasawnna lampuiah ramri an khang ngai nawh. Chun, a hmangtuhai dung neka insangin an trong le thu le hla a’n thrang ngai nawh. Ei la songnawi taluo. Covid-19 neka trium lem daih, pawl hri le kansar benvon invoi deuh vong ei la ni tawl nawknghal! Vaihai angin a dam ding le thi ding khom ei indai nawzie a hretu vong ei nih. Insekhek khop khom ei ni nawh ti hrieng ei tiu.
(Delhi, August 14, 2020 Friday)
###
No comments :
Post a Comment