Search


Nov 27, 2020

Thangngur le Kristmas*


Kristien khawvel, abikin khawthlang ram, Europe le America khawmuolpuia inthokin kristmas hla a pieng rawn hle a. Chuonghai laia hriet hlaw bik, ‘Handel’s Messiah’ ti hming put, Hallelujah Chorus-a tawp hi a vawrtawpa ngai a ni ka ring.[1] Anni rawi hmangin, vai hnung ramah eini lai Gospel a hung tlung ve a, sawt naw te sungin kristien sakhuo-ah ei inlet tah puk a. Ei suotlang thara ei intranna chu Sinlung ni ta loin Bethlehem a hung ni tah daih leiin, a chawina tuoltro hla, a hnunga ‘Lengkhawm Hla’ ei hung ti pei chuh tam tak a hung suok a. Chuonghai laia mi chu ‘Kristmas Hla’ ei tihai hi an nih. Sulsutu inlar bikhai chu Thangngur, Kamlal, Patea, Taisen, Kappu le mi dang dang an nih. A hnunga hla pawla sak chi kristmas hla phuok rawn tak, a hlaa Zoram khawvel kum tam rûntu le awitleitu, ‘ṬHALAITE HLA BU’ buotsaitu chu Rokunga (1914-69) a nih. Anni rawi thrang lo chun kristmas hunah seramu ei thŭr thei ta nawh.

Pastor Thangngurin hla a phuok rawn ang huin Isu hung pieng thu, Kristmas tieng awn a phuok rawn nawa chuh a phuok sun hla paruk vel chu inlâr tak tak an ni vong. Mi tam lem chun inrieng taka Isu hung pieng thu an inukpui laiin, Thangngur ruok chun chuong tieng hrilna chu trongkam khat khom a sep ve naw a; a lawmumzie le Pathien hmangaina inthukzie tieng ngot a khekpui lem. Isu pieng lawmumzie khom mi thlekpui naw tieng daiin,

Văn a tieve’n an khoi a,
Damna thu hrilna dingin;
Hnuoi mihriemhai ta dingin,
Lal Krista’n a hung som;
A sûngah lût inhmaw ro,
Văn tieng som nawk ding a nih

tiin tlâng a lo insampui lem hlauh a nih. Ka hriet le hmu phâk ve chinah Saptrong le Zo hnathlak hnam hrang hrang tronga phuok hlaah “Văn a tieve’n an khoi” ti, Pathien thutak puongna trongkam dangdai hi an hmang ka la tiem fuk ngai nawh. A mawi inril a nih.

Phulpuia a um laiin busik hunah lo hla neihai chu rabok tieng an riek lut zut zut a. Ama khomin lo chîte a nei ve a, saruol honin an fakpek leiin a hek em em a. Chuong laia a hlaw hlak chu thla khatah chêng sawm panga chauh a ni si leiin mihai chun, “A hlaw tlawm tlawm leh, a bu hlak chu saruolin an fak zo trĕp, khuola dam a la’n zin vel a” tiin an dem zui a. Ama hlak chun invoipui dang a nei tlat a, mihai hril a nuom a, a topui thei nawh. Chu chu ‘Bethlehem dăr ri’ a ti, ‘Kristmas dăr’ le ‘Suokna dâr’ a ti bok chu a nih. Ama ngeiin,

Ngai rawh, Bethlehem dăr a’n ri...
Aw a ri a va mawi ngei!
Kristmas dărin lung a mi’n lĕn,
Bethlehem a mi’n hriettir;
Mivarhai ruola fe dingin,
Aw ka thla, insiem ve rawh...

Van Lal zalna bawng in tlawmah,
Sŭn khawsawt intawi ka nuom,
Mi ngaiin hmun tlawm ni sien khom...

tiin hla ropui takin a khek suokpui a. Chu hla ngei chu sunzomin, ei kohran member laia pakhat, Rev. Roding L.Pulamte chun kum tam tak hnungah hla pawla mawi taka sak theiin BETHLEHEM DAR ti a hung siem a, ei hlapui laia pakhat a hung ni ve ta pei a nih.

Zaipu tam tak chu an chengna khawvel maksanin ngaituona khawvelah hlimna ram chenin an inrel hmang rop hlak. Thlarau khawvelah cheng zing siin Pastor Thangngur ruok chuh chu rama chun inbi hmang loin a chengna khawvel le a chengpui mihriemhai lai kirin, an lawmna le lungngainahai a’n trawmpui hlak. Chu ngirhmuna a um lai chanchin chuh hrilfiena dingin entirna pakhat chauh hang hril inla. Tinsuonga a um laia Kristmas an hmang chu an hlim hle a, a ni tak a zo tah leiin a trumtriek el ding a ni ta si, mipuiin inpămin chel an la nuom bok si. Chu zan chun Pastor Rohminglienin Pathien thu a hril a, ieng angin nunghak le tlangvalhaiin thlakhlahai sien khom Kristmas chu chel ruol loin hunin a liempui ding a nizie thu chu lung inno takin a sermon a. Inhnik em ema lengkhawmhai hmela inthok chun an hun chu chel an la nuom ti Pastor Thangngur chun a’n hmai nawh. Thlasik dei vanglai chun an lengkhawmnaah chun inthrung thei ta loin khawhnawm a pan a,

Aw hlimna Kristmas, i par kan tlăn laiin,
Kumpui thlangtla ding hi zui tum a,
I bân kan chel a, hnung tieng i min nghat hi,
Kan la phal naw che!

La châm rawh, la châm rawh,
Kan ngai che, la châm rawh,
Nunghak tlangval kan la'n phal nawh thre ding chen,
Aw hlimna Kristmas.

ti hla hi a va ziek suok tah a nih.

Hi hla hi sakhuo inzirtirna doktrin zawnga fir taka sui chun sakhuo hlaa ngai thei a ni nawna chin khom a um el thei a, thlarau mi inti threnkhat chun kam indên takin an sak pei nawh. Sienkhom, sir hrang hranga inthoka inkhiin hi hla hin thuring a kalna a um nawh. Hla tling a ni bakah Pastor Thangngur mizie pakhat tarlangtu a nih. Thlarau khawvela a cheng zing laiin a umna khawvel le khawtlang nun thlauthlain ama le ama chauh a’n pumbil ngai nawh. Kristmas chu nunghak le tlangvalin an la thlakhla a, inpâmin thlo an nuom a, an ngirhmunah ngirin an hla ding a phuok a nih. Hi hla hming hi Saptronga sie ding ni tah inla, kei chun A FARWELL DIALOGUE WITH CHRISTMAS ka ti nuom el ka ring. Khawmuolpui tin hi kein ka sir suok taa chu hnam dangin hieng ang hla hi an nei ka la hriet ngai nawh. Hla poi tawk lo chi hrim hrim, ngirhmun pakhata mihriemhai chanchin hrilna a nih. Literechar tienga a poimawna sui khomin hla hlun tling, tawi tea chanchin tam tak, hang sak le tiema hrilfietu hran khom ngai loa fie taka hrilna a nih. Chun, hlaphuoktuhaiin trongkam hmang thua zalenna (poetic licence) an nei dan khom hi hlaah hin chieng taka hmu thei a ni bok.

‘Zan ril laia berampu’ ti hlaa Thangngurin Bethlehem tlang le a chawi vel phŭla arasi de sing seng hnuoia riek beram vengtuhai, van tieng thil riin a hung thrawng tho lai thua trana Isu pieng thu le a hung san “văn thu ril” a hang insam thlak dap dap el le tlangram thengthawa arasi tlep tuor hnuoia khuong le dar le kristmas lawma ei inbu tlut tlut lai boruok hi an invuok fuk hle a, ei hang sak hin thawk-le-khatah ei zor nghal el a nih. A thluk le a thu khom an invuok fuk hle: tho thra si, khawsawtum bok si.

Thangngur phuok ni awma ei mithiem threnkhat hril, “Khawvela hin lal tam tak an hung pieng ta a” ti hi chîk taka ei bi chun thumal threnkhat, abikin ‘pieng’ ti dinga ‘suok’ ti hmanga umhai hi trong hmang thua inkhap suol ngai lo Thangngur kam suok a ni ka ring thei nawh. Hla hi za chuong phuok tah le thusep le artikul sang chuong ziek ve tah ka ni leiin, ka kutsuok mi dangin an lo sukdanglam met amanih thlakthleng zauh khom hi ka hriet nghal thei. A san chu thu le hla ei phuok hi ei zierang thlalak, ei changchavoi ang chara hung inlang suok hlak, Saptronga hril chun ei nina hlimthla (personality projection) a ni lei a nih. Hi hla phuoktu chungthua inselna hi chanchinbuah a hung suok tah hlak a, kei ngei khomin ka ziek tah ti ka hriet. Hnam bing tranna thleka bul trantu nina inchu hi phuokfawm histawri hringtu a ni nuom hlak leiin, hi hla ropui tak hi chuong ang hisapna bawma chun khum naw hram inla nuom a um. A tu phuok khom ni sien, kristmas boruoka chenghai sak nghok lo hla a nina tak hi a ropuina chu a nih. Khawthlang khawvelin a hlimpui, taksa phŭrna chok tho thei Jingle Bells ti ang mei mei a ni nawh.

Thangngur chungchuongna pakhat chu tekhina trongkam (metaphor) thar, entirnan, pielral nisa, ropuina hlim, inremna thing, tiena phunchong, lawmna tûmkâu, hosanna rawl, suolna khurpui, thina khur thim, kharlung ngûi ruoi, van mi ril bûng dawntuoi, muongleia kalchawi, Mansawl khawpui, Isak maicham, damlai thlaler, thlĕmna tûrni, Pa thununna, lungriem mitthli, Bethlehem dăr, kristmas dăr, suokna dâr, thina dâr, Salem puonzăr, Văn saron par, lungril suol ngaw, hluotu suol ral lien, tlâng suor ang chim, thi muong theina, ni tin thar-sâ le a dang dang thiem taka sertu a nina hi a nih. A thu le hlahai hi ei bi rawn po leh, Gospel meiser var taka sittu ding le ram le hnam bulthrut remtu dinga Pathien bel ruot a lo nizie ei hmu chieng deu deu pei a nih. Chuleiin, a thi champha voi 76-na, December 20, 2020-a THANGNGUR LE KRISTMAS ti hming chawia prokram hmangtuhai chun Iengkim LALPA, Remruottu Mak ei chawimawi a nih.

(November 27, 2020; Delhi)

* December 20, 2020, Thangngur thi champha 76-naa HCFD Chawibiek Inkhawma THANGNGUR LE KRISTMAS ti thupuia hmanga lekhabu tlangzarna prokram riruonga um le inzoma thusep tawi hih buotsai a nih. LK

[1] Handel’s Messiah ti hming put tah hi King James Version (KJV) besana hmanga Messia (Krista) hung inlang chanchin inziekna bu hrang hranga inthoka Charles Jennem (1700-1773) thlang khawm, George Frederick Handel (1685-1759), miuzik thiemin hla pawl mawi taka a siem, a vawrtawp kharnaa ‘Halelujah Chorus’ a hmang, kum 1743 Thonawkna Ni (Easter Sunday) a inthoka an sak lăr tran chu a nih. LK

###

No comments :